اگر بخواهیم دیه را از نظر قانون مجازات اسلامی تعبیر کنیم اینگونه می‌توان گفت دیه جزای نقدی یک آسیب، جرم، جنایت یا هر عمل خلاف قانونی است که باید تاوان آن پرداخت شود که در ماده ۱۷ قانون مجازات اسلامی، به توضیح آن پرداخته شده است.
به بیان ساده‌تر دیه یا خون‌بها یکی از رایج‌ترین قوانین در دین مبین اسلام است که طبق تعاریف شرعی، تاوان مالی است که به جبران کشتن یا آسیب به هر یک از اعضای بدن فرد تعلق می‌گیرد و می‌تواند به خود فرد یا بازماندگان وی پرداخت گردد. مقدار و نحوه پرداخت دیه توسط دادگاه برای جرم و جنایت رخ داده شده تعیین می‌گردد.
دیه پیشانی
بر اساس قانون کیفر اسلامی، در این مقاله می‌خواهیم در رابطه با احکام قوانینی که برای دیه پیشانی در نظر گرفته شده است به کمک مشاوره حقوقی صحبت کنیم. اقسام دیه برای پیشانی به شرح زیر می‌باشد:
- دیه جراحت و پاره شدن پیشانی
- دیه بخیه پیشانی
- دیه شکستگی استخوان پیشانی
- دیه حارصه پیشانی
- دیه کبودی پیشانی
- دیه تورم پیشانی
دیه جراحت و پاره شدن و دیه بخیه پیشانی
در رابطه با توضیح پرداخت، نوع و همچنین میزان دیه جراحت و پاره شدن و بخیه پیشانی، باید گفت که میزان آن، بر اساس عمق و نوع جراحات وارده توسط مراجع قانونی تعیین می‌شود.
دیه شکستگی استخوان پیشانی
موضوع شکستگی استخوان پیشانی را هم می‌توان با موضوع دیه از نوع هاشمه بسط داد. هاشمه نوعی جنایت است که اگرچه زخم یا خراشی ایجاد نکند اما باعث شکستگی استخوان گردد.
غرامتی که بابت اصابت ضربه وارد شده به سر و ایجاد شکستگی در نظر گرفته می‌شود تحت عنوان هاشمه معین می‌گردد، که میزان آن در حالت شکستگی استخوان پیشانی، برابر با ده صدم دیه کامل می‌باشد.
دیه حارصه پیشانی
ما زمانی می‌توانیم راجع به حارصه صحبت کنیم که پوست پیشانی بدون اینکه هیچگونه خونی ازان جاری شود، خراشیده شده باشد.
با این تعریف ساده می‌توان نتیجه گرفت دیه حارصه پیشانی زمانی تعلق می‌گیرد که آسیب وارد شده باعث خراشیدگی بر روی پوست پیشانی شود بدون اینکه به عمق گوشت رسیده باشد یا خون ریزی داشته باشد، که طبق قوانین مجازات اسلامی مبلغ دیه حارصه پیشانی، یک صدم دیه کامل است.
دیه کبودی پیشانی
از آن جایی که پیشانی به عنوان یکی از اجزای صورت به حساب می‌آید و دیه کبودی در نواحی از بدن که در معرض دید هستند مانند صورت، نسبت به اعضا دیگر دو برابر حساب می‌شود. در بند الف ماده ۷۱۴ قانون آمده است که دیه تغییر رنگ پوست، دیه کبودی پیشانی که در صورت قرار دارند به میزان سه هزارم یک دیه کامل یک انسان می‌باشد.
دیه تورم پیشانی
طبق قانون مجازات اسلامی ماده ۷۱۵ آسیبی که باعث تورم در نواحی سر یا صورت گردد شامل دیه بر حسب ارش می‌شود. همچنین اگر تغییر رنگ در پوست آن ناحیه هم ایجاد گردد، دیه و ارش تغییر رنگ پوست نیز به آن اضافه می‌شود.
گفتنی است که اگر ضربه یا آسیب وارد شده باعث سیاه شدن پوست گردد دیه آن برابر شش هزارم یک دیه کامل است و اگر تنها موجب سرخ و کبود شدن پوست شود به ترتیب برابر با یک و نیم هزارم و سه هزارم یک دیه کامل انسان می‌باشد.
