سرقت، یکی از قدیمی‌ترین جرائمی است که در جوامع بشری وجود دارد. گاهی شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی حاکم بر جامعه باعث افزایش این جرم در جامعه می‌شود.
در نتیجه افزایش روز افزون سرقت در جامعه، باعث بی‌اعتمادی مردم به یکدیگر شده و ممکن است گاهی افرادی درگیر این مسئله شوند که هیچ جرمی مرتکب نشده‌اند. کسانی که با دلیل یا بدون دلیل به دزدی و سرقت متهم می‌شوند و قربانی رفتارهای غیرقانونی دیگران می‌شوند.
از آن جایی که قانون حامی حقوق مردم است و سعی می‌کند تا شرایطی را در جامعه فراهم کند که حق کسی پایمال نشود، برای اثبات بی گناهی در سرقت نیز چاره‌ای اندیشیده است.
قانونگذار با در نظر گرفتن این مطلب که ممکن است گاهی فرد به اشتباه متهم به دزدی شود، زمینه‌ای را فراهم آورده که فرد بتواند از خودش دفاع کند و در نهایت اگر موفق به رد اتهام سرقت شد می‌تواند اعاده حیثیت نیز نماید.
برای آشنایی با شرایط و راه‌های اثبات بی گناهی در سرقت با بنیاد وکلا همراه باشید. ضمن آن که می‌توانید مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه این جرم و مراحل دادرسی در دادگاه صالح دریافت نمایید.
سرقت و ارکان آن
در ماده ۲۶۵ قانون مجازات اسلامی، سرقت عبارتند از ربودن مالی که متغیر به غیر باشد. سرقت انواع مختلفی دارد که بسته به نوع آن، مجازات‌های مختلفی نیز برای آن در نظر گرفته شده است. اما برای آن یک عمل سرقت شمرده شود باید دارای ارکانی باشد.
این ارکان، که پایه‌های اولیه سرقت به شمار می‌روند، در تمامی انواع سرقت‌ها مشترک هستند. فرقی نمی‌کند سرقت از نوع حدی باشد یا تعزیری، در مرحله اول باید دارای این سه رکن باشد.
رکن اول ربودن
اولین رکن سرقت ربودن است. یعنی شخص باید مالی که متعلق به دیگری است را سرقت نماید. این کار باید بدون رضایت صاحب مال باشد و شخص قصد پس دادن آن را نداشته باشد.
بنابراین اگر صاحب مال رضایت ولو سطحی یا ظاهری دارد یا شخص مال را به امانت برمی‌دارد و قصد بازگرداندن آن را دارد، شامل سرقت نمی‌شود.
رکن دوم مال
سرقت تنها شامل اموال منقول می‌شود. شی باید مالیت داشته باشد، مفید بوده و یکی از نیازهای مادی یا معنوی فرد را برطرف نماید. همچنین فرد دیگر بتواند آن را تصاحب کند. بنابراین شی مورد نظر باید صرفه اقتصادی داشته و متعلق به فرد دیگر باشد.
رکن سوم متعلق به دیگری بودن
مال ربوده شده باید صاحب مشخصی داشته باشد. بنابراین ربودن اموالی که مالک مشخصی ندارند و اصطلاحا بلاصاحب هستند، سرقت محسوب نمی‌شود. اما اگر مالک به طور مشخص شناخته شده نباشد اما فرد بداند که این مال متعلق به دیگری است باز هم سرقت محسوب می‌شود.
بنابراین برای اینکه جرمی طبق قانون سرقت محسوب شود، باید این سه رکن را داشته باشد. نبودن یکی از این سه مورد کافی است تا جرم سرقت ثابت نشود.
طبق قانون اصل بر بی گناهی است
بعد از اینکه فرد متوجه سرقت مال خود شد می‌تواند اقدامات قانونی لازم را انجام دهد و اگر شخص خاصی را مدنظر دارد به دادگاه معرفی کند. اما همانطور که گفته شد، قانون هم حقوق متهم را در نظر می‌گیرد و هم حقوق شاکی را. بنابراین اگر فردی در ابتدای امر از طرف دیگری متهم به سرقت شد باید بداند که بر اساس چند اصل قانونی اتهام سرقت بر او وارد نیست.
