از گواهی پزشکی در مواقع متعددی استفاده می‌شود، یا به عبارت دیگر بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی هستند که از اشخاص مطالبه گواهی پزشکی می‌شود، برای مثال در هنگام مرخصی گرفتن از محل تحصیل یا مرخصی استعلاجی از محل اشتغال گواهی پزشکی حتما باید ارائه گردد.
علاوه بر موارد یاد شده بسیاری از مشاغل استخدام شخص را موکول به ارائه گواهی پزشکی متناسب می‌نماید. مثال‌های یاد شده مواردی را شامل می‌شد که گواهی پزشکی برای ورود به یک موقعیت ضروری است اما علاوه بر آن‌ها مصادیقی نیز وجود دارد که ارائه گواهی پزشکی شخص را از یک موقعیت اجتماعی نه چندان جذاب دور می‌نماید.
برای مثال مشمولین خدمت وظیفه عمومی می‌توانند با ارائه گواهی پزشکی معافیت پزشکی دریافت کرده و از گذراندن دوران خدمت وظیفه که در عرف به عنوان دوره سربازی شناخته می‌شود، معاف گردند. همچنین ارائه گواهی پزشکی معتبر ممکن است در شمول مجازات و انواع آن در برخی از جرایم موثر واقع شود.
با وجود آنچه که از کاربرد گواهی پزشکی بیان شد باید توجه داشت که کاربردهای یاد شده تنها در صورتی اجرایی می‌شود که گواهی ارائه شده معتبر باشد، در مقابل عبارت معتبر می‌توان از گواهی‌هایی یاد کرد که به اشتباه صادر شده باشد، مدت اعتبار آن‌ها منقضی شده باشد و یا حتی جعل شده باشد.
گواهی پزشکی مجعول ممکن است به معنای ساختگی بودن گواهی از ابتدا باشد و یا ناصحیح بودن بخشی از محتوای گواهی پزشکی. در این نوشتار به موضوع جعل گواهی پزشکی و مجازات آن پرداخته خواهد شد اما برای ورود به موضوع اصلی ضروری است که نخست جرم جعل و مجازات آن معرفی گردد و سپس به جعل گواهی پزشکی پرداخته شود.
در همین راستا شما می‌توانید سوالات خود را از مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا جویا شوید.
جرم جعل
از عبارت جعل در عرف مکررا استفاده می‌شود اما معمولا جعل امضا یا جعل یک سند منظور نظر است، اما از نظر قانونگذار جرم جعل مصادیق گسترده‌تری را به همراه دارد.
جعل می‌تواند به معنای ساختن یک سند باشد یا تغییر در محتوای یک سند حقیقی، همچنین می‌تواند جعل یک امضا باید یا جعل یک عنوان. خوشبختانه قانونگذار تعریف دقیقی از جعل ارائه کرده و مصادیق متعددی را همراه با مجازات آن‌ها بیان داشته است.
انواع جعل
قبل از آن که به جرم جعل پرداخته شود باید توجه داشت که جرایم در حقوق کیفری ایران به ۴ حالت تقسیم می‌شود:
- دسته اول جرایم مشمول مجازات قصاص هستند که مجازات اصلی در جرایم علیه نفس، اعضا یا منافع است.
- در گروه دوم جرایم مشمول مجازات دیه قرار دارند، این گروه مجازات جایگزین گروه اول هستند و نیز در حالتی که جرم علیه یا عضو یا منفعت به صورت غیر عمد یا خطای محض واقع شده باشد.
- جرایم دسته سوم را جرایم حدی می‌نامند، جرایم حدی به آن گروهی اطلاق می‌شود که نوع جرم و مجازات آن با جزییات کامل در فقه بیان شده است و سپس از فقه وارد قانون مجازات گردیده، جرایم حدی را نمی‌توان مشمول تخفیف یا تشدید قرار داد، همچنین نمی‌توان آن‌ها را تغییر داد.
- گروه چهارم از جرایم را جرایم مشمول مجازات تعزیری تشکیل می‌دهند.
