عقد ازدواج در صورتی که به طرز صحیح منعقد شود، یک سری آثار دارد که از جمله مهم‌ترین آثار آن می‌توان به حقوق مالی زن اشاره کرد. در مقابل تکالیفی که زن و شوهر بعد از عقد ازدواج، نسبت به هم پیدا می‌کنند، زوجه مطابق قانون مستحق حق و حقوقی می‌شود که به تبع آن شوهر موظف به پرداخت کردن این حقوق است.
طبیعتا تمامی این حقوق برای خانم‌های متاهل بوده و تا زمانی که رابطه زوجیت برقرار نشود، امکان تعیین حقوق مالی برای زنان نیست.
عقد ازدواج چه از نوع عقد دائم و چه عقد موقت باشد، به وجود آورنده وظایفی برای یکدیگر بوده که یکی از این تکالیف، پرداخت حق و حقوق مالی زن در زندگی مشترک از طرف شوهر است.
عقد ازدواج مانند سایر عقود و معاملات، آثار مشخصی دارد و به زوجه حقوقی تعلق می‌گیرد که بسته به شرایط زندگی زوجین، امکان مطالبه آن در زندگی و یا بعد از جدایی وجود دارد.
همین که صیغه محرمیت بین زوجین خوانده شده و به نحوی عقد ازدواج، جاری شود، قانونگذار حقوق مالی خاصی را برای زن در نظر گرفته که از جمله این حقوق می‌توان به مهریه اشاره نمود.
همانطور که قانون، حقوق مشخصی را برای زن در دوران روابط زوجیت در نظر گرفته است، در قبال این حق و حقوق، زوجه باید به تمکین از شوهر خود بپردازد. بسیاری از حقوق مالی تعلق گرفته به زن بعد از عقد نکاح، منوط به اجرای صحیح تکالیف از سوی زن می‌باشد.
مهریه، تنها یکی از حقوق مالی زوجه بعد از عقد ازدواج محسوب می‌شود و از دیگر حقوق مالی زن می‌توان به نفقه، اجرت المثل زن، نحله، تنصیف اموال، ارثیه و همچنین حق مستمری شوهر اشاره نمود. از بین حقوق مزبور، مهریه به دلایل مختلف اهمیت بیشتری داشته و در این صورت مقررات خاصی برای پرداخت مهریه از طرف زوج و مطالبه آن از طرف زوجه پیش بینی شده است.
اغلب حقوق مالی متعلق به زن در زندگی مشترک، وابسته به رفتارهایی از سوی زن می‌باشد که در صورت تمکین نکردن زن و یا انجام برخی از رفتارها از سوی وی سبب محروم ماندن زن از حقوق قانونی خود می‌شود.
موضوع مهم‌ترین در این زمینه، نحوه محاسبه کردن حقوق مالی زوجه بوده و این سوال مطرح می‌شود که در صورت طرح دعوا از طرف زن در دادگاه، محاسبه حقوقی چون مهریه، نفقه و غیره بر اساس چه معیارهایی صورت می‌گیرد؟
در ادامه مطلب، با ما همراه باشید تا پاسخ سوالات مزبور را داده و چگونگی محاسبه کردن حقوق مالی زن به کمک وکیل نیز مورد بررسی قرار گیرد.
درباره محاسبه حقوق مالی زن بعد از ازدواج
عقد ازدواج علاوه بر ایجاد تکالیف برای زن و شوهر، حقوقی را به وجود می‌آورد که این حقوق مالی، صرفا برای زن می‌باشد. در زندگی مشترک، حقوق مالی زن تا حد زیادی بسته به نوع عقد داشته و برخی از حقوق زوجه تنها در عقد دائم می‌باشد در عقد موقت، زن از این حقوق محروم می‌شود.
با خواندن خطبه محرمیت بین زوجین و همچنین انعقاد عقد ازدواج، حقوق مالی برای زن ایجاد شده و بر این اساس، زن مالک حقوق خود مطابق با قانون مدنی می‌شود.
بر اساس مقررات حق مالکیت، بعد از آن که عقد نکاح منعقد گردید، به شکل فوری زوجه مستحق حقوق مالی خود شده و در مقابل نیز بحث پرداخت این حقوق از طرف شوهر مطرح می‌گردد.