به عبارتی شاکی نمی‌تواند صرف شک اولیه فردی را متهم به سرقت نماید. این اصول عبارتند از:
اصل برائت یا قاعده البینه علی المدعی
حتما این ضرب المثل را شنیده‌اید که هیچ کس متهم نیست مگر اینکه خلافش ثابت شود. این ضرب المثل معروف از این قاعده حقوقی نشأت گرفته است.
طبق این قانون هر کس ادعایی می‌کند اول باید آن را ثابت کند. بنابراین اگر از طرف کسی متهم به سرقت شدید، تا زمانی که وی ادله کافی را ارائه نکرده باشد، مشکلی شما را تهدید نمی‌کند.
قاعده درأ
طبق ماده ۱۲۰ قانون مجازات اسلامی اگر جرم یا یکی از شرایط و ارکان آن مورد شبهه قرار گیرد، جرم ثابت نمی‌شود. طبق ماده ۱۲۱ همین قانون در جرائم مستوجب حد مانند سرقت تعزیری و حدی، اگر قاضی دچار شبهه و تردید شد که آیا سرقت رخ داده یا خیر، باید به بررسی و تحقیق بپردازد. و نباید تا زمانی که وقوع جرم بر او ثابت نشده، رای خود را صادر نماید.
توبه متهم
دین اسلام همواره کسانی را که از رفتارهای مجرمانه خود توبه می‌کنند با آغوش باز می‌پذیرد و در بسیاری از جرائم توبه آنها را مشمول بخشودگی قرار داده است. در جرم سرقت نیز توبه متهم می‌تواند در شرایطی پذیرفته شود.
طبق قانون اگر در سرقت حدی، متهم قبل از اثبات جرم توبه نماید و توبه او بر قاضی مشخص شود، حد از او ساقط می‌شود. اما اگر توبه بعد از اثبات جرم باشد، تاثیری نخواهد داشت.
ادله اثبات جرم
طبق ماده ۱۲۷۵ قانون مدنی هر کسی که مدعی حقی است باید بتواند در برابر قانون از آن دفاع کند. بنابراین اگر فردی مدعی است اموالش سرقت شده باید با ارائه ادله آن را ثابت نماید. اما این ادله چیست.
در ماده ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی، ادله اثبات جرم را اقرار، شهادت، قسامه و سوگند و علم قاضی برشمرده است. با مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا همراه باشید تا به بررسی ادله اثبات جرم سرقت بپردازیم.
اقرار
اقرار یکی از ادله مورد قبول دادگاه است که در بسیاری از جرام ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. در اقرار فرد قبول می‌کند که جرم را مرتکب شده است. اقرار در پرونده‌های مدنی و کیفری متفاوت است.
در پرونده‌های کیفری که شامل سرقت نیز می‌شود، ممکن است ابهاماتی وجود داشته باشد و صرف اقرار متهم جرم ثابت نمی‌شود. در این موارد قاضی باید با علم خود و بررسی بیشتر رای را صادر نماید.
شهادت
شهادت یکی از مهم‌ترین ادله‌هایی است که در بسیاری از پرونده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته شهود و شهادت شرایطی باید داشته باشند که در قانون به طور مفصل ذکر شده است.
با استناد به ماده ۱۷۴ قانون مجازات اسلامی، شهادت اخبار شخص سومی است که در موقع وقوع یا عدم وقوع جرم به قاضی داده می‌شود. شخصی که شهادت می‌دهد باید به بلوغ رسیده باشد، مجنون نباشد. عدالت داشته باشد. یعنی اهل گناه نباشد و به فسق و فجور شهره نباشد. همچنین نباید با یکی از طرفین یا هر دو خصومت داشته باشد.
سوگند
سوگند نیز یکی دیگر از ادله اثبات دعوی است که در قانون مقرر شده است. هرچند در دعاوی مربوط به سرقت شاکی نمی‌تواند تنها به قسم اتکا کند و فرد را متهم کند. همچنین طبق ماده ۲۰۸ قانون مجازات سوگند نمی‌تواند حدود و تعزیرات را اثبات کند.