جرایم تعزیری در هر دوره زمانی از اجتماع می‌تواند تغییر نماید، نیازها و تفکرات اجتماعی می‌تواند این تغییرات را به همراه بیاورد، همچنین مجازات در جرایم تعزیری می‌تواند در شرایط مختلف متفاوت باشد یا در دوره‌های زمانی مختلف تغییر نماید، جرم جعل من جمله جرایم تعزیری هستند، در نتیجه ممکن است در طول زمان میزان مجازات آن یا مصادیق قابل مجازات آن مشمول تغییر واقع شود اما تا زمانی که تغییرات جنبه قانونی به خود نگیرد قابل اجرا نخواهد بود.
عناصر جرم جعل
نکته دیگری که باید مورد توجه قرار داد عناصر سه گانه جرایم هستند، به عبارت دیگر برای آن که یک جرم را محقق در نظر بگیریم و مجازات قانونی را بر مرتکب بار کنیم، ضروری است که سه عنصر قانونی، مادی و معنوی جرم محقق شده و در کنار هم جمع آیند.
عنصر قانونی همانگونه که از نام آن برمی‌آید به معنای آن است که رفتار خاصی در قوانین کیفری به عنوان جرم شناسایی و معرفی شده باشد، در خصوص جعل فصلی از کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی را در اختیار داریم در نتیجه عنصر قانونی محیا است.
عنصر معنوی به طور کلی به قصد و نیت مرتکب گفته می‌شود که قصد ارتکاب جرم را داشته باشد، به عبارت دیگر مرتکب پیش از آن که رفتار مشمول عنوان مجرمانه را مرتکب شود ضروری است که در ذهن خود قصد ارتکاب رفتار را داشته باشد، در عنصر معنوی ممکن است نیت دیگری نیز ضروری باشد.
برای مثال در تحقق جرم جعل به بیان قانونگذار ضروری است که مرتکب رفتار ارتکابی را با قصد تقلب انجام داده باشد، در نتیجه قصد و نیت درونی شخص ضروری است که ایجاد حیله و تقلب را به همراه داشته باشد.
عنصر سوم را عنصر مادی جرم تشکیل می‌دهد. عنصر مادی از جرمی به جرم دیگر متفاوت است. منبع و ملاک برای تشخیص نوع جرم عنصر مادی آن است که در قانون بیان می‌شود.
برای مثال برای تحقق جرم سرقت ضروری است که ربایش بدون رضایت صاحب کالا اتفاق افتاده باشد حال آن که در جرم کلاهبرداری ضروری است که دارنده کالا آن را با رضایت خود به مرتکب ارائه کرده باشد و این امر در اثر رفتاری از مرتکب باشد که به فریب دارنده کالا انجامیده باشد.
همانطور که بیان شد یک فصل کامل از کتاب تعزیرات به جرم جعل اختصاص داده شده است و نیز وجود قصد تقلب در تحقق جعل ضروری است، اما عنصر مادی این جرم شامل چه رفتار یا اعمالی است؟ وکیل آنلاین می‌گوید
مطابق با بیان قانونگذار جعل عبارت است از ساختن چیزی اعم از آن که نوشته یا سند باشد یا مهر یا امضا. همچنین قلم بردن در محتوای یک نوشته یا محو یا الحاق کردن به آن محتوا نیز من جمله مصادیق جعل حساب می‌شود. در همین ماده بیان شده که تغییر در تاریخ سند اعم از تاخیر یا تقدم آن نیز جعل حساب خواهد شد. همچنین اگر مهر شخص ثالثی در اختیار مرتکب باشد و آن را بدون رضایت صاحب حقیقی مهر به کار ببرد باز هم جرم جعل رخ داده است.
آنچه که تاکنون بیان شد به عنوان جعل مادی شناخته می‌شود، همانطور که مشاهده می‌شود در جعل مادی شی یا سندی ساخته می‌شود و یا سندی ساخته شده تغییر می‌کند اما نوع دیگری از جعل نیز وجود دارد که به آن جعل معنوی گفته می‌شود، جعل معنوی نیز در سه ماده از قانون مجازات اسلامی مورد اشاره قرار گرفته است.
