کانون وکلای دادگستری عنوانی است که واحد صنفی وکلای دادگستری با آن شناخته میشود، در این مقاله قصد داریم که معرفی کلی از کانون وکلا، اهداف و وظایف آن، نقش اجتماعی کانون و نیز نحوه پذیرش در این واحد صنفی ارائه نماییم.
اگر شما هم درباره محل و بنیان وکالت دادگستری کنجکاو هستید در این مقاله با ما همراه شوید. البته اگر نیاز به گفتگو با متخصص دارید، وکیل آنلاین ما آماده پاسخگویی به شما می‌باشد.
تاریخچه کانون وکلای دادگستری
تاریخچه کانون وکلا به انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ باز می‌گردد. در اثر انقلاب مشروطه، کمیسیون تدوین قوانین در وزارت دادگستری ایجاد شد که وظیفه ترجمه قوانین و متون حقوقی دیگر کشورها و نیز تنظیم آیین‌نامه اصول تشکیلات دادگستری (عدلیه) را بر عهده داشت.
در آیین‌نامه مذکور برای اولین بار از وکالت سخن گفته شد؛ مطابق با آیین‌نامه وکلا به سه گروه تقسیم می‌شدند، دارندگان پروانه درجه یک در کلیه محاکم من جمله دیوان عالی کشور می‌توانستند وکالت نمایند، دارندگان پروانه درجه ۲ تا مرتبه استیناف صالح به ورود بودند.
در نهایت پروانه درجه ۳ قرار داشت که تنها در محاکم صلحیه ایفای نقش می‌کردند. در آن زمان اشتغال به وکالت موکول به قبولی در امتحان وکالت و تایید وزیر دادگستری.
در سال ۱۳۰۰ گروه شش نفرهای از وکلا جهت پیگیری مطالبات جامعه وکلا، که من جمله آن‌ها مخالفت وکلا با نقش وزیر دادگستری در انتصاب وکلا بود، انتخاب شدند.
این دوره آغاز فعالیت‌های صنفی وکلا قلمداد می‌گردد. دادگستری جدید یا دادگستری نوین در سال ۱۳۰۶ شروع به کار کرد، در سال ۱۳۳۰۷ قانون اصول تشکیلات به مجلس ارائه گردید که ماده ۱۵۰ آن، سنگبنای کانون وکلا بود.
در قانون مذکور وکالت به سه حالت تقسیم شد:
- وکالت رسمی: دارندگان پروانه وکالت بودند که می‌توانستند به امر وکالت بپردازند.
- وکالت موقت: اشخاصی که در امتحان وکالت پذیرفته نمیشدند، می‌توانستند تا سال بعدی و شرکت در آزمون بعدی به صورت موقت وکیل محسوب می‌شدند.
- وکالت اتفاقی: هر شخصی تا سه پرونده در سال را دریافت مجوزهای لازم می‌توانست دریافت نماید، لازم به ذکر آن که امروزه نیز وکالت اتفاقی وجود دارد، البته اشتغال به آن برای عموم ممکن نیست و باید محدودیت‌های قانونی رعایت شود، همچنین تشریفات برای دریافت مجوز وکالت اتفاقی وجود دارد که باید لحاظ گردد.
در ۲۰ آبان ماه سال ۱۳۰۹ مراسم افتتاحیه کانون وکلا برگزار گردید، البته کانون در آن زمان زیر نظر وزارت دادگستری بود، در سال ۱۳۱۵ اولین قانون اختصاصی وکالت تصویب شده و طی آن به کانون وکلا استقلال مالی اهدا شد؛ در آن زمان هیات مدیرهای ۵ تا ۱۲ نفره به نظر وزیر دادگستری انتخاب می‌شدند که مدیریت امور کانون وکلا را بر عهده داشتند.
تلاش‌های صنفی وکلا برای ورود به وکالت مستقل ادامه یافت تا جایی که در ۷ اسفند ماه سال ۱۳۳۱ لایحه استقلال کانون وکلا توسط مرحوم مصدق تصویب شد، لایحه مذکور در ۵ اسفند ۱۳۳۳ با تغییراتی جزئی در مجلس تایید و تصویب شد و استقلال کانون وکلا را قطعی و نهایی ساخت.
اهمیت استقلال کانون وکلای دادگستری
اهمیت استقلال کانون وکلا را در قالب یک مثال ساده شرح می‌دهیم.
فرض کنید در یک بازی گروهی یکی از بازیگران (شخص الف) مسئولیت تعیین ضوابط و تخلفات را بر عهده بگیرد، سپس همان شخص تعیین کننده مقررات (الف) در طول بازی اعلام کند که بازیگر دیگری (شخص ب) به یکی از ضوابط پایبند نبوده است، نظر هیچ یک دیگر از بازیگران را هم نپرسد بلکه راسا تصمیم بگیرد که شخص ب باید از بازی کنار گذاشته شود چون تخلف کرده است، و زمانی که به او اعتراض میشود بگوید به نظرم دوباره فکر کردم و من درست گفته‌ام.