قسامه
در ماده ۳۱۳ قانون مجازات اسلامی قسامه چنین بیان شده است: «قسامه عبارت از سوگندهایی است که در صورت فقدان ادله دیگر غیر از سوگند منکر و وجود لوث، شاکی برای اثبات جنایت عمدی یا غیرعمدی یا خصوصیات آن و متهم برای دفع اتهام از خود اقامه می‌کند».
در ماده ۳۱۴ نیز لوث را چنین تعریف کرده که قرائن و اماراتی است که موجب ظن قاضی به ارتکاب جنایت یا چگونگی ارتکاب از سوی متهم می‌شود.
علم قاضی
از آن جایی که رای نهایی توسط قاضی صادر می‌گردد، علم قاضی نیز تاثیری فراوان در پرونده دارد. علم قاضی از پرونده به دو طریق حاصل می‌شود. یا به وسیله دلایل و قرائن و اماراتی است که وجود دارد یا هم از طریق تحقیقاتی که خود وی انجام می‌دهد مثل شنیدن حرف‌های طرفین یا حضور در محل وقوع جرم.
روش‌های اثبات بی گناهی در سرقت
بنابراین اگر کسی بخواهد جرمی را اثبات کند باید حتما سه تا از این دلایل را ارائه دهد که البته باید به همراه اسناد و مدارکی باشد که مورد قبول دادگاه قرار گیرد.
حال اگر شاکی توانست با کمک گرفتن از این روش‌ها اتهام سرقت را ثابت کند، فردی که مورد اتهام قرار گرفته چگونه می‌تواند خود را تبرئه نماید. آیا اصلا چنین چیزی ممکن است؟ در پاسخ باید گفت که فرد بعد از متهم شدن می‌تواند از خود رفع اتهام نماید برای این کار می‌تواند از یکی از روش‌های زیر استفاده کند.
عدم وجود عناصر سه گانه جرم
برای اثبات هر جرمی باید حتما عناصر سه گانه آن وجود داشته باشد که شامل جرم سرقت نیز می‌شود. برای اثبات بی گناهی در سرقت نیز نباید یکی از این عناصر وجود داشته باشد.
عدم وجود عنصر قانونی جرم
یک فعل وقتی جرم است که قانون آن را جرم شمرده و برایش مجازات تعیین کرده باشد. مثلا ربودن عنصر قانونی در جرم سرقت است. حال فرد برای اثبات بی گناهی باید ثابت کند که فعل او جرم نبوده مثلا مال را به امانت برده یا اینکه با اجازه صاحب مال بوده است.
عدم وجود عنصر معنوی جرم
عنصر قانونی همان انگیزه و اراده متهم برای ارتکاب جرم است. عنصر معنوی سه رکن اساسی دارد. فرد باید علم به موضوع دزدی، قصد انجام رفتار مجرمانه و همچنین گرفتن نتیجه داشته باشد. متهم برای اثبات بی گناهی خود باید بتواند یکی از این ارکان را مخدوش کند. مثلا ثابت کند در زمان سرقت فاقد اراده بوده است.
عدم وجود عنصر مادی جرم
عنصر مادی همان فعلی است که فرد مرتکب می‌شود. یعنی ممکن است فردی انگیزه دزدی داشته اما هیچگاه آن را عملی نکند. در این موقع عنصر مادی واقع نشده و متهم می‌تواند خود را تبرئه کند.
مخدوش کردن ادله شاکی
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که فرد متهم شده می‌تواند برای اثبات بی گناهی در سرقت انجام دهد، مخدوش کردن ادله‌ای است که شاکی ارائه می‌دهد. مثلا اگر شاکی از وی اقرار گرفته باید ثابت کند که این اقرار را تحت فشار انجام داده است.
اثبات بی گناهی به وسیله استشهاد
همانطور که گفته شد، شهادت شهود نقش مهمی در دعاوی کیفری ایفا می‌کنند. به طوری که شاکی می‌تواند با معرفی چند شاهد به دادگاه جرم را ثابت کرده و تقاضای مجازات مجرم را نماید. در این شرایط فردی که متهم شده می‌تواند به وسیله استشهاد محلی بی گناهی خود را ثابت کند.