در چه مواردی دیه باید پرداخت شود؟
به بیان دیگر دیه، یک نوعی از تاوان از پیش تعیین شده برای هر جرمی در قانون است که در جنایت‌های وارده بر اعضای بدن و جسم افراد که به صورت عمدی نبوده، یا در مواقعی که امکان قصاص وجود ندارد یا بین طرفین به شرط دریافت دیه مصالحه شده، باید پرداخت گردد.
جنایاتی که به صورت غیر عمدی رخ داده است و آسیب آن‌ها بر جان و جسم افراد وارد شده است و یا جرم و جنایات عمدی که به هر دلیل، امکان قصاص جرم نیست، دیه بایستی پرداخت گردد که میزان دیه یا از قبل مشخص شده است که به آن دیه مقدر گفته می‌شود یا به نسبت میزان خسارات وارده و شدت جرم بر اساس نظر پزشکی قانونی و دادگاه تعیین می‌گردد که به آن دیه غیر مقدر می‌گویند.
معمولا بیشتر اعضای بدن، از قبل دارای دیه مقدر و از پیش تعیین شده هستند، یعنی کسرهای آن، در قانون به صورت واضح تعیین شده است، در غیر این صورت، در مورد عضوی که جزای نقدی و دیه برای آن‌ها از پیش مشخص نشده است، برای آن عضو، ارش معین خواهد شد.
ارش در قانون مجازات اسلامی یک نوع دیه است که میزان آن از پیش تعیین نشده است. قانون محاسبه ارش به این صورت است که هر جرم و جنایتی که بر جسم و بدن کسی وارد شود و از نظر شرعی مبلغ مشخصی به عنوان دیه برای آن پیش‌بینی نشده باشد، شخصی که مرتکب جرم شده، باید ارش پرداخت کند.
بنا بر گفته وکیل تلفنی میزان ارش توسط دادگاه و مقام قضایی با توجه به موارد زیر تعیین گردد:
- نوع جنایت و آثار آن بر فرد آسیب دیده
- میزان خسارت
- نرخ دیه
- گزارش کارشناس پزشکی قانونی
انواع دیه و ارش جراحات وارده به سر و صورت به شرح زیر است:
- حارصه: خراش پوست یا جراحت سطحی بدون اینکه خونی جاری شود. (یک صدم دیه کامل)
- دامیه: جراحت سطحی که منجر به بریدگی گوشت شود و همراه خونریزی کم یا زیادی به همراه داشته باشد. (دو صدم دیه کامل)
- متلاحمه: آسیب یا زخمی که موجب بریدگی عمقی گوشت شده باشد ولی به پوست نازک روی استخوان نرسد. (سه صدم دیه کامل)
- سمحاق: زخم یا بریدگی که به پوست نازک روی استخوان برسد. (چهار صدم دیه کامل)
- موضحه: جراحتی که از روی پوست نازک روی استخوان عبور کند و استخوان پیدا شود. (پنج صدم دیه کامل)
- هاشمه: آسیبی که باعث شکستگی استخوان شود گرچه جراحتی را ایجاد نکند. (ده صدم دیه کامل)
- مُنَقَّله: جنایتی که تنها راه درمان آن جابه‌جا کردن استخوان باشد. (ده صدم دیه کامل)
- مأمومه: جراحت یا زخمی که به کیسه مغز برسد. (یک سوم دیه کامل)
- دامغه: صدمه یا آسیبی که کیسه مغز را پاره کند و علاوه بر دیه شکستگی سر، موجب ارش پاره شدن کیسه مغز نیز می‌باشد.