به طور کلی، حقوق مالی که بعد از عقد برای زن در نظر گرفته می‌شود، برخی از آن‌ها به واسطه امضای شوهر در عقدنامه و برخی دیگر بر اساس آنچه که قانون تعیین نموده، صورت می‌گیرد. حقوقی مانند تنصیف اموال زوج که اگر شوهر آن را در سند نکاحیه امضا کرده و به نحوی تایید نموده باشد، متعلق به زوجه می‌شود.
موضوع محاسبه کردن حقوق زن در زندگی مشترک غالبا زمانی مطرح می‌شود که زوجه از طریق مرجع قضایی برای مطالبه این حقوق اقدام نموده و در این صورت برای خانم اهمیت دارد که ملاک اصلی دادگاه برای محاسبه کردن این حقوق، چگونه است.
معیار اصلی و مهم مرجع قضایی برای بررسی میزان حقوق مالی متعلق به زن بستگی به شرایط و احوال زوجه داشته و به دلیل تفاوت در شیوه زندگی هر فردی، یقینا محاسبه حق زوجه بعد از عقد نکاح، دارای تفاوت‌هایی خواهد بود.
حقوق مالی زوجه در زندگی مشترک
عقد نکاح که جز عقود معین است، حاوی یک سری آثار حقوقی و به تبع آن نیز تکالیفی مشخص بوده که حقوق مالی زن یکی از مهم‌ترین این آثار به شمار می‌رود. حق و تکلیف در رابطه زوجیت، هم برای مرد و هم برای زن است. حقوق اصلی مرد در زندگی مشترک این است که همسر او نسبت به انجام تکالیف قانونی خود، بهترین عملکرد را داشته و به نحوی تمکین داشته باشد.
در مقابل نیز حقوق اصلی زن در دوران عقد ازدواج و در حالت کلی، رابطه زوجیت، حقوق مالی که طبق قانون به زن تعلق گرفته است. از آن جهت که اغلب آثار مالی عقد ازدواج برای زن بوده، یقینا احقاق این حقوق به عنوان وظیفه قانونی و شرعی برای شوهر است.
تکلیف قانونی که به واسطه عقد ازدواج برای زن تعیین شده است، پرداخت حقوق مالی زن بوده که در همین راستا اگر شوهر کوتاهی در پرداخت این حقوق داشته باشد، می‌تواند موضوع طلاق و جدایی مطرح شود. کلیه حقوق مالی زن در زندگی مشترک تنها به مهریه خلاصه نمی‌شود، بلکه حقوق دیگری نیز بعد از عقد نکاح به زوجه تعلق پیدا می‌کند.
در این صورت، سهم قانونی زن در زندگی مشترک از حقوق مالی خود، عبارتند از:
حق مهریه
با قاطعیت می‌توان گفت که اساسی‌ترین حق مالی زن در زندگی مشترک، مهریه است. شاید برخی از حقوق مالی زن به واسطه رفتار نادرست زن در زندگی از او سلب شود اما مهریه به جز این که خود زن بخواهد در هیچ صورتی از حق زن ساقط نمی‌گردد.
مهریه جز حقوق مالی زن محسوب می‌شود که هم در عقد ازدواج دائم و هم در عقد موقت، به زن تعلق پیدا می‌کند و منحصرا برای عقد دائم نیست. مالی که به عنوان مهریه قرار می‌کند، می‌توان هر مالی که دارای ارزش اقتصادی و به نحوی دارای مالیت باشد، قرار گیرد.
مهریه این ویژگی را دارد که به محض منعقد شدن عقد نکاح، زن می‌تواند مالکیت در آن پیدا کرده و به نحوی حق مالکیت در مهریه خواهد داشت. به عقیده بسیاری از حقوقدانان و حتی فقها، مهم‌ترین پشتوانه مالی زن چه در زمانی که با همسر خود زندگی می‌کند و چه بعد از طلاق، مهریه است و از این حیث مقررات خاصی برای مهریه وجود دارد.
مهریه به عنوان اصلی‌ترین حقوق مالی زوجه بعد از وقوع عقد ازدواج، تکلیفی برای شوهر می‌باشد که بر حسب نوع مهریه، زن امکان مطالبه مهریه بعد از عقد نکاح و همچنین بعد از طلاق را نیز خواهد داشت.
حق نفقه
حقوق مالی زوجه در زندگی مشترک، تنها به مهریه محدود نمی‌شود، بلکه می‌توان حق نفقه را به عنوان دیگر حقوق اصلی زن در نظر گرفت. نفقه بر خلاف مهریه، تنها در عقد دائم به زن تعلق پیدا می‌کند و در عقد موقت، حقی به عنوان نفقه برای زن تعیین نشده است.
