در صورتی که رابطه زوجیت به هر دلیلی، پایان یابد، قانون و شرع این اجازه را به زنان نداده است که بتوانند بلافاصله ازدواج داشته باشند. عقد نکاح مجدد بعد از خاتمه پیافتن رابطه زوجیت، برای خانم‌ها دارای محدودیت است و به راحتی امکان نکاح مجدد را ندارند.
عده یکی از موضوعات مهم در خصوص طلاق و حتی فوت همسر است که بعد از این که رابطه زن و شوهری به پایان رسید، زوجه برای آن که عقد نکاح کند، بایستی عده طلاق نگه دارد.
البته در شرایطی نیز خانم‌ها این امکان را دارند که بعد از طلاق، بدون محدودیت زمانی، عقد ازدواج با فردی داشته باشند. خانم‌های یائسه و باکره مکلف به نگه داشتن عده بعد از طلاق نیستند و می‌توانند عقد نکاح بعد از طلاق بدون مانع قانونی داشته باشند.
عده در واقع یا در رابطه با فوت همسر و یا طلاق است و از این دو حالت خارج نیست. در هر صورت زوجه بعد از طلاق از همسر باید مدت زمان مشخصی را برای آن که عقد نکاح کند، منتظر بماند.
این که خانم عده طلاق نگه ندارد، عواقب مختلفی در انتظار او خواهد بود و در این صورت حتی اگر با علم به تاین موضوع در زمان عده، ازدواج کند، چنین عقدی باطل است. علاوه بر باطل بودن عقد، نگه نداشتن عده سبب حرمت ابدی بین طرفین شده و دیگر هیچ وقت امکان عقد نکاح با هم را ندارند.
نگه داشتن عده هم برای عقد دائم و هم عقد موقت وجود دارد و در هر صورت زوجه وظیفه دارد که در زمان عده با فرد دیگری ازدواج نداشته باشد. در صورت اتمام مدت عده طلاق و یا فوت، امکان عقد نکاح برای زوجه فراهم شده و می‌تواند بدون موانع شرعی و قانونی با فرد مورد دلخواه خود نکاح داشته باشد.
با توجه به وجود عواقب جبران ناپذیر برای عدم نگه داشتن عده، در این صورت خانم‌هایی که علم به این موضوع دارند، باید از انعقاد عقد نکاح با مرد در طول دوران عده خودداری کنند.
از این حیث اگر خانمی قصد اردواج مجدد را دارد، برای مصون ماندن از عواقب حقوقی ازدواج کردن در عده، باید تا موعد انقضای عده هیچگونه عقد نکاحی نداشته باشند تا پس از سپری کردن این دوران، زوجه امکان عقد مجدد را داشته باشد.
در این مقاله قصد داریم که عواقب نگه نداشتن عده را به کمک وکیل بررسی کنیم اما قبل از پرداختن به این موضوع بهتر است که ابتدا نگاهی به عده زن و انواع آن داشته باشیم.
عده زن چیست؟
عقد نکاح ممکن است که به دلیل طلاق و یا فسخ نکاح، منحل شود و در هر صورت بعد از آن که عقد ازدواج بین طرفین خاتمه یافت، یکی از موضوعات قابل بحث در این زمینه، عده می‌باشد.
در پاسخ به این سوال که عده زن چیست، باید گفت که عده به مدت زمانی گفته می‌شود که بعد از فوت و یا طلاق، زوجه برای عقد نکاح با محدودیت‌های قانونی و شرعی مواجه می‌شود و امکان عقد نکاح را در این بازه زمانی نخواهد داشت.
در خصوص انحلال عقد نکاح، نگه داشتن عده از طرف زن همواره مورد بحث قرار می‌گیرد و زوجه برای نکاح نمی‌تواند بلافاصله پس از آن اقدام نماید. فوت همسر و طلاق هر کدام عده خاص خود را دارند و در واقع مدتی که برای عده طلاق در قانون عنوان شده است با عده وفاوت شوهر تفاوت دارد.
علاوه بر این که عده طلاق خود نیز شامل موضوعات مختلفی است و در این صورت بهتر است که عده طلاق و وفات را مورد بررسی قرار دهیم. لازم به ذکر است که عده تنها برای زن در قانون عنوان شده است و مرد نیازی به نگه داشتن عده بعد از طلاق و یا فوت همسر نیست.
از این حیث می‌توان گفت که در موضوع عده، حقوق مرد و زن از هم تفکیک شده است و زنان مکلف به نگه داشتن عده هستند. مرد برخلاف زن، این امکان را دارد که بلافاصله بعد از انحلال نکاح، با زن دیگری ازدواج کند اما زوجه به جز موارد استثنایی، وظیفه نگه داشتن عده طلاق را حواهد داشت.