انواع دیه و نحوه محاسبه ارش جراحت و آسیب‌های وارد شده به بدن
گفتنی است که برای محاسبه دیه بدن به میزان ۵۰% دیه صورت باید محاسبه شود. مقدار دیه جراحات بدن به صورت زیر می‌باشد:
- حارصه: خراش پوست بدون اینکه هیچ خونریزی اتفاق بیفتد. (۰.۵ صدم دیه کامل)
- دامیه: جراحتی سطحی که منجر به بریدگی گوشت شود و همراه خون کم یا زیاد باشد. (یک صدم دیه کامل)
- متلاحمه: آسیب یا زخمی که موجب بریدگی عمقی گوشت شده باشد ولی به پوست نازک روی استخوان نرسد. (۱.۵ صدم دیه کامل)
- سمحاق: آسیب یا زخمی که به پوست نازک روی استخوان برسد. (دو صدم دیه کامل)
دیه منافع اعضا
زمانی که شخص مجرم، جنایتی را مرتکب می‌شود که در اثر وقوع این جنایت، مجنی علیه، منفعت یا منافعی را که از برخی از اعضای جسم خویش را از دست بدهد، به عنوان مثال منفعت دیدن توسط چشم خود را از دست‌داده باشد، اما چشم او آسیبی ندیده باشد، لازم است دیه آن را با توجه به کسرهای دیه از پیش تعیین شده برای این موضوع، در قانون مجازات اسلامی، پرداخت کند.
دیه جراحات
در صورتی که فردی، مرتکب جنایتی بر دیگری شود که به سبب آن، جراحتی مانند خراش بر سر و صورت یا اعضای بدن یا کبودی، ایجاد شود، بر وی واجب است دیه جراحات وارده را پرداخت کند که میزان آن، با توجه به دیه آسیب‌های مشخص شده در قانون، نظیر حارصه، متلاحمه و غیره خواهد بود.
طبقه بندی نوع دوم که با در نظر گرفتن اینکه مقدار دیه، مشخص شده یا خیر، عبارت است از:
- دیه مقدر: زمانی که میزان دیه عضو یا منفعت، در قانون، از پیش تعیین شده باشد، به آن، دیه مقدر می‌گویند.
- دیه غیر مقدر یا ارش: در صورتی که در قانون مبلغ دیه عضو یا منفعت، از قبل پیش‌بینی نشده باشد، قاضی بایستی میزان آن را با توجه به نظر پزشکی قانونی معین کند، که آن را ارش یا دیه غیر مقدر می‌نامند.
تفاوت دیه زن و مرد
از نظر دیه مبین اسلام مردان مسئولیت و وظیفه تامین مخارج و رفاه زندگی سایر اعضای خانواده را بر عهده خود دارند و تامین نیازهای مالی خانواده که یکی از اساسی‌ترین نیازهاست بر عهده مردان است. پس با از بین رفتن مرد خانواده که حکم سرپرست خانواده را دارد مشکلات مالی بسیاری برای اعضای خانواده به وجود می‌آید.
بر اساس این نظریه قانون مجازات اسلامی دیه مرد را دو برابر دیه زن اعلام کرده است تا با دریافت آن تا حدودی نیازهای مالی خانواده رفع شود. شایان ذکر است که قطعا تفاوت دیه زن و مرد، نشان دهنده برتری جنس مذکر نسبت به جنس مؤنث نخواهد بود.
در رابطه با زنان سرپرست خانوار قوه قضائیه قانونی تصویب کرده است که طبق آن از طریق بیمه زن و مرد می‌توانند دیه برابری داشته باشند.
با این تفاسیر و ثبت قوانین جدید در قانون بیمه شخص ثالث در بیمه، شرکت‌های بیمه و صندوق تأمین خسارت‌های بدنی بایستی دیه زنان و مردان را برابر پرداخت کنند. نکته قابل توجه این است که این قانون تنها برای حوادث رانندگی و شرکت‌های بیمه قابل اجرا خواهد بود.
طبق قانون، خسارت و دیه‌ای که توسط شرکت‌های بیمه نسبت به خسارات وارده در حوادث رانندگی بایستی پرداخت شود، تفاوتی بین دیه زن و مرد وجود نخواهد داشت و هر دو دیه کامل را دریافت خواهند کرد. بر این اساس شرکت‌های بیمه بایستی دیه خسارات وارد شده را بدون توجه به نکاتی از قبیل دین و جنسیت تا سقف تعهدات بیمه‌نامه به هر دو جنس زن و مرد یکسان پرداخت کنند.