البته در صیغه نامه، زوجین می‌توانند پرداخت نفقه از طرف شوهر را شرط کنند و به لحاظ حقوقی در نظر گرفتن این شرط در سند ازدواج موقت، صحیح است.
در ازدواج دائم، نیازی به شرط کردن نفقه در عقدنامه نیست و به خودی خود، نفقه، حقوق مالی زوجه به شمار می‌رود. در هر صورت، نفقه که شامل هزینه‌های متعارف زن در زندگی مشترک است، تکلیفی برای شوهر و حقی برای زن به شمار رفته که قانونا و شرعا، شوهر موظف است که بعد از عقد از عهده تامین مخارج زندگی همسر خود برآید و زوجه نیز حقی برای آن که هزینه زندگی فرزندان و حتی شوهر را تامین کند، ندارد.
در همین راستا، شوهر نمی‌تواند از همسر خود تقاضای این موضوع را داشته باشد که نفقه زندگی را او بپردازد و عدم پرداخت نفقه، حتی می‌تواند سبب زندانی شدن شوهر نیز شود.
گفتنی است که نفقه تنها در صورتی به عنوان حقوق مالی زن در زندگی مشترک محسوب می‌شود که تمکین عام و خاص از طرف زوجه صورت گرفته باشد. عدم تمکین از موجبات تعلق نگرفتن نفقه به زن می‌باشد.
حق اجرت المثل
علاوه بر مهریه و نفقه، حقوق مالی دیگری که برای زن در زندگی مشترک وجود دارد، اجرت المثل است. به واسطه انجام کارهایی از طرف زن در زندگی مشترک، قانونگذار مزدی را تحت عنوان اجرت المثل ایام زوجیت تعیین کرده که برای پرداخت آن، شرایط خاصی وجود دارد.
اجرت المثل در صورتی به عنوان یکی از حقوق زن امکان پرداخت آن از طرف شوهر وجود دارد که زوجه اثبات نماید انجام کارهای مزبور را بدون آن که با قصد تبرع داشته باشد، اجرا نموده است. در صورتی که اگر زوجه بنا به دلایل قانونی، مستحق دریافت اجرت المثل نباشد، مالی با عنوان نحله نیز به او تعلق خواهد گرفت.
در حالت کلی، اجرت المثل برای عقد دائم وجود دارد اما در صورتی که شرایط قانونی وجود داشته باشد، خانمی که به صیغه مردی در آمده است، می‌تواند برای مطالبه این حق نیز اقدامات لازم را انجام دهد.
حق ارث
ارث نیز حقوق مالی دیگری برای زوجه در زندگی مشترک است که طبق قانون به میزان مشخصی از اموال شوهر می‌تواند ارث ببرد. حق ارث برای زن تنها در عقد ازدواج دائم وجود دارد و در عقد موقت، حق ارث برای زوجه تعیین نشده است. به بیان دیگر، قانونگذار رابطه توارث و ارث بری زوجین از یکدیگر را تنها برای عقد ازدواج دائم تعیین نموده و در عقد موقت، زوجه حقی به عنوان ارث ندارد.
چنانچه زوج از همسر خود زودتر فوت کند، طبق قانون و مقررات ارث، زوجه می‌تواند از دارایی شوهر طبق میزانی که قانونگذار تعیین کرده است، حق ارثیه داشته باشد.
لازم به ذکر است که جدای از حق ارث زوجه این امکان را دارد که در صورت فوت شوهر و عدم دریافت مهریه خود، از اموال شوهر، مهریه خود را وصول کند و حق مهریه که از ماترک همسر متوفی دریافت شده از حق ارث متمایز است.
حق تنصیف دارایی
دامنه حقوق مالی زن در زندگی مشترک به موارد مزبور، محدود نمی‌شود بلکه حق تنصیف دارایی شوهر نیز در این زمینه مطرح می‌شود. اجرای حق تنصیف دارایی دارای شرایط خاصی است که یکی از این شرایط، آن است که شوهر در زمانی که اقدام به انعقاد عقد نکاح می‌کند، چنین شرطی از سوی مورد قبول واقع شده و در سند ازدواج نیز با امضای شوهر به عنوان یکی از شروط ضمن عقد قرار گیرد.
شرط دیگر برای حق تنصیف اموال شوهر این است که درخواست طلاق از طرف مرد باشد. لازم به ذکر است که آن دسته از اموالی بعد از عقد نکاح به عنوان شرط تنصیف دارایی به زن می‌رسد که شوهر کلیه اموال مربوطه را بعد از عقد ازدواج، به دست آورده باشد و اموال قبل از عقد نکاح، برای این حق در نظر گرفته نخواهد شد.