در بخش بعدی تعریف عده که در قانون مدنی عنوان شده است را بررسی می‌کنیم و سپس به انواع عده برای زن اعم از عده طلاق، عده فسخ نکاح و عده وفات را از لحاظ مدت زمان و سایر موضوعات حقوقی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
عده زن طبق قانون مدنی
در ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی، تعریف کلی از عده بیان شده است که در این بخش متن این ماده قانونی و تفسیر آن را بررسی می‌کنیم. بر اساس ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی، عده این معنا را دارد از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است، نمی‌تواند شوهر دیگری اختیار کند.
طبق ماده فوق، عده در واقع بازه زمانی از انحلال عقد نکاح تا موعدی که در قانون بیان شده است. در واقع عقد ازدواج به هر شیوه که منحل شد تا انقضای مدت زمان عده، حق نکاح مجدد برای زوجه در قانون سلب شده است. به جهت ممنوعیت زوجه برای عقد در مدت عده، در صورت تحقق پیدا کردن عقد نکاح، این عقد از لحاظ حقوقی باطل است.
عده چه در قانون و چه در شرع، تنها اختصاص به زن دارد و مرد وظیفه ندارد که بعد از انحلال عقد نکاح، عده نگه دارد. به دلیل رعایت کردن حرمت عقد نکاح و این که زن و مرد سابقا با هم رابطه محرمیت داشته‌اند، زوجه تا انقضای عده حق نکاح را نخواهد داشت.
انواع عده زن
بر اساس ماده ۱۰۵۰ قانون مدنی، بعد از آن که عقد نکاح منحل شد، زوجه وظیفه دارد که عده نگه دارد و در این مدت امکان عقد نکاح را ندارد.
منحل شدن عقد ازدواج و خاتمه یافتن رابطه زوجین می‌تواند از طریق طلاق، فسخ نکاح و یا فوت شوهر انجام شود. در واقع عده زن انواع مختلفی دارد که در این مقاله، قصد داریم موضوعات مختلفی از عده زن را مورد بررسی قرار دهیم.
عده طلاق
طلاق یکی از راه‌هایی که سبب می‌شود تا عقد نکاح بین زوجین پایان یاید. در خصوص عده طلاق باید گفت که تفاوتی در نوع درخواست طلاق نمی‌کند و اگر درخواست طلاق از طرف مرد و یا زن و یا به صورت توافقی باشد، تفاوتی در مدت عده ندارد.
عده طلاق به این معنا است که بعد از وافعه طلاق تا موعد تعیین شده در قانون برای عده، زوجه نمی‌تواند عقد نکاح داشته باشد. حق ازدواج مجدد برای زن در عده طلاق منع شده و امکان این که زوجه با شوهر ازدواج داشته باشد آن هم در عده طلاق، وجود ندارد.
طلاق به دو نوع طلاق بائن و رجعی در قانون تقسیم بندی شده است. در طلاق رجعی حق رجوع برای شوهر وجود نداشته اما در طلاق بائن امکان رجوع به زوجه برای مرد وجود ندارد. در طلاق رجعی آن هم در زمان عده، شوهر حق رجوع به زوجه را دارد ولی طلاق بائن این معایب را برای شوهر دارد که حتی بعد از طلاق و در عده، امکان رجوع را ندارد.
در صورتی که طلاق درخواست شده از نوع رجعی باشد، زوجه موظف به نگه داشتن عده طلاق است و امکان آن که بلافاصله بعد از طلاق با مرد، عقد نکاح داشته باشد را ندارد. علاوه بر این که شوهر می‌تواند در زمان عده، رجوع به همسر داشته باشد و در این صورت تا قبل از خاتمه یافتن عده طلاق، شوهر می‌تواند با ثبت رجوع از طلاق، زندگی مشترک خود را مجددا شروع کند.
در طلاق رجعی علی رغم این که زوجه حق ازدواج مجدد را ندارد ولی شوهر امکان رجوع به او را در زمان عده دارد. به طور کلی عده طلاق رجعی با بائن تفاوت‌هایی دارد که ابتدا به عده طلاق رجعی اشاره می‌کنیم.
عده طلاق رجعی طبق ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی، سه طهر است. منظور از طهر همان پاکیزکی زوجه بعد از هر بار عادت ماهیانه است و این شرایط باید برای عده طلاق رجعی به میزان سه مرتبه باشد. به بیان دیگر، در صورتی که زوجه سه مرتبه از دوران پاکیزگی او گذشته باشد، به منزله انقاضای عده طلاق رجعی بوده و در این صورت حق ازدواج مجدد را دارد.
در خانم‌هایی که بر اساس سن آن‌ها، عادت ماهیانه نشده و یا در وضعیت پریودی قرار نمی‌گیرند، مدت عده طلاق به میزان سه طهر است.