در چنین حالتی از کجا می‌توان مطمئن بود که الف اعمال غرض نکرده است؟ شاید چون شخص ب بازیگر بهتری بوده الف احساس خطر کرده و وی را کنار گذاشته است، اما اگر اینگونه نباشد، و حقیقتا ب تخلف کرده بوده، اما دیگران که به الف و غرض ورزی وی شک دارند این ایده را اعلام نمایند چطور؟ آیا الف از اتهام کذب دیگران و عدم اعتماد همراهانش ناراحت نخواهد شد؟
تصویب مقررات و اجرای آن‌ها در سطح اجتماع یک صحنه بازی بزرگ‌تر و مهم‌تر را نشان ما می‌دهد. قوه مقننه که تصویب قوانین را بر عهده دارد باید از قوه قضاییه که کشف جرم و اعمال مجازات‌ها را بر عهده دارد متفاوت باشد.
اما برای اطمینان بیشتر از حفظ تمامی حقوق متهمین و کلیه اشخاص که به صورت کلی با قوانین آشنایی ندارند ضروری است که یک شخص مستقل از قوه‌های سه‌گانه در مراحل رسیدگی حضور داشته باشد، حضور وکیل مستقل نه تنها همراه مردم در مقام دفاع است، بلکه مهر تایید مجددی به صحت رسیدگی‌ها و سلامت قضایی است.
نکته دیگری که وجود دارد آن است که آرای دادگاه‌های ملی در صحنه بینالملل یا به عبارت ساده‌تر در سایر کشورها تنها در صورتی شناسایی و اجرا میشود که در مراجع آن کشور نهاد مستقل وکالت وجود داشته و مردم به خدمات ایشان دسترسی داشته باشند.
لازم به ذکر آن که، زمانی که از وکیل مستقل صحبت می‌کنیم، مقصود آن است که در مراحل دریافت و نگه‌داشت پروانه خود به هیچ یک از قوای سه‌گانه وابسته و متکی نباشد، این عدم وابستگی و نقش نداشتن مراجع سه‌گانه در ادامه سرنوشت وکیل دادگستری تا نقطه‌ای باید ادامه داشته باشد که وکیل در مقام دفاع از موکل خود مصون از ترس‌ها و تهدیدها باشد.
چنانچه وکیل، از آینده شغلی و حرف‌های در واهمه باشد، برای مثال احتمال ضبط پروانه وی به دلیل رفتارهای حرف‌های وکالتی را بدهد و یا ورود فشار به خود را از جهات مختلف احساس کند، نمی‌تواند دفاع مناسب و موثری ارائه نماید.
در نهایت استقلال وکالت دادگستری یک ضرورت برای حفظ و نگه‌داشت سلامت قضایی و اعتماد متقابل مردم و ارکان عمومی است و نه یک خواست و نفع شخصی برای وکلا، وکیل به سبب نقش و وظیفه اجتماعی خود، باید از استقلال کافی برخوردار باشد.
اهداف و وظایف کانون وکلای دادگستری
وکالت به طور کلی به دو گروه وکالت مدنی و وکالت دادگستری تقسیم میشود، وکالت مدنی که به عنوان عقد وکالت در قانون مدنی مورد توجه قرار گرفته است، به معنای آن است که موکل شخص ثالثی را به عنوان وکیل، عهده‌دار انجام امر یا امور معین نماید.
وکالت مدنی اموری همچون خرید و فروش را شامل می‌شوند اما مشروط به آن که در زمره اختیارات وکیل قید شده باشند. به عبارت دیگر اصولا هر شخصی می‌تواند اجرای کلیه حقوق مدنی خود را به دیگری منتقل نماید مشروط به آن که صراحتا اعلام کرده باشد، البته باید توجه داشت که برخی از امور همچون حضانت طفل، چهره دوگانه حق و تکلیف دارند، این موارد را نمی‌توان با وکالت به دیگری منتقل کرد، زیرا وظیفه هستند بر عهده خود شخص.
وکالت دادگستری تنها به کسانی اهدا میشود که پروانه وکالت معتبر داشته باشند، انجام امور مدنی می‌تواند موضوع وکالت دادگستری باشد اما شرکت در محاکم و دفاع از موکل نیز موضوع وکالت دادگستری و تنها وکالت دادگستری هستند.
وکیل در وکالت دادگستری نیز اختیارات خود را از موکل دریافت می‌نماید، موضوع عقد وکالت فیمابین و شرح اختیارات وکیل است که دامنه شمول اختیارات نامبرده را تعیین می‌کند، البته باید توجه داشت که انجام موضوع وکالتنامه در حدود اختیارات اهدایی، وظیفه وکیل دادگستری نیز می‌باشد.