با توجه به این که حق تنصیف اموال شوهر، حق مالی زن در زندگی مشترک محسوب می‌شود ولی زوجه تنها در صورتی می‌تواند این حق را از شوهر خود مطالبه کند که موضوع طلاق مطرح شده باشد.
حق مستمری شوهر
حق مستمری شوهر جز یکی از حقوق مالی زوجه محسوب شده که پس از این که شوهر فوت کرد، زن می‌تواند از حقوق مستمری او استفاده کند. فوت شوهر و مستمری بگیری او از جمله شرایط اساسی حق مزبور به شمار می‌رود. همانطور که زوجه با فوت شوهر می‌تواند از اموال او ارث ببرد، حق مستمری نیز تنها بعد از فوت همسر به او خواهد رسید.
چگونگی محاسبه حقوقی مالی زن در زندگی مشترک
در بخش قبل به کلیه حقوقی که در زندگی مشترک به زن تعلق می‌گیرد، پرداخته شد و موضوع مهم در این زمینه، آن است که این حقوق چگونه محاسبه می‌شوند. در ابتدا باید گفت که به جهت تفاوت در سبک و شیوه زندگی زنان، میزان حقوق مالی آن‌ها در شرایط مختلفی محاسبه می‌شود و در این صورت نمی‌توان گفت که برای تمامی زنان، حق نفقه به یک اندازه مشخصی تعیین می‌شود.
از این حیث، برای محاسبه دقیق حقوق مالی زن، هر یک از حقوق مزبور را به کمک مشاوره حقوقی آنلاین به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم و با شیوه محاسبه حقوق مالی زن در زندگی مشترک آشنا خواهید شد.
نحوه محاسبه مهریه
همانطور که گفته شد، مهریه‌ترین حق مالی زن به واسطه عقد نکاح دائم و موقت بوده که محاسبه آن‌ها طبیعتا بر اساس مقداری که در زمان عقد تعیین شده، انجام می‌شود. مبنای محاسبه مهریه همان مقداری است که زوجین قبل از عقد با توافق هم، مهریه را مشخص کرده‌اند.
هر مالی نمی‌تواند به عنوان مهریه زوجه در زندگی مشترک به شمار رود و اموالی که دارای ارزش اقتصادی باشند، امکان تعیین آن‌ها برای مهریه است. مالی که برای مهریه زوجه در نظر گرفته می‌شود، بر اساس عرف جامعه، سکه طلا است و مهریه خانم‌ها نیز در اغلب مواقع، همین مال می‌باشد.
در صورتی که مهریه خانم، سکه طلاق بوده و مقدار آن نیز به طور واضح در عقدنامه نوشته شده باشد، محاسبه آن بر همان میزان انجام می‌شود. نکته بسیار مهم در خصوص محاسبه مهریه، این است که ملاک قانونی در این زمینه، نرخ روز مال تعیین شده است و در زمانی که زوجه اقدام به مطالبه مهریه از طریق دادگاه و یا اداره ثبت می‌کند، ارزش واقعی روز مهریه مورد محاسبه قرار خواهد گرفت.
به طور مثال اگر مهریه خانم چند سال قبل به میزان پانصد میلیون ریال تعیین شده باشد، کارشناسان رسمی دادگستری، محاسبه مهریه بر اساس نرخ تورم روز کشور و شرایط اقتصادی، محاسبه می‌کنند. این رویه در خصوص مهریه‌ای که سکه طلا و سایر اموال باشد، ملاک عمل قرار خواهد گرفت.
بنابراین، طبق قانون باید ارزش واقعی و همچنین به روز اموالی که به عنوان مهریه خانم قرار داده شده‌اند، مبنای محاسبه مهریه باشد.
نحوه محاسبه نفقه
معیار خاصی برای تعیین محاسبه نفقه زن وجود دارد و در هر شرایطی نمی‌توان نفقه زنان را در یک راستا مورد بررسی قرار داد. در بررسی مقدار نفقه متعلق به زوجه می‌توان گفت که معیارهایی چون سن، تحصیلات، وضع درآمدی زن و مواردی از این قبیل، مورد محاسبه نفقه قرار خواهد گرفت.
