با سلام در حال حاضر سفته یکی از مهمترین اسناد تجاری می باشد که فی ما بین تجار و حتی افراد عادی رد و بدل می گردد و این موضوع بارها مورد پرسش قرار گرفته است که اثرات عدم واخواست سفته چه می باشد با توجه به دادنامه ای که در این خصوص به صورت کاملاً جامع صادر گردیده متن رای و همچنین استدلالات بسیار دقیق و مستدل آن به جهت آشنایی بیشتر با این مقوله ارائه می گردد.
رأی بدوی (آثار واخواست نکردن سفته)
در خصوص دعوی ب. ب ه‌طرفیت شرکت … به خواسته محکومیت تضامنی خواندگان به پرداخت مبلغ … ریال به انضمام خسارت تأخیر تأدیه تا یوم الوصول و خسارت دادرسی و تأمین خواسته به استناد تصویر مصدق قرارداد شماره …، تصاویر مصدق سفته‌ها، دلیل مدیریت. خواهان شرح داده است خوانده ردیف اول به‌موجب قرارداد فوق‌الذکر از تسهیلات مالی این بانک استفاده و متعهد به بازپرداخت بدهی مالی خود در سررسید مقرر بوده که متأسفانه از ایفای تعهد خود امتناع نموده است.
مشارٌالیه جهت تضمین پرداخت بدهی خود تعداد ۵۳۶ فقره سفته با مشخصات ذیل جمعاً به مبلغ … ریال با ضمانت خوانده ردیف دوم امضاء و به این بانک ارائه نموده است که در سررسید مقرر نسبت به پرداخت آن اقدام ننموده‌اند.
نظر به اینکه خواندگان تا تاریخ … مبلغ خواسته را به این بانک بدهکار بوده‌اند که متأسفانه با وصف تذکرات اخطاریه‌ها و مراجعات مکرر از ناحیه دیون و ایفای تعهدات امتناع کرده‌اند درخواست رسیدگی مطابق قرارداد دارم. دادگاه نظر به اینکه مطابق قرارداد مستندی خواهان، خوانده ردیف اول از تسهیلات بانک خواهان استفاده نموده است و برای تضمین پرداخت وام مأخوذه سفته‌های مدرک دعوی را با ضمانت خوانده ردیف دوم امضاء و به خواهان تسلیم کرده است تا در موعد مقرر نسبت به بازپرداخت تسهیلات مأخوذه اقدام نمایند و اینکه بقای سفته‌های مدرک دعوی در ید خواهان دلالت بر اشتغال ذمه یقینی خوانده ردیف اول بر خواهان دارد.
و اینکه تضمین پرداخت وجه سفته‌ها از ناحیه خوانده ردیف دوم با وصف بقای سفته‌ها در ید خواهان دلالت بر عدم ایفای تعهد اصلی متعهد از سوی ضامن دارد و عدم واخواست سفته‌ها مانع مطالبه وجه آن از ضامن نیست چراکه عدم واخواست سفته‌ها فقط دارنده را از داشتن امتیازات و مزایای ماده ۲۹۲ قانون تجارت محروم کند نه مطالبه وجه آن از ناحیه متعهد اصلی و ضامن متعهد اصلی. و اینکه مطابق ماده ۳۱۸ قانون تجارت انقضای ۵ سال از تاریخ اعتراض یا تعقیب قضایی دعوی سفته مسموع نیست درحالی‌که از تاریخ تعقیب قضایی پنج سال سپری‌شده است و از تاریخ اظهارنامه نیز ۵ سال منقضی نشده است و نظر به اینکه امضای سفته‌های مدرک مستندی خواهان از ناحیه خواندگان دلالت بر اشتغال ذمه یقینی نیاز دارد و خواندگان دلایلی که حکایت از پرداخت وجه سفته‌ها و برائت ذمه یقینی خود باشد به دادگاه ارائه نکرده‌اند و اینکه خوانده ردیف اول متعهد شده در صورت عدم پرداخت وجه سفته‌ها در موعد مقرر ۲۲% ارسال خسارت تأخیر تأدیه پرداخت نماید که مطابق قانون عملیات بانکی بدون ربا بوده است و عدم پرداخت وجه سفته‌ها از ناحیه خوانده ردیف دوم مشمول خسارت تأخیر تأدیه موضوع ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی بوده است.