به عنوان مثال می‌تواند ثابت کند که در زمان وقوع جرم در جای دیگری بوده است. همچنین می‌تواند به وسیله استشهاد محلی شاهدانی که شاکی معرفی کرده را بی‌اعتبار کند. یعنی آنها صلاحیت شهادت ندارد. مثلا با وی خصومت شخصی دارند یا اینکه دیگر شرایط ذکر شده در قانون را ندارند.
اثبات بی گناهی با علم قاضی
همانطور که گفته شد علم قاضی نقش تعیین کننده‌ای در دعاوی دارند. علم قاضی با توجه به مستندات و قرائنی است که شاکی و متهم ارائه می‌کنند. بنابراین فرد متهم شده نیز می‌تواند مستندات و قرائن خود را به دادگاه ارائه کند تا قاضی بر مبنای آن تصمیم بگیرد. این نکات در جلسات با وکیل آنلاین به دقت بررسی می‌گردد.
اعاده حیثیت پس از اثبات بی گناهی در سرقت
از آنجایی که در دین اسلام آبرو و اعتبار انسان‌ها بسیار ارزشمند است، اگر کسی خواسته یا ناخواسته آن را مخدوش کند باید جبران نماید. اگر فردی که به جرم سرقت متهم شده بتواند بی گناهی خود را اثبات کند و دادسرا قرار منع تعقیب وی را صادر کرده و حکم بر برائت وی داده باشد، قانون به او حق اعاده حیثیت را داده است.
وی می‌تواند شکوائیه‌ای مبنی بر اعاده حیثیت به دادسرا ارائه دهد. اگر شرایط لازم برای اعاده حیثیت کیفری وجود داشته باشد شاکی به مجازات محکوم می‌شود. اما اینکه افترا به چه شکل به فرد زده شده باشد، نوع مجازات متفاوت است.
افترا ساده
در ماده ۶۹۷ تعزیرات قانون مجازات اسلامی آمده است اگر فردی صریحا یا وسیله اوراق چاپی یا نشر در روزنامه جرمی را به فردی منتسب کند.
مثلا بگوید تو دزدی و نتواند این ادعا را ثابت کند و متهم بتواند بی گناهی خود را اثبات نماید، طبق این قانون مجرم شناخته شده و ممکن است مشمول مجازات شود. مجازات وی یک ماه تا یک سال حبس به اضافه تحمل ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود.
افترا عملی
در این زمینه فرد به صورت عملی کسی را متهم به دزدی می‌کند. همانطور که در ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی آمده است اگر کسی عمدا و از روی آگاهی و به قصد متهم نمودن فردی آدوات و اشیای سرقتی را در منزل فرد قرار داده و او را متهم به سرقت نماید مجرم شناخته شده و طبق قانون مجازات می‌شود. مجازات وی حبس از شش ماه تا سه سال به همراه ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود.
در نتیجه می‌توان گفت که هنگامی که فرد توانست بی گناهی خود را در دادگاه ثابت نماید، بسته به اینکه شاکی بدون علم و آگاهی به وی تهمت زده یا اینکه اینکار را عمدا انجام داده است، می‌تواند از او شکایت کرده و درخواست مجازات نماید.
اثبات بی گناهی در سرقت با بنیاد وکلا
سرقت یکی از جرائمی است که قانون درباره آن بسیار سخت‌گیرانه عمل می‌کند. به همین نسبت اثبات بی گناهی در سرقت نیز پیچیده و دشوار است و فردی که متهم به این جرم شده نمی‌تواند به آسانی بی گناهی خود را ثابت کند.
بنیاد وکلا با ارائه مشاوره آنلاین و تلفنی و همچنین خدمات حضوری مثل معرفی وکیل می‌تواند نقش موثری در چنین پرونده‌هایی داشته باشد و در اثبات بی گناهی فرد به او کمک قابل توجهی نماید.