جعل معنوی به تغییر در محتوای یک سند حقیقی گفته می‌شود و مطابق با حکم قانونگذار در صورتی محقق می‌شود که شخصی در حین انجام وظیفه خود در تنظیم تقریرات یا اسناد یا نوشته‌ها تزویر و تقلبی نماید، تقلب می‌تواند تحریف کردن مطالب بیان شده به وی همچون الحاق عباراتی به آن باشد یا تغییر در اسامی یا تاریخ یا هر تغییر دیگری که در محتوا وارد شود.
از آنچه که بیان شد می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که جعل در سند یا نوشته می‌تواند ناشی از تغییر محتوای یک سند حقیقی حین تنظیم باشد یا تغییر در محتوای آن پس از تنظیم و یا آن که سندی کاملا تقلبی ساخته شود، همانطور که مطرح شد برای استفاده از گواهی پزشکی مجعول چند ماده قانونی وجود دارد که در ادامه بدان‌ها پرداخته خواهد شد.
مصادیق جعل گواهی پزشکی و مجازات آن
تا اینجا با مفهوم جعل و انواع جعل مادی و معنوی آشنا شدیم، همچنین بیان شد که در تحقق جرم جعل ضروری است که قصد تقلب وجود داشته باشد.
گواهی پزشکی با اینکه سند رسمی نیست اما به دلیل نقش مهمی که در مواقع متعدد می‌تواند داشته باشد جعل آن نسبت به دیگر اسناد عادی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
مطابق با بیان قانونگذار در کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی، چنانچه شخصی گواهی پزشکی را جعل نماید به نحوی که از اسم پزشک حقیقی استفاده کرده و گواهی را به عنوان گواهی صحیح صادره توسط وی ارائه نماید، اعم از آن که هدف وی از این کار دریافت معافیت از خدمت نظام وظیفه عمومی برای خود باشد یا معافیت از خدمت نظام وظیفه عمومی برای ثالث، به حبس از شش ماه تا یک سال محکوم می‌گردد.
- اگر شخصی از دیگری بخواهد که گواهی پزشکی را جعل کند تا از آن برای معافیت خود از خدمت نظام وظیفه عمومی استفاده نماید به شش ماه تا یک سال حبس محکوم می‌گردد. همچنین اگر گواهی پزشکی ساخته شده را برای دریافت معافیت از خدمت نظام وظیفه شخص ثالث به کار ببرد نیز مجازات شش ماه تا یک سال حبس خواهد داشت.
- اگر طبیب تصدیق‌نامه‌‌‌‌‌‌ای تنظیم و ارائه دهد که بر خلاف حقیقت تنظیم شده باشد و دریافت کننده از آن برای دریافت معافیت از خدمت نظام وظیفه یا ارائه به مراجع قضایی بهره ببرد، به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد. لازم به ذکر آن که اگر طبیب گواهی پزشکی مجعول را در مقابل دریافت وجه ارائه داده باشد علاوه بر مجازات جرم جعل باید مجازات جرم رشوه را نیز تحمل نماید و نیز مبالغ دریافت شده را مسترد دارد. همچنین برای چنین پزشکی بر اساس قوانین انتظامی مجازات انتظامی نیز تعیین خواهد شد.
- اگر شخصی گواهی پزشکی را جعل نماید اما هدف وی از انجام این کار استفاده از سند جعلی برای دریافت معافیت از خدمت وظیفه نباشد بلکه هدف ارائه سند جعلی به دیگر مراجع باشد، با توجه به اینکه گواهی پزشکی سند عادی است مطابق با ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی با ۳ ماه تا یک سال حبس رو به رو خواهد شد. همچنین جبران خسارات نیز بر وی واجب است.