در نتیجه وکیل دادگستری باید بهترین عملکرد خود را با توجه به اوضاع و شرایط و علم خود به کار ببرد تا نتیجه مطلوب موکل را به دست آورد، لیکن وکیل دادگستری هیچگاه نمی‌تواند وصول نتیجه را به ویژه در وکالت قضایی تضمین نماید.
لازم به ذکر آن که وکلای دادگستری برای انجام وظایف خود از آیین‌نامه پیروی کرده و در صورت انجام تخلف با مجازات‌های انتظامی روبهرو خواهند شد، یکی از تخلفات سر باز زدن از انجام وظایف در موارد اختیار است.
نقش اجتماعی کانون وکلای دادگستری
همانطور که بیان شد وکالت در دادگستری تنها می‌تواند توسط وکلای مجاز و دارای پروانه معتبر انجام شود، اما کانون وکلای دادگستری به عنوان یکی از مراجع دفاع از منافع جمعی و فردی شهروندان، وظایف اجتماعی نسبت به مردم را بر عهده دارد.
من جمله از وظایف یاد شده می‌توان به وکالت معاضدتی اشاره کرد. وکالت و مشاوره معاضدتی به معنای ارائه خدمات به شهروندان بدون دریافت حق الوکاله از ایشان است. وکلا تحت نظارت کانون وکلای دادگستری، در دعاوی مدنی و کیفری اقدام به وکالت و مشاوره معاضدتی می‌نمایند.
در پرونده‌های حقوقی این امر تحت عنوان وکالت معاضدتی و در پرونده‌های کیفری به عنوان وکالت تسخیری شناخته میشود.
البته باید ذکر گردد که محاکم، علی الخصوص محاکم کیفری نیز وظیفه دارند مراجعینی که مطابق با قانون باید از همراهی وکیل برخوردار باشند و یا آن که مصلحت و خواست ایشان به بهره‌مند شدن از خدمات وکالت است اما نمی‌توانند هزینه‌ای مقرر را پرداخت نمایند، جهت دریافت خدمات معاضدتی معرفی و راهنمایی نمایند.
در این راستا شما می‌توانید با مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا گفتگو نمایید.
نحوه ورود به کانون وکلای دادگستری
تا اینجا معرفی کلی از کانون وکلای دادگستری و نقش آن در اجتماع ارائه دادیم، در اینجا قصد داریم با نحوه ورود به این نهاد آشنا شویم. در این خصوص قانون وکالت و چندین آیین‌نامه وجود دارند که در اینجا به اهم موضوعات می‌پردازیم.
- نکته اول آن که ورود به عرصه وکالت نیازمند شرکت در آزمون مربوطه و دریافت نتیجه مناسب است. تا سال ۱۴۰۰ تعداد افرادی که هر یک از کانون‌های دادگستری پذیرش می‌کردند به عنوان ظرفیت کانون‌های وکلا اعلام می‌شد، پس از آن شرکتکنندگان صرفنظر از تعداد ایشان، با توجه به تراز دریافتی رتبهبندی شده و مطابق با تعداد مجاز پذیرش می‌شدند.
- از سال ۱۴۰۰ تعداد ظرفیت محدود مطابق با آیین‌نامه جدید التصویب حذف گردید و در ازای آن دریافت تراز معینی برای شرکتکنندگان ملاک قبولی در نظر گرفته شد، در این حالت صرفنظر از تعداد نفرات، هر شخصی که بتواند تراز کافی و اعلام شده را به دست آورد در آزمون وکالت قبول محسوب می‌گردد.
- گفته شد که قبولی در آزمون اولیه شرط اول از ورود به حرفه وکالت است، اما باید توجه داشت که همگان امکان شرکت در این آزمون را ندارند، بلکه تنها دانش آموختگان حقوق که حداقل مدرک کارشناسی حقوق داشته باشند می‌توانند در این آزمون شرکت نمایند. البته موارد استثنائی هم وجود دارند که در ادامه معرفی خواهد شد.
- پس از قبولی در مرحله اول آزمون با توجه به شهر متبوع در متقاضی، ممکن است مراحل ثبت نام تک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای باشد، چنانچه مراحل ثبت نام دو مرحله‌ای باشد، در گام اول ثبت نام به صورت الکترونیکی انجام شده و مدارک لازم بارگذاری میشود، در گام دوم مدارک به صورت حضوری در تاریخ‌های مقرر به مراجع مقرر ارائه خواهد شد. در ثبت نام‌های تک مرحله تنها گام دوم، یعنی ارائه حضوری مدارک موضوعیت خواهد داشت.