در این صورت میزان نفقه هر خانم با خانم دیگر متفاوت است و دلیل آن هم متفاوت بودن شرایط زندگی بانوان با یکدیگر می‌باشد. معیار شاغل یا خانه دار بودن زن در محاسبه نفقه، در نظر گرفته می‌شود ولی در پرداخت نفقه به عنوان تکلیف شوهر، تاثیرگذار نخواهد بود.
زمانی که زوجه دادخواست مطالبه نفقه را تقدیم دادگاه می‌کند، قاضی برای بررسی دقیق نفقه زن، قرار کارشناسی صادر نموده و میزان نفقه خانم با بهره‌گیری از معیارهای مختلف، تعیین خواهد شد. کارشناس نیز وضعیت و شرایط کلی زن را در محاسبه نفقه ترتیب اثر می‌دهد.
به طور مثال میزان نفقه خانمی با تحصیلات دکتری و همچنین با منبع درآمد مشخص ماهانه به واسطه اشتغالی که دارد با خانمی که دارای مدرک تحصیلی دیپلم بوده و فاقد شغل است، تفاوت دارد. بنابراین، باید گفت که در محاسبه نفقه زنان با یکدیگر، مقدار ثابت و مشخصی را نمی‌توان در نظر گرفت و اوضاع زندگی هر فردی در این زمینه تاثیرگذار می‌باشد.
بنابراین، معیارهای قانونی در محاسبه نفقه زن در زندگی مشترک از نظر وکیل تلفنی، به شرح زیر است:
- میزان تحصیلات زن
- وضعیت اشتغال زوجه
- درآمد زندگی زن
- شرایط خانوادگی و اجتماعی زن و خانواده وی
- وضعیت اقتصادی زندگی زوجه
نحوه محاسبه اجرت المثل ایام زوجیت
اجرت المثل در صورتی به عنوان یکی از حقوق مالی به زوجه تعلق می‌گیرد که دارای شرایط خاصی باشد. از جمله شرایط اساسی در این زمینه می‌توان گفت که زوجه در طول دوران زندگی مشترک، کارهایی را که انجام داده، شرعا تکلیفی نداشته و این امور را بدون قصد تبرع انجام داده است.
بنابراین در محاسبه اجرت المثل زوجه جدای از بررسی شرایط مزبور که جز موارد ضروری تعلق گرفتن اجرت المثل ایام زوجیت به زوجه می‌باشد، شرایط زندگی زن نیز بررسی می‌گردد. کارشناس رسمی رسمی، اجرت المثل را بر حسب نوع کارهایی که زن انجام داده و همچنین مدت انجام امور مزبور محاسبه خواهد کرد.
علاوه بر این موارد، تعداد فرزندانی که زن دارد نیز به عنوان یکی از معیارهای اساسی در محاسبه اجرت المثل به شمار می‌رود. در هر صورت می‌توان گفت که معیارهای زیر در محاسبه اجرت المثل ایام زوجیت، مورد محاسبه قرار می‌گیرند:
- میزان کارهایی که توسط زن انجام شده است.
- مدت اجرای اموری که مطابق با دستور شوهر از جانب زوجه
- تعداد فرزندان
- وضعیت اشتغال زن
البته معیارهای دیگری نیز برای محاسبه اجرت المثل مبنای محاسبه قرار می‌گیرند که در هر صورت تعلق گرفتن حقوق مالی چون اجرت المثل و حتی نفقه به زن، تمکین او از دستورات شوهر است. اگر ثابت شود که زوجه، از تمکین در برابر شوهر آن هم در شرایط قانونی، خودداری کرده است، علاوه بر اجرت المثل، نفقه نیز به زن تعلق نخواهد گرفت.
مشاوره حقوقی پیرامون نحوه محاسبه حقوق مالی زوجه بعد از ازدواج
محاسبه حقوق مالی زن در زندگی مشترک با بهره گیری از روش‌ها و ترفندهای مختلفی صورت گرفته و بررسی دقیق آن‌ها در زمان اقامه دعوا در دادگاه و توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام خواهد شد.
در همین زمینه اگر پیرامون نحوه محاسبه حقوق مالی زن بعد از عقد ازدواج، به راهنمایی بیشتری احتیاج دارید، از مشاوره حقوقی سامانه بنیاد وکلا می‌توانید استفاده نمایید.
کارشناسان حقوقی ما به صورت تخصصی، حقوق مالی شما از قبیل مهریه، نفقه و غیره را مورد محاسبه قرار داده و اطلاعات کافی را در اختیار شما قرار می‌دهند.