مدت سه طهر در همه مواقع به میزان سه ماه نیست بلکه این وضعیت در بین همه خانم‌ها یکسان نمی‌باشد. اما در هر صورت، موعد سه طهر برای عده طلاق در قانون تعیین شده است.
طلاق بائن در برخی موارد عده ندارد و در این صورت زوجه می‌تواند بعد از واقع شدن طلاق، عقد نکاح مجدد کند. طلاق قبل از نزدیکی و طلاق زن یائسه جز طلاق‌های بائن هستند که در آن‌ها برای زن، عده طلاق تعیین نشده است.
طلاق بائن غیر مدخوله که عمل آمیزش بین زن و شوهر واقع نشده و در این شرایط طلاق ثبت شده باشد، به دلیل عدم وجود عده برای زن، امکان عقد نکاح مجدد بعد از اجرا شدن صیغه طلاق وجود دارد. همچنین زنان یائسه نیز عده ندارند و برای عقد نکاح مجدد ملزم به نگه داشتن عده نخواهند بود.
بنابراین می‌توان گفت که عده طلاق بائن در سایر موارد و طلاق رجعی، سه طهر بوده اما طلاق بائن غیر مدخوله و طلاق زن یائسه فاقد عده بوده و زوجه به همین مناسبت مکلف به نگه داشتن عده نیست.
عده فسخ نکاح
عده فسخ نکاح مانند عده طلاق رجعی، سه طهر است. این موضوع بر گرفته از ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی است که عده طلاق فسخ نکاح را سه طهر تعیین کرده است. در واقع اگر فسخ نکاح صورت گیرد، زوجه همانند وضعیت طلاق رجعی موظف است که به مدت سه طهر، عده طلاق نگه دارد.
البته بعد از فسخ شدن نکاح، اگر زوجه طبق وضعیت سن و سال او، عادت ماهیانه نبیند، عده برای او طبق قانون سه ماه تعیین شده است. گفتنی است که عده سه طهر با سه ماه تفاوت دارد. ممکن است که سه طهر یک زن با زن دیگر متفات بوده که در این بین ممکن است که کمتر و یا بیشتر از سه ماه باشد.
عده فسخ نکاح زن حامله، تا پایان وضع حمل زوجه است. به طور کلی در مورد طلاق رجعی و یا فسخ نکاح، اگر زوجه باردار باشد، عده تعیین شده در قانون برای زوجه تا پایان حاملگی زن خواهد بود.
در این صورت عده فسخ نکاح برای زن حامله به میزان سه طهر نیست و موعد زایمانی زن، در واقع زمان انقضای عده طلاق است.
عده وفات
در صورتی که شوهر فوت کند، همانند طلاق و یا فسخ نکاح، زوجه وظیفه نگه داشتن عده را دارد.
عده وفات شوهر با عده طلاق تفاوت دارد که بر اساس ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی، عده فوت شوهر چه در عقد دائم و چه در عقد موقت، ۴ ماه و ۱۰ روز است.
در این صورت زوجه از تاریخ فوت شوهر وظیفه دارد که به مدت چهار ماه و ده روز، از نکاح با فرد دیگری خودداری داشته باشد.
عده در عقد موقت
عقد موقت همانند عقد دائم، نگه داشتن عده برای زن را تکلیف قانونی در نظر گرفته است. عقد موقت بر اساس انقضای مدت عقد، بذل مدت توسط شوهر و یا فسخ نکاح منحل می‌شود. در همه این موارد، عده در عقد موقت طبق قانون مدنی، به میزان دو طهر است.
در خصوص زنانی که عادت ماهیانه نمی‌شوند، عده عقد موقت، به میزان ۴۵ روز بوده و مدت دو طهر برای آن‌ها تعیین نمی‌شود.
فلسفه نگه داشتن عده برای زن
انحلال عقد نکاح که از طریق طلاق، فسخ نکاح و یا طلاق صورت می‌گیرد، برای زوجه تکلیفی را تحت عنوان عده به وجود می‌آورد.
نگه داشتن عده برای زن این فلسفه را دارد که زوجه بعد از این که از همسر خود طلاق گرفت و یا شوهر فوت کرد، به دلیل احترام گذاشتن به سابقه رابطه زوجیت و محرومیت بین طرفین برای مدت مشخصی که در قانون بیان شده است، حق عقد نکاح مجدد را ندارد.
البته در این زمینه شاهد نظرات اختلافی هستیم و در واقع اگر عده طلاق برای حفظ حرمت و احترام بین زوجین برای زوجه هم در شرع و هم در قانون تعیین شده است، مرد نیز باید عده نگه دارد. در واقع نگه داشتن عده تنها نباید برای خانم‌ها باشد و آقایان نیز باید از تکلیف نگه داشتن عده برخوردار باشند.