دیه کامل مرد در سال ۱۴۰۱
دیه کامل مرد مسلمان به صورت کامل باید پرداخت شود، که مبلغ مصوب برای دیه کامل مرد در سال ۱۴۰۲ در ماه‌های عادی سال به میزان ۹۰۰ میلیون تومان و برای زنان مبلغ ۴۵۰ میلیون تومان پول رایج کشور می‌باشد. اما مرد غیر مسلمان بر طبق ماده ۵۵۴ قانون مجازات اسلامی، اگر یکی از دین‌های پذیرفته شده در قانون اساسی نظیر زرتشتی، کلیمی، صابئی و مسیحی را داشته باشد، میزان دیه او نیز با دیه مرد مسلمان برابر خواهد بود.
از طرفی با نظر به اینکه رهبر، میزان دیه اقلیت‌های دینی پذیرفته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی را با دیه مسلمانان برابر اعلام کرده است.
دیه کامل زن در سال ۱۴۰۱
طبق ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی دیه قتل جنس مؤنث، نیمی از دیه جنس مذکر است.
دیه زنان بر طبق قانون مجازات اسلامی تنها در حوادث رانندگی و بیمه با مردان یکسان هست و در سایر موارد دیه زن نیمی از دیه مرد است.
مدارک مورد نیاز برای دریافت دیه
در صورتی که آسیب وارد شده یا شکستگی و… در اثر حادثه رانندگی رخ داده باشد مدارکی که برای تشکیل پرونده بیمه شخص ثالث و تکمیل پرونده برای جبران خسارت لازم است به شرح زیر است:
پس از اینکه حادثه‌ای این چنین رخ دهد می‌بایست مدارکی را برای تکمیل پرونده و ارجاع به دادگاه ارائه بدهید. قابل ذکر است که این مدارک برای شرایط مختلف متفاوت هستند، که در ادامه به توضیح مختصری از هر یک از آن‌ها پرداخته خواهد شد.
مدارکی که برای دریافت دیه خسارات مالی وارد شده در حین تصادف از بیمه لازم است به شرح زیر است. اگر فقط و فقط تصادف باعث ایجاد خسارت مالی شده باشد، باید برای جبران خسارت به مدارک زیر نیاز خواهید داشت:
- اصل یا کپی برابر اصل شده گزارشی که توسط افسر راهنمایی و رانندگی تنظیم گردیده است
- اصل و کپی مدارک بیمه شخصی که دچار خسران شده است به همراه بیمه نامه مقصر حادثه
- اصل و کپی مدارک شناسایی خسارت دیده و اصل و کپی مدارک هویتی و کارت ماشین مقصر
- اصل برگه اعلام خسارت
- اوراق بازجویی مقصر و زیان دیده
- ارائه فاکتور زیان خودرو
- ارائه رای دادگاه یا برگه سازش
- نظریه کارشناس رسمی دادگستری
مدارکی که جهت تشکیل پرونده آسیب و خسران جانی و دریافت دیه باید آماده کرد:
حال در شرایطی که که تصادفی که رخ داده است باعث خسارت جانی شده باشد باید با آماده کردن مدارک زیر برای تکمیل پرونده و دریافت دیه اقدام کنید:
- اصل کوپن بیمه نامه شخص ثالث مقصر
- اصل گواهینامه مقصر به همراه کارت خودرو و کارت ملی
- کروکی تصادف که توسط افسر راهنمایی رانندگی یا نیروی انتظامی تنظیم شده باشد
- اوراق بازجویی از مقصر و زیان دیدگان
- نظریه پزشکی قانونی
- کارت شناسایی مجروحین و متوفیان
- خلاصه پرونده بالینی مصدوم یا متوفی در صورت بستری
- کپی شناسنامه و کارت ملی بازماندگان شخص فوت شده و یا ذی‌نفعان دریافت دیه
- برگه رای دادگاه
- جواز دفن، گزارش معاینه جسد و گواهی فوت به همراه شناسنامه باطل شده متوفی، در صورتی که در حادثه زیان دیده فوت شده باشد
- ارائه گواهی انحصار وراثت، در حوادث منجر به فوت
مهلت پرداخت دیه به چه صورت است؟
در قانون مجازات اسلامی جرائم به سه دسته کلی، عمدی، شبه عمد و خطای محض طبقه‌بندی می‌شوند. بر این اساس نسبت به نوع جرم، مهلت پرداخت دیه جرائم مختلف، به محض صدور حکم، توسط دادگاه تعیین می‌شود.