- پس از ارائه مدارک و بررسی آن‌ها توسط کمیسیون‌های کارآموزی، در صورتی که مدارک ارائه شده کامل باشند، نامه‌های استعلام سه‌گانه برای متقاضیان صادر خواهد شد. استعلامات از دانشگاه محل تحصیل مقطع کارشناسی بابت تایید مدرک تحصیلی، از پلیس +۱۰ درخصوص سابقه کیفری متقاضی و نیز پزشکی قانونی جهت احراز عدم اعتیاد متقاضیان کسب می‌گردد.
- متقاضیان پس از صدور استعلامات یاد شده موظف هستند در موعدهای مقرر با توجه به رویکرد هرکدام از مراجع، نسبت به دریافت و ارائه جوا استعلامات به کانون متبوع اقدام نمایند.
- پس از وصول استعلامات به کانون متبوع، به متقاضیان اعلام می‌گردد که نسبت به تعیین شهر متبوع خود اقدام نمایند، این عملیات به صورت آنلاین برگزار می‌گردد، سپس با توجه به رتبه متقاضی و اولویتبندی‌های وی در انتخاب شهر، شهر متبوع نهایی وی اعلام می‌گردد.
- از سال ۱۴۰۰ و مطابق با آیین‌نامه جدید، مشاوره روانپزشکی بابت تایید سلامت روان داوطلبین به مراحل افزوده گردیده است که مطابق با زمان و مکان اعلام شده هر یک از متقاضیان باید نسبت به دریافت آن اقدام نمایند.
- پس از انجام موفقیت آمیز مراحل فوق، نوبت به دوره آموزشی می‌رسد. مطابق با آیین‌نامه جدید ساعات ارائه آموزش و موضوعات آن تفاوت‌هایی داشته است، اما این دوره آموزشی اصولا ۲ ماهه خواهد بود.
- پس از شرکت در تمامی جلسات آموزشی، که یک وظیفه بر عهده متقاضیان بوده و قابل چشم پوشی نمی‌باشد، نوبت به آزمون مرحله اول می‌رسد، این مرحله نیز نوآوری آئین نامه جدید التصویب است.
- قبول شدگان آزمون مرحله اول وارد به مرحله دوم که آموزش کارآموزان در مراجع قضائی است وارد می‌شوند، پس از ۶ ماه به مرحله کارآموزی با حمایت و نظارت وکیل سرپرست منتقل خواهند شد.
- در پایان دوره کارآموزی آزمون اختبار برگزار خواهد شد که در دو مرحله شفاهی و کتبی است، شرکت در این آزمون مستلزم طی مراحل قبل به صورت موفقیت آمیز و تایید کمیسیون کارآموزی نسبت به جواز شرکت کارآموزان در آزمون اختبار می‌باشد.
- قبول شدگان آزمون اختبار، پس از ادای سوگند، پروانه پایه یک دریافت کرده و به عنوان وکیل پایه یک دادگستری عضوی از نهاد وکالت خواهند شد.
مشاوره درباره کانون وکلای دادگستری
در این مقاله با یکی از نهادهای اجتماعی کشور آشنا شدیم، دانستیم که خدمات وکیل مستقل برای همراهی موکل در مسیر حق و عدالت خواهی به همه اطراف اختلاف و نیز مراجع قضایی یاری می‌رساند، به همین سبب نیز از سال‌های مشروطه تلاش جامعه حقوقی برای ایجاد و تحقق نهاد مستقل وکالت آغاز گردید، به گونه‌ای که امروزه می‌توان از خدمات وکالت به صورت معاضدتی نیز برخوردار شد.
در حال حاضر در کلیه شهرها و استان‌های کشور وکلای متعدد برای ارائه خدمات به مراجعین حضور دارند که امکان شناسایی و رجوع به ایشان از طریق سامانه کانون وکلا نیز میسر است.
با وجود آن که کلیه وکلای دادگستری می‌توانند در امور مختلف و در مراجع مختلف، موکلین را همراهی نمایند، لیکن عرصه حقوقی کشور شاهد رشد و توسعه وکالت تخصصی در سال‌های اخیر است، این امر ارائه بهترین خدمات به موکلین را نیز به همراه داشته است؛ لذا چنانچه سوالاتی در خصوص خدمات وکالت و نحوه برخورداری از آن داشتید می‌توانید با مشاوره حقوقی بنیاد وکلا تماس حاصل فرمایید.
سلام عرض ادب و احترام
ببخشید استعلام هایی که فرمودید همین هاس؟
یعنی منظورم این هستش که مگه موارد پزشکی نداره؟
و استعلام اطلاعات چطور؟ یعنی شرایط مکتبی و امنیتی نداره؟
راجب سلامت روان منظور تون رو متوجه نشدم یعنی ممکنه فرد بخاطر مثلا افسردگی رد بشه؟یا منظور مشکلات خاص روانی هستش؟
در کل اطلاعاته مفیدی بود ممنون.