برخی خانواده‌ها به دلایلی تمایل به داشتن فرزند خوانده دارند و اقدامات لازم را در این خصوص انجام می‌دهند.
در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌‌سرپرست و بدسرپرست که در شهریور ماه سال ۱۳۹۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، تدابیری به منظور تسهیل شرایط فرزند خواندگی اندیشیده شده است.
تغییرات در قانون فرزند خواندگی
- در قانون پیشین فقط زن و شوهری که فرزند نداشتند، می‌توانستند برای فرزند خواندگی اقدام کنند.
در حالی که در قانون جدید، دختران مجرد و زنان بالای ۳۰ سال و همچنین زوج‌هایی که فرزند هم دارند می‌توانند نسبت به پذیرش فرزند از بهزیستی اقدام کنند.
- در گذشته فقط زوج‌های مقیم ایران می‌توانستند درخواست فرزند خواندگی بدهند.
در حالی که بر اساس آخرین قانون مصوب، ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز می‌توانند فرزند خوانده بپذیرند و همچنین می‌توانند در صورت داشتن شناسنامه ایرانی با مراجعه به دفاتر حافظ منافع سفارت خانه‌ها درخواست فرزند خواندگی کرده و بعد از طی دوره نظارت سازمان بهزیستی که ۶ ماه است و یا با دستور و موافقت قاضی می‌توانند فرزند خوانده خود را قبل از ۶ ماه نیز از کشور خارج کنند.
- قبلا زن و شوهر برای تشکیل پرونده باید ابتدا به قوه قضاییه مراجعه می‌کردند و پس از آن به سازمان بهزیستی معرفی می‌شدند در حالی که امروزه زوج‌ها ابتدا باید به بهزیستی مراجعه کنند و سپس مراحل فرزند خواندگی را یکی یکی طی کنند.
پس از تشکیل پرونده، سازمان بهزیستی با استعلام از دستگاه‌های مختلف مواردی همچون عدم اعتیاد، سلامت جسمی و روانی، عدم سوءپیشنیه را بررسی می‌کند و در صورت تایید همه مراحل برای پذیرش فرزند به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.
شایان ذکر است که با این روش بسیاری از پرونده‌های وارده به قوه قضائیه کاهش یافته است زیرا فقط در صورتی که خانوادهای شرایط لازم را داشته باشد برای پذیرش فرزند معرفی می‌شود.
شرایط فرزند خواندگی
عدم محکومیت جزائی موثر، تمکن مالی، سلامتی جسمی و روحی، عدم اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی و روانگردان‌ها، عدم ابتلا به بیماری‌‌های واگیر یا صعب‌العلاج، صلاحیت اخلاقی، اعتقاد به یکی از ادیان مطروح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و … از شرایط عمومی و اصلی دریافت فرزند خواندگی است.
چه کسانی می‌توانند کودکان تحت پوشش بهزیستی را به فرزند خواندگی بپذیرند؟
افراد با توجه به شرایط پذیرش فرزند از سازمان بهزیستی به ترتیب دسته‌بندی شده‌اند که در زیر به ترتیب الویت ذکر شده است.
زن و شوهر بدون فرزند:
زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آن‌ها گذشته و صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به این که حداقل یکی از آن‌ها بیش از سی سال سن داشته باشد.
زنان و دختران بدون شوهر فاقد فرزند:
دختران و زنان بدون شوهر، در صورتیکه حداقل سی سال داشته باشند.
شایان ذکر است که فقط می‌توانند حق سرپرستی دختران را دریافت کنند.
زن و شوهر دارای فرزند:
به شرط اینکه حداقل یکی از آن‌ها بیشتر از سی سال داشته باشد.
چه کودکانی شرایط فرزند خواندگی دارند؟
طبق قانون کلیه کودکان و نوجوانان نابالغ و همچنین افراد بالغ زیر ۱۶ سال که دادگاه، عدم رشد و نیاز آن‌ها به سرپرستی را تشخیص دهد می‌توانند به فرزند خواندگی سپرده شوند اما این کودکان باید شرایطی داشته باشند. در زیر به این موارد اشاره شده است.
- امکان شناختن پدر، مادر و جد پدری آن‌ها وجود نداشته باشد یا هیچ یک از پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری آن‌ها در قید حیات نباشد.
- افرادی که سرپرستی آن‌ها به موجب حکم مراجع صلاحیت‌دار به سازمان بهزیستی سپرده شده است و تا ۲ سال از تاریخ سپردن آن‌ها به سازمان، پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آن‌ها مراجعه نکرده باشند.
- هیچ کدام از پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند.
آیا پس از پذیرش فرزند خواندگی نظارتی بر عملکرد والدین صورت می‌گیرد؟
سازمان بهزیستی کشور پس از اینکه فرزندی را به خانوادهای واگذار می‌کند مکلف است در یک دوره آزمایشی ۶ ماهه بر نحوه رفتار و ارتباط خانواده با فرزند خوانده نظارت مستمر داشته باشد.
به این صورت که در ماه اول، هفته‌ای یک بار و در ماه‌های بعد به طور ماهانه بر روند کار خانواده نظارت کند.
در مواردی که مددکار تشخیص دهد، این زمان حداکثر به مدت یک سال قابل تمدید است.
علاوه بر این نماینده سازمان بهزیستی انجام تعهدات مالی افرادی را که اقدام به سرپرستی کرده اند، پیگیری می‌کند.
این تعهدات نظیر انتقال یک سوم اموال، افتتاح حساب پس‌انداز و بیمه است.
