معمولا در عرف جامعه برای معاملات، مخصوصا در خصوص معاملات املاک و اتومبیل، طرفین برای اجرای تعهدات و پرداخت ثمن، چک یا سفته صادر می‌کنند و از آن جایی که صدور این اسناد تجاری یک روش پرداخت می باشند که می‌توانند آثار مهمی بر قرارداد و تعهدات طرفین بگذارد.
توجه به نکات زیر در تنظیم قراردادها بسیار حائز اهمیت می باشد:
- اولین نکته این است که به تفاوت های چک و سفته مسلط باشید تا در تنظیم قرارداد بهترین تصمیم را بگیرید.
به طور کلی نمی توان گفت چک یا سفته کدام بهتر است بلکه باید موردی قضاوت کرد.
- در قرارداد ذکر کنید که چک یا سفته بدل از اصل تعهد به پرداخت ثمن نیست و فروشنده می تواند بر اساس خود قرارداد نیز اقدام به مطالبه ثمن نماید؛ چرا که ممکن است چک یا سفته مفقود شود و در این صورت اگر بخواهید بر اساس خود قرارداد اقدام نمایید، دادگاه نمی پذیرد و حق شما را منحصر در مطالبه بر اساس خود چک یا سفته می داند.
- تعویض چک مذکور در قرارداد با چک دیگر باید با رعایت تمام جوانب و سنجیدن آثار حقوقی آن انجام شود.
مثلا اگر در قرارداد بابت ثمن معامله چک گرفته اید و شرط کرده اید که اگر چک پاس نشد، حق فسخ داشته باشید، حال اگر این چک را با چک دیگری تعویض کنید، ممکن است در دادگاه برگشت خوردن چک جدید دلیل بر ایجاد حق فسخ برای شما محسوب نشود.
- اگر در معامله خریدار دو نفر است و چک متعلق به یکی از خریداران، حتما خریدار دیگر هم پشت چک را به عنوان ضامن امضاء کند.
- اگر بابت بدهی چک خود می خواهید به تدریج پول را به دارنده چک پرداخت کنید، در این صورت باید اثبات شود که تمام پرداختی های شما به صورت نقدی و یا کارت به کارت بابت این چک بوده است، والا دارنده چک بعد از دریافت تمام این پول ها و علی رغم این که وجدانا و شرعا وجه چک را دریافت نموده است، چک را در دادگاه اقدام می کند و به احتمال زیاد نمی توانید اثبات کنید که پرداختی های شما بابت چک بوده است.
فلذا محکوم به پرداخت وجه چک می شوید و ناچارا برای استرداد مبالغ پرداختی خود باید دعوای استرداد وجه علیه دارنده چک (دریافت کننده) مطرح کنید.
- اگر شخصی که شما چکی از او دارید، زودتر از سررسید چک پول به حساب شما واریز یا کارت به کارت کرده و درخواست استرداد لاشه چک را نموده است، در این صورت شما باید قبل از پس دادن چک، اول بررسی کنید که پول از حساب چه کسی به حساب شما کارت به کارت شده است؟؟
صرفا با دیدن اس ام اس واریز وجه به حسابتان خوشحال نشوید!! چرا که ممکن است پول را شخص دیگری به حساب شما واریز نموده و شما به خیال این که وجه چک را دریافت کرده اید، اصل چک را به صاحب چک پس می دهید ولکن شخص صاحب حسابی که از آن حساب به حساب شما پول واریز شده است، دعوای استرداد وجه علیه شما مطرح می کند.
فلذا برای این که مجبور به متوسل شدن به طرح شکایت کیفری تبانی بین صاحب چک و صاحب حساب نشوید، از همان اول از هویت واریز کننده وجه مطلع و مطمئن شوید.
- هیچ گاه با چک کشیدن به کسی پول قرض ندهید؛ چرا که صدور چک به معنی بدهی به دارنده چک است در حالی که شما قصد قرض دادن به گیرنده چک را دارید؛ بنابراین به حسابش پول را به عنوان قرض واریز یا کارت به کارت کنید.
- اگر نمی خواهید تا مدتی طرف مقابل قرارداد، چک را خرج کند (مثلا به علت احتمال فسخ یا کشف عیب کالا) به خط زدن عبارت چاپی (حواله کرد) در متن چک اکتفا نکنید، بلکه در متن چک بنویسید: غیر قابل انتقال به شخص ثالث.
- ممکن است شما در یک معامله ادعای تهاتر یا فسخ یا حق حبس (پرداخت نکردن چک تا زمانی که اول فروشنده خانه را تحویل دهد) داشته باشید و نخواهید چک را پاس کنید.
ولی دارنده چک، چک را خرج می کند و عملا با این کار شما را در مقابل کار انجام شده قرار می دهد.
در این صورت نمی توانید در برابر شخص ثالث (دارنده جدید) به اشکالات و ایرادات معامله استناد کنید مگر این که بتوانید اثبات کنید خرج کردن چک به طور صوری انجام شده و دارنده جدید شرخر و دست نشانده و هم کاسه طرف قرارداد شما است نه یک دارنده با حسن نیت.
