امروزه بسیار اتفاق می‌افتد که خریدهای دیجیتالی از تبلیغات اینستاگرام ناموفق می‌ماند. یکی از دلایل این امر آن است که اساسا قرارداد صحیحی در میان طرفین وجود نداشته است.
قرارداد و ارکان آن
طبق تعریف قانون مدنی قرارداد عبارت است از: عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن‌ها باشد.
باید توجه داشت که هر عقدی یک سری ارکان دارد. دو رکن اساسی یک عقد عبارت است از: ایجاب (Offer) و قبول (Acceptance). این دو باید همدیگر را در زمانی صحیح ملاقات کنند تا بتوانند با جمع شرایط دیگر عقدی را تشکیل دهند.
برای مثال زمان متعارف باید در تلاقی این دو رعایت شود. اما یک بحث چالش بر انگیز دیگر آن است که اساسا آیا هر پیشنهادی، ایجاب محسوب می‌شود؟
حقوقدانان بسیار در این خصوص قلم فرسایی نموده‌اند. در این نگارش صرفا به ارائه حاصل نوشتار ایشان بسنده خواهد شد. ایجاب یعنی اولین انشایی که غالبا یکی از دو طرف قرارداد قبل از طرف دیگر انجام می‌دهد. برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید نسبت به دریافت مشاوره حقوقی تلفنی اقدام نمایید.
دعوت به معامله از طریق تبلیغات
اما در این میان دعوت به ایجاب یا دعوت به معامله (Invitation to treat) گویی قدمی قبل از ایجاب است. بدین معنا که شخصی که پیشنهاد یا دعوت به معامله می‌کند صرفا قصد دعوت برای مذاکره دارد و نه بیشتر از آن.
در خصوص قراردادهای تجارت الکترونیک وکیل متخصص خاطر نشان می‌کند که می‌توان دو مفهوم را از هم تفکیک کرد: ایجاب که همان رکن تشکیل دهنده عقد است و دعوت به ایجاب که به معنای ساده یعنی اگر شما موافق باشید در مرحله بعد ایجاب را انشا خواهیم کرد.
در فضای معاملات دیجیتال، برای نمونه در پلتفرم اینستاگرام تبلیغات به صورت گسترده انجام می‌شود و حال واکاوی این امر برای قاضی بسیار ضروری است که این تبلیغ آیا صرفا دعوت به معامله است یا یک ایجاب کامل است.
فرض کنید شخصی در این فضا خانه خود را برای فروش تبلیغ می‌کند و حال شخص دیگری مبلغ را سریعا واریز می‌کند و یا زیر پست تبلیغی عبارت قبول کردم را درج می‌کند. آیا قرارداد منعقد می‌شود؟
در حقوق انگلیس، حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین الملل تبلیغات (Advertisement) چه از طریق فضای مجازی و چه به صورت غیر مجازی ایجاب محسوب نمی‌شوند و صرفا دعوت به معامله تلقی می‌شوند.
به هر حال باید توجه داشت که زمان انعقاد قرارداد حین تلاقی ایجاب و قبول و یا به عبارتی توافق طرفین است. در قانون قراردادهای هند، قرارداد چنین تعریف شده است که البته مورد پذیرش حقوقدانان کشور ما نیز می‌باشد: A contract is an agreement enforceable by law قرارداد توافقی است که به حکم قانون لازم الاجرا باشد.
بسیار اتفاق می‌افتد که مال باخته بر اثر ندانستن مفهوم دقیق قرارداد، به صرف دیدن تبلیغ، مبلغ را به کارت طرف مقابل واریز می‌کند و عمل صورت گرفته را انعقاد عقد می‌داند و همین مقدمه‌ای می‌شود برای وی تا به دنبال راهکارهای مرتبط با جرائم رایانه‌ای بگردد.
در حالی که دادگاه‌ها در این مسئله اذعان به عدم وجود قرارداد صحیح دارند. حال در این مواقع راهکار چیست؟ شخصی از اینستاگرام کالایی خریداری می‌کند و کالا به دستش نمی‌رسد و طرف مقابل در جواب بیان می‌دارد که قراردادی فی‌مابین آن‌ها نبوده است.
به نظر می‌رسد در این مواضع مال باخته بایستی از نهاد ایفاء ناروا (ماده ۳۰۱ قانون مدنی) استفاده کند و ابتدا با ارسال اظهارنامه وجه پرداختی را مطالبه نماید و سپس دادخواست مطالبه وجه بدهد.
ماده ۳۰۱ قانون مدنی بیان می‌دارد: کسی که عمدا یا اشتباها چیزی را که مستحق نبوده است دریافت کند ملزم است آن را به مالک تسلیم کند.
با توجه بدان که هر دو فرض عمد و سهو در ماده مذکور مورد اشاره قرار گرفته است هیچ اشکالی برای استناد به این ماده وجود ندارد. اما پرسش بعدی آن است که آیا اظهارنامه مطالبه وجه اثر حقوقی دارد؟
در پاسخ باید گفت که گرچه این موضوع نیاز به بحث دیگری دارد اما اجمالا می‌تواند اماره قضایی باشد و برای قاضی علم شخصی ایجاد کند.
طبق قاعده العاده محکمه و العرف قاض سکوت در بعضی موارد قابل پذیرش است البته در صورتی که عرف بدان حکم کند. از این رو اصل همان است که ماده ۲۴۹ قانون مدنی از عرف مسلم استخراج کرده است.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی جرائم اینترنتی و قراردادهای تجارت الکترونیک می‌توانید با متخصصین بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
همچنین شما می‌توانید همین حالا و با ارسال پیام به وکیل آنلاین ما به صورت فوری مشاوره دریافت نمایید.