البته که خانم‌ها در شرایط خاص عده ندارند و می‌توانند بلافاصله بعد از جاری شدن خطبه طلاق، عقد نکاح مجدد داشته باشند.
در هر صورت عده در حال حاضر طبق قانون ایران برای زنان در نظر گرفته شده و زوجه بعد از این که همسر او فوت نمود و یا این که طلاق گرفت، وظیفه دارد که عده نگه داشته و در زمان قانونی، از ازدواج و نکاح مجدد خودداری نماید.
نگه نداشتن عده برای زن چه عواقبی را در پی دارد؟
آن دسته از خانم‌هایی که همسر خود را به طرق مختلف مانند مرگ، فسخ نکاح و یا طلاق از دست داده اند، موظف به نگه داشتن عده هستند. به هر شیوه که عقد نکاح، منحل شود، زوجه وظیفه نگه داشتن عده را دارد. نگه داشتن عده به معنای این است که بر اساس نوع انحلال عقد نکاح، زوجه طبق زمان تعیین شده برای عده، حق عقد نکاح مجدد را ندارد.
شاید برخی از خانم‌ها اطلاعی از عواقب عدم نگه داشتن عده نداشته باشند و در این صورت بدون توجه به موانع قانونی و شرعی، با مردی در عده، ازدواج کنند. به همین جهت مشاوره حقوقی آنلاین ما به شرح زیر به این دسته افراد توصیه می‌نماید.
در خصوص این سوال که نگه نداشتن عده برای زن چه عواقبی دارد، باید گفت که عقد نکاح صورت گرفته، باطل بوده و سبب حرمت ابد بین طرفین می‌گردد.
خانمی که با علم به این موضوع که نمی‌تواند در زمان عده، برای ازدواج اقدام کند، در صورت عقد نکاح با مردی، شرعا و قانونا، عقد نکاح باطل بوده و همچنین بین زن و مرد، حرام ابدی به وجود می‌آید و منظور از حرمت و یا حرام ابدی این است که برای همیشه، رابطه محرمیت بین زن و مرد از بین رفته و سرعا امکان ازدواج را با یکدیگر ندارند.
در این صورت حتی بعد از منقضی شدن مدت عده به دلیل حرمت ابدی بین زوجین، این امکان برای زوجین وجود ندارد که عقد نکاح مجدد داشته باشند.
عواقب عدم نگه داشتن عده در عقد دائم و عقد موقت
در عقد نکاح دائم و عقد نکاح موقت، زوجه وظیفه دارد که برای نگه داشتن عده، اقدام کند. عده عقد نکاح دائم به میزان سه طهر بوده اما عده عقد موقت، به میزان دو طهر است. البته عده وفاوت با عده طلاق و فسخ نکاح متفاوت بوده و میزان آن چهار ماه و ده روز می‌باشد.
در این بخش ابتدا عواقب عدم نگه داشتن عده در عقد دائم و سپس عقد موقت را بررسی می‌کنیم.
عواقب نگه نداشتن عده در عقد دائم و موقت این است که عقد ثبت شده باطل است. در زمان عده، زوجه در حکم این است که شوهر دارد و طبق قانون و شرع، حق عقد ازدواج را ندارد.
جدای از این که عقد نکاح در زمان عده، باطل است، منجر به حرمت ابدی بین زن و مرد شده و برای همیشه نمی‌توانند باهم ازدواج کنند.
مشاوه حقوقی عواقب نگه نداشتن عده
همانطور که گفته شد، عده یک تکلیف و وظیفه قانونی برای زوجه بعد از انحلال عقد نکاح است. حال در صورتی که زن از انجام چنین وظیفه، خودداری نموده و تحت هیچ شرایطی عده نگه ندارد، عواقبی در انتظار او خواهد بود.
بدین صورت که عقد نکاح ثبت شده قبل از منقضی شدن زمان عده، باطل است و به دلیل ایجاد حرمت ابدی بین طرفین، شرعا تا آخر عمر نمی‌توانند عقد نکاح با هم داشته باشند.
حال در خصوص عواقب نگه نداشتن عده اگر سوالاتی دارید، پیشنهاد می‌شود که از مشاوره حقوقی سامانه بنیاد وکلا استفاده کنید. تیم حقوقی ما راهنمایی کافی را در این زمینه در اختیار شما قرار می‌دهند و می‌توانید پاسخ تمامی سوالات خود را پیرامون موضوع عده، دریافت کنید.
طرح این پرسش‌ها هم به صورت حضوری و هم از طریق تماس با وکیل تلفنی امکان پذیر می‌باشد.