لذا دعوی خواهان مستنداً به مواد مذکور مواد ۲۴۹و۳۰۷و۳۰۹ قانون تجارت و مواد ۱۹۸و۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی محمول بر صحت تشخیص که دادگاه خواندگان را متضامناً به پرداخت مبلغ … ریال بابت اصل خواسته و خسارت دادرسی و مضافاً خوانده ردیف اول را به پرداخت خسارت قرارداد ۲۲% در سال از تاریخ … لغایت زمان وصول محکوم‌به و خوانده ردیف دوم را به پرداخت خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ … لغایت زمان وصول محکوم‌به که هنگام وصول آن توسط اجرای احکام محاسبه خواهد شد در حق خواهان محکوم می‌کند در خصوص درخواسته تأمین خواست چون خواهان خسارت احتمالی را در مهلت مقرر تودیع نکرده است قرار ردّ صادر می‌شود.
رأی دادگاه نسبت به خوانده ردیف اول غیابی و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل واخواهی در همین شعبه و نسبت به خوانده دوم حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی درمحاکم تجدیدنظر استان تهران می‌باشد.
رئیس شعبه … دادگاه عمومی حقوقی تهران
رأی دادگاه تجدید نظر (آثار واخواست نکردن سفته)
تجدیدنظرخواهی مطروحه از ناحیه … به وکالت از تجدیدنظرخواه شرکت م. (سهامی عام) به شماره ثبت . . . به‌طرفیت تجدیدنظر خوانده بانک … و نسبت به بخشی از دادنامه تجدیدنظر خواسته به شماره … مورخ … شعبه … دادگاه عمومی حقوقی تهران که در بخش معترضٌ‌عنه بر صدور حکم به محکومیت تضامنی تجدیدنظرخواه (با خوانده دیگر شرکت…) به پرداخت مبلغ … ریال بابت اصل خواسته که در نظریه مندرج در برگ … پرونده مرجع محترم بدوی،صرفاً ناظر بر سفته های مستند دعوای بدوی اعلام و در مقام رفع ابهام از این بخش دادنامه مرقوم مبادرت به رفع ابهام داشته و با احتساب خسارت دادرسی و اختصاصاً تجدیدنظرخواه به پرداخت خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ … لغایت زمان وصول محکومٌ‌به و کلاً له و در حق تجدیدنظر خوانده اشعار داشته، وارد و موجه بوده و دادنامه در وضعیت اصداری قابلیت و استعداد تأیید و استواری را نداشته و به علت مباینت با موازین و مقررات قانونی و محتویات و مستندات پرونده، مستلزم نقض می‌باشد زیرا:
اولاً در دادنامه تجدیدنظر خواسته هیچ مشخصه‌ای از سفته‌های مستند دعوی بدوی ذکر و اعلام نگردیده و از این حیث مبادرت به تعرفه سفته های مرقوم نشده و در دادنامه بر امر غیر معین و غیر مشخص اتخاذ تصمیم به‌عمل‌آمده و صرفاً در سطر هفتم برگ اول آن و به نقل قول از دادخواست خواهان بدوی به تعداد … فقره سفته جمعاً به مبلغ … ریال استناد گردیده که به‌هیچ وجه رافع ابهام معنونه نخواهد بود.
ثانیاً: در سطر دوم برگ اول دادنامه مرقوم خواسته به میزان … ریال تعرفه گردیده، لیکن در سطر هفتم آن جمع کل مبالغ سفته های یادشده … ریال اعلام‌شده که هیچ‌گاه تعارض یادشده موردبررسی و ممیزی واقع نگردیده و علی رغم ایراد ابرازی مندرج در لایحه وارده به شماره … مورخ … ، موردبررسی قرار نگرفته
ثالثاً به علت ابهام حاصله در دادنامه مذکور و در مقام رفع ابهام، مرجع محترم یادشده، رأی صادره در بخش محکومیت مقرره را طی اظهارنظر فاقد تاریخ و فاقد شماره مندرج در برگ ۲۸۵ پرونده، راجع و ناظر به سفته‌های موضوع دعوی بدوی اعلام داشته و به ترتیب یادشده قرارداد اسناد شماره … لحوق دادنامه مرقوم قرار نگرفته
رابعاً سفته‌های مستند دعوی مشتمل بر ۵۳۶ فقره به شماره‌های: … لغایت … و هر یک به مبلغ … میلیون ریال و جمعاً به میزان … ریال و همگی سری ب و همگی عندالمطالبه که تاریخ صدور در کلیه آن‌ها … قید و درج گردیده و ظاهراً همگی توسط شرکت ک… (سهامی عام) و به‌عنوان متعهد صادر و ظاهراً نیز مورد ظهر نویسی توسط م. واقع گردیده که در ظهر نویسی یادشده یک فقره مهر آن مجتمع (بدون قید شرکت) ضرب و دو فقره امضاء در حاشیه آن درج که فاقد هرگونه تقید به تعرفه هویت و مشخصات و سمت امضاء کنندگان مربوطه می‌باشد و علی رغم تذکر این مطلب در تنها صورتجلسه رسیدگی مورخ … از سوی وکیل خوانده ردیف دوم (تجدیدنظرخواه) و از حیث آنکه امضاء برخی از آن‌ها با امضاء مدیران مجاز آن شرکت مغایرت داشته (بند دوم مندرج در برگ پنجم صورتجلسه مرقوم)، مرجع محترم رسیدگی نخستین هیچ‌گونه بررسی و ممیزی نسبت به موضوع معمول نداشته و اصولاً ارزیابی ننموده که امضاهای مذکور متعلق به چگونه افرادی بوده و آیا از سوی مدیر یا مدیران مجاز صورت پذیرفته یا خیر که از این حیث منقصت اساسی بر این بخش از دادنامه معترضٌ‌عنه وارد خواهد بود.