مهلت پرداخت دیه جرائم عمدی
در این نوع از جرائم، فرد با آگاهی از نتیجه عمل خود، مرتکب بزه می‌شود. بر این اساس بر طبق قانون مجازات اسلامی موعد پرداخت دیه در اینگونه جرائم که به صورت عمدی رخ داده‌اند پس از صدور رأی دادگاه، ۱ سال قمری از زمان وقوع جرم می‌باشد.
مهلت پرداخت دیه جرائم شبه عمد
در این دسته جرائم، مجرم بدون سوءنیت و علم به نتیجه عمل خود، مرتکب جرم گردیده و مهلت پرداخت دیه در جرائم شبه عمد طبق قانون مجازات اسلامی از زمان وقوع جرم ۲ سال قمری می‌باشد.
مهلت پرداخت دیه جرائم خطای محض
در صورتی که مجرم بدون هیچگونه غرض و نیتی جرمی را انجام دهد یعنی خطای محض انجام داده و برای پرداخت دیه خطای محض قانون مجازات اسلامی از زمان وقوع جرم مهلتی به مدت ۳ سال قمری در نظر می‌گیرد.
مراحل دریافت دیه پس از صدور رای دادگاه
- روند دریافت دیه در صورتی که موعد پرداخت دیه فرا نرسیده باشد:
پرداخت دیه قبل از موعد مهلت آن امکان‌پذیر است. در صورتی که پس از صدور حکم دادگاه در ارتباط با پرداخت دیه، همچنان زمان پرداخت دیه نرسیده باشد، در چنین شرایطی پرونده در اجرای احکام باز می‌ماند.
بر این اساس اگر مجرم بخواهد دیه را قبل از موعد پرداخت کند می‌تواند برای پرداخت آن به اجرای احکام مراجعه کند. معمولا در پرونده‌های دیه که به اجرای احکام ارجاع داده می‌شوند، موعد پرداخت دیه فرا نرسیده است.
- مراحل پرداخت دیه در صورتی که موعد پرداخت آن فرا رسیده باشد:
بعد از سررسید زمان پرداخت دیه از طرف شخص محکوم، شاکی می‌بایست براساس ماده ۳ قانون محکومیت‌های نقدی درخواست بدهد تا اقدامات لازم در رابطه با دریافت دیه صورت پذیرد. پس از اینکه شاکی درخواستی مبنی بر دریافت مبلغ دیه تعیین شده ارائه نمود، قاضی یک بازه ۱۰ روزه برای مهلت پرداخت دیه تعیین می‌کند.
در صورتی که ظرف ۱۰ روز مهلتی که برای پرداخت مشخص شده دیه توسط مجرم پرداخت نگردید، در صورتی که شاکی درخواست داشته باشد قاضی موظف است حکم توقیف اموال و مزایده اموال مجرم را صادر گرداند.
با این حال اگر دیه در زمان مشخص شده یعنی در مهلت ۱۰ روزه، از سوی مجرم پرداخت نگردد، حکم فروش اموال با دستور قاضی اجرا می‌گردد. به جهت شناسایی اموال شخص مجرم بایستی از اداره ثبت اسناد و املاک پلیس راهور استعلام گرفت.
در شرایطی که برای محکوم علیه قرار تامین صادر شده باشد، بهتر است وثیقه‌ای که برای شخص گذاشته می‌شود متعلق به خودش باشد. اگر وثیقه متعلق به شخص دیگری باشد، بعد از ۳۰ روز امکان احضار ضامن یا ضبط وثیقه وجود ندارد.
می‌توانید در تمام این زمینه‌ها همین حالا مشاوره حقوقی آنلاین دریافت نمایید.
مزایای انتخاب وکیل با تجربه
در رابطه با موضوع اثبات و دریافت دیه که همیشه یکی از مسائل در عین حال پیچیده و دائمی در دادگاه‌ها و شکایات هستند انتخاب یک وکیل باتجربه و متخصص در حیطه تخصصی جرم کمک شایانی به شما کرده و در روند فرآیند مراحل قانونی و دادگاهی همراه شما خواهد بود.
