همانطور که می دانیم دعاوی به دو دسته کلی تقسیم می شوند، دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری؛ که دعوای کیفری و حقوقی در مواردی همچون ادله اثبات حقوقی و کیفری، نحوه رسیدگی، دادگاه های صلاحیت دار برای رسیدگی و … با یکدیگر متفاوت اند.
دادگاه کیفری دادگاهی است که افراد برای ثبت شکایات کیفری خود به آنجا می روند.
قانون آیین دادرسی کیفری قبلی دادگاه های کیفری را به دو دسته دادگاه کیفری استان و دادگاه عمومی جزایی تقسیم کرده بود.
در قانون آیین دادرسی جدید این تقسیم بندی تغییر پیدا کرد، به این ترتیب که دادگاه کیفری استان به دادگاه کیفری یک و دادگاه عمومی جزایی به دادگاه کیفری دو تبدیل شد.
علاوه بر این در ماده ۲۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری آمده است که:
"دادگاه های کیفری به دادگاه کیفری یک ، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه های نظامی تقسیم می شود".
از این رو در این مقاله به بررسی انواع دادگاه کیفری از جمله دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی می پردازیم.
دادگاه کیفری یک
یکی از انواع دادگاه های کیفری دادگاه کیفری یک است.
دادگاه کیفری یک در مرکز هر استان تشکیل می شود، البته به تشخیص رئیس قوه قضاییه در حوزه قضایی شهرستان ها هم می تواند تشکیل شود.
دادگاه کیفری یک، دارای صلاحیت مشخصی است و نحوه رسیدگی به دعاوی در آن در قانون آیین دادرسی کیفری به تفصیل مشخص شده است.
نکته مهمی که در خصوص این دادگاه وجود دارد آن است که از آرایی که در دادگاه کیفری یک صادر می شود، می توان در دیوان عالی کشور اعتراض کرد.
دادگاه کیفری دو
دادگاه کیفری دو یکی دیگر از انواع دادگاه های کیفری است که صلاحیت رسیدگی به تمام جرایم را دارد؛ به جز آن جرائمی که به طور مشخص، در صلاحیت مرجع دیگری قرار دارد.
دادگاه کیفری دو در حوزه قضایی هر شهرستان تشکیل می شود.
شیوه رسیدگی به دعاوی ای که در دادگاه کیفری دو مطرح می شوند به این ترتیب است که دادگاه بعد از تعیین وقت و ابلاغ آن به شاکی، جلسه ای را تشکیل می دهد و اقدام به صدور رای مقتضی می کند.
دادگاه انقلاب
دادگاه انقلاب یکی از انواع دادگاه های کیفری موجود در نظام حقوقی و قضایی ایران محسوب می شود که همان طور که از نام آن بر می آید، در دوران انقلاب و برای رسیدگی به جرایمی که در ارتباط با آن رخ می داد، تشکیل شد .
لازم به ذکر است که در حال حاضر، دادگاه انقلاب برای رسیدگی به یک سری جرائم مشخص که بیشتر ماهیت امنیتی دارند رسیدگی و رای صادر می کند که به عنوان مثال می توان به جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی توهین به مقام رهبری اشاره نمود.
دادگاه اطفال و نوجوانان
یکی دیگر از انواع دادگاه های کیفری که به صورت تخصصی فعالیت می کند، دادگاه های اطفال و نوجوانان است.
این دادگاه به جرائم اطفال و افراد کمتر از ۱۸ سال شمسی رسیدگی می کند.
در واقع دادگاه اطفال و نوجوانان یک دادگاه تخصصی است که در معیت آن دادسرای تخصصی اطفال و نوجوانان وجود دارد.
دادگاه نظامی
دادگاه نظامی، یکی از انواع دادگاه کیفری است که به جرایم مربوط به افسران نظامی و انتظامی که در حیطه وظایف تخصصی خود انجام می دهند، رسیدگی می کند.
لازم به ذکر است که این جرایم در دادگاه نظامی یک یا دو تهران رسیدگی می شوند.