خامساً: کلیه سفته‌های مستند دعوی بدوی به‌صورت «عندالمطالبه» اصدار یافته که از تاریخ صدور … ، دارنده آن‌ها هیچ‌گونه اقدام قانونی در مطالبه وجوه مربوطه ننموده و صرفاً طی اظهارنامه مندرج در برگ … پرونده و صرفاً خطاب به شرکت … (متعهد) و بدون مخاطب قرار دادن شرکت م. (ظهر نویس) و به شماره ثبت … مورخ … که در تاریخ … به شرکت مخاطب ابلاغ گردیده، تاریخ سررسید سفته‌های یادشده را … تعیین داشته (یک روز بعد از ابلاغ) که اعلام یادشده قطعاً تأثیری نسبت به شرکت تجدیدنظرخواه (به‌عنوان ظهر نویس) نداشته و از این حیث نیز دعوی مطروحه بدوی با نارسایی و منقصت اساسی همراه بوده که در مرحله رسیدگی ماضی، موردبررسی واقع نگردیده است.
سادساً: با توجه به آنکه هیچ‌یک از سفته‌های مستند دعوی بدوی از سوی دارنده آن‌ها (تجدیدنظر خوانده) کلاً و در مهلت مقرره قانونیه از تاریخ تعیین سررسید (که هیچ‌گاه به ظهر نویس، ابلاغ نشده) و حتی پس از آن، مورد واخواست قرار نگرفته و به همین علت سفته های مستند دعوای بدوی در حد یک سند عادی ذمه‌آور قابل تلقی می‌باشد و امتیازات و ویژگی‌ها و خواص اسناد تجاری را دارا نبوده و به علت نارسایی مذکور دو اثر از آن‌ها زایل می‌گردد که عبارت‌اند از:
- مسئولیت تضامنی صاحبان امضاء سفته که مختص اسناد تجاری است.
- عدم امکان صدور قرار تأمین خواسته مگر با ایداع خسارت احتمالی که رویه قاطع قضایی و دکترین مؤثر حقوقی، مؤید مراتب معنونه بوده و این مهم در نظریات عدیده اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضائیه ازجمله نظریات ۸۸۴۹/۷ مورخ ۲۳/۱۲/۷۲، ۲۱۹۵/۷ مورخ ۴/۵/۷۴، ۴۹۲۲/۷ مورخ ۲۹/۷/۷۵، ۳۱۴۲/۷ مورخ ۱۲/۸/۶۲ و ۹۳۷۷/۷ مورخ ۲۶/۹/۷۹ ملحوظ و منعکس و مندرج می‌باشد، بنابراین و به انگیزه عدم واخواست سفته‌های مستند دعوای بدوی، سفته‌های مذکور صرفاً در حد یک سند عادی ذمه‌آور، قابلیت شناسایی و تشخیص را واجد گردیده که صرفاً وجه آن‌ها از متعهد مربوطه (صادرکننده) قابل مطالبه خواهد بود و هیچ‌گونه مسئولیتی در مانحن‌فیه متوجه ظهر نویس مربوطه نمی‌باشد و از این حیث نیز دعوی بدوی و به‌طرفیت خوانده ردیف دوم (تجدیدنظرخواه) فاقد موقعیت قانونی و غیرقابل استماع بوده است.