- اگر طبیب تصدیق نامه خلاف واقع را تنظیم نماید اما هدف از تنظیم آن استفاده از موارد مقرر در بند سوم یعنی ارائه برای دریافت معافیت پزشکی و دیگر موارد نباشد، در اینجا نیز یک سند عادی جعل شده است و مجازات آن سه ماه تا یک سال حبس و جبران خسارات خواهد بود.
- اگر شخصی با علم و آگاهی نسبت به جعلی بودن گواهی پزشکی آن را به مرجعی اعم از اجرایی یا قضایی ارائه نماید، مرتکب جرم استفاده از سند مجعول شده است. در این حالت اگر ساختن سند را نیز همان شخص بر عهده داشته باشد جرم وی مشمول هر دو عنوان جعل و استفاده از سند مجعول خواهد بود که احکام خاص خود را به همراه می‌آورد و برای دریافت اطلاعات تکمیلی و مشاوره در این زمینه می‌توانید مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
- اگر شخصی گواهی پزشکی جعلی را با علم به جعلی بودن آن، به دیگر مراجعی که به طور تصریحی در مواد قانونی از آن‌ها یاد نشده است، ارائه دهد مرتکب استفاده از سند مجعول شده است لیکن مجازات وی از حالت قبلی متفاوت بوده و برابر ۳ ماه تا یک سال حبس به همراه جبران خسارات است.
مشاوره جعل گواهی پزشکی
دانستیم که گواهی پزشکی از اهمیت و کاربردهای متعددی در بخش‌های مختلف انتظامی، اداری و قضایی برخوردار است، اما همانطور که بیان شد اهمیت و کاربرد یاد شده تنها در صورتی معنا دارد که به طور صحیح تنظیم شده و اعتبار آن مخدوش نباشد.
به دلیل نقش مهمی که گواهی پزشکی در وضعیت‌های مختلف می‌تواند ایفا کند قانونگذار به طور اختصاصی به موضوع جعل آن و استفاده از گواهی مجعول اشاره کرده است.
همچنین بیان شد که جعل گواهی پزشکی می‌تواند توسط شخص عادی صورت پذیرد و یا آن که خود طبیب گواهی صادر نماید که محتوای آن خلاف واقع باشد.
در حالتی که شخص گواهی را جعل می‌نماید با توجه به محل استفاده مجازات وی متفاوت خواهد بود، همچنین اگر در مرحله جعل نقشی نداشته باشد اما آن را با علم به جعلی بودن مورد استفاده قرار دهد باز هم به تناسب محل استفاده مجازات متفاوتی را متحمل خواهد شد.
بیان شد که چنانچه طبیب به تنظیم گواهی خلاف واقع اقدام ورزد، با توجه به محل استفاده گواهی و نیز رایگان انجام شدن این عمل و یا دریافت وجهی در مقابل آن تفاوت وجود خواهد داشت.
از دیگر نکاتی که وکیل کیفری ما می‌گوید نباید از خاطر دور داشت وصف تعزیری بودن جرم جعل است، این حقیقت نکات چندی را به همراه می‌آورد، برای مثال مرتکب جرم جعل ممکن است مشمول تخفیف واقع شود و یا آن که مجازات وی تشدید شود.
همچنین همانگونه که دیدیم احراز وجود قصد تقلب در تحقق جرم جعل ضروری است. از جمع موارد یاد شده می‌توان مشاهده کرد که در مقابل جعل گواهی پزشکی اقدام صحیح و به موقع نقش کاربردی دارد، متاسفانه نمی‌توان به تمامی جزئیات مربوطه در این نگارش پرداخت به همین سبب چنانچه به دریافت اطلاعات تکمیلی و دریافت مشاوره تخصصی علاقه داشتید می‌توانید با مشاوران گروه بنیاد وکلا تماس بگیرید.
مشاورین متخصص بنیاد وکلا خدمات مشاوره حقوقی خود در خصوص جعل گواهی پزشکی، اقدامات ضروری و مجازات‌های قابل تصور را به صورت تلفنی و آنلاین در اختیار شما قرار خواهند داد.
