به موجب قانون آیین دادرسی مدنی، شرایط دادخواستی که به دادگاه ارائه می شود مورد پیش بینی قرار گرفته است که یکی از این شرایط، احراز سمت شخصی است که دادخواست را به دادگاه ارائه نموده است.
این مسئله به ویژه زمانی پر اهمیت می گردد که دادخواست از طرف شخصی به غیر از خود شخص خواهان دعوا (مثل وکیل یا نماینده) تقدیم دادگاه شده باشد؛ علاوه بر این، در صورتی که شخصی به نمایندگی از خوانده دعوا در فرایند دادرسی دادگاه شرکت کرده باشد نیز باید سمت خود را ضمن دادخواست مشخص کرده باشد.
به همین مناسبت در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی احراز سمت خواهان دعوا، احراز سمت خوانده دعوا و احراز سمت وکیل در دادگاه را مورد بررسی قرار دهیم.
احراز سمت خواهان و دادخواست دهنده
یکی از شرایط اقامه دعوا در قانون آیین دادرسی مدنی، آن است که شخص خواهان و دادخواست دهنده در دعوای مطروحه ذی نفع باشد و صدور حکم در دادگاه به نوعی در حقوق و تکالیف وی تاثیر گذار باشد.
علاوه بر این ، شخص خواهان یا دادخواست دهنده ای که به نمایندگی از خواهان اقدام به اقامه دعوا در دادگاه نموده است، باید دارای سمت باشد و سمت وی برای دادگاه احراز شده باشد.
ضرورت احراز سمت خواهان یا دادخواست دهنده به آن دلیل است که اصولا هر شخصی فقط برای خودش می تواند اقامه دعوا کند و لذا حقی برای اقامه دعوا در دادگاه برای دیگری بدون رضایت آن شخص را نخواهند داشت.
لذا شخصی که قصد ارائه دادخواست به دادگاه برای اقامه دعوا را دارد، باید سمت خود را ضمن ارائه دادخواست مشخص نماید؛ به ویژه در صورتی که دادخواست به نمایندگی از سوی خواهان اقامه شده باشد.
بر اساس ماده ۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که هر یک از اصحاب دعوا عنوان یا سمت قیم یا متولی یا وصی یا مدیر شرکت و امثال آن را داشته باشد، باید آن زا در دادخواست درج کند.
علاوه بر این، مطابق ماده ۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر دادخواست توسط ولی قهری، قیم و یا نماینده قانونی تقدیم شده باشد، باید سندی که اثبات کننده سمت دادخواست دهنده است نیز ضمیمه دادخواست شود.
احراز سمت خوانده در دادگاه
در قسمت قبل به بررسی موضوع احراز سمت خواهان و دادخواست دهنده در دادگاه پرداخته شد؛ اما گاهی خوانده دعوا نیز اصیل نبوده و به نمایندگی از خوانده در فرایند دادرسی در دادگاه حضور پیدا کرده است.
لذا علاوه بر اینکه دادخواست دهنده از طرف خواهان ضمن اقامه دعوا باید سمت خود را مشخص کند، در صورتی که شخصی به نمایندگی از سوی خوانده در دادگاه دفاع کرده باشد، نیز باید سمت خود را برای دادگاه مشخص نماید و دادگاه آن را احراز نماید.
به همین دلیل، در ماده ۸۵ قانون آیین دادرسی مدنی چنین لزوم احراز سمت نماینده خوانده دعوا اینگونه مورد پیش بینی قرار گرفته است: "خواهان حق دارد نسبت به کسی که به عنوان وکالت یا ولایت یا قیمومت یا وصایت پاسخ دعوا را داده است، در صورتی که سمت او محرز نباشد، اعتراض نماید".
بر اساس این ماده، در صورتی که خوانده دعوا وکیل گرفته باشد و یا نماینده قانونی وی مثل ولی قهری او در دادرسی حضور داشته باشد و یا قیم او به دعوا پاسخ داده باشد، باید سمت خود را ضمن ارائه مدارک لازم برای دادگاه مشخص نمایند تا دادگاه بتواند آن سمت را احراز نماید.
در غیر این صورت، خواهان می تواند به محرز نبودن سمت خوانده ایراد وارد نماید که یکی از موانع و ایرادات رسیدگی به دعوا، ایراد عدم احراز سمت می باشد.
احراز سمت وکیل
همانگونه که در قسمت های قبل بررسی گردید، در شرایطی که اقامه دعوا در دادگاه توسط وکیل به عمل آمده باشد نیز باید سمت وکیل ضمن دادخواست تصریح شود و مدارک آن ضمیمه دادخواست شده باشد.
به موجب تبصره بند ۱ ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، "در صورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود، مشخصات وکیل نیز باید درج گردد".
علاوه بر این، به موجب ماده ۵ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی، یکی از ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا در دادگاه آن است که: "کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده؛ از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومیت، سمت او محرز نباشد " .
لازم به ذکر است که عدم احراز سمت دادخواست دهنده از طرف خواهان نیز در قانون آیین دادرسی مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته است که بر اساس آن، در صورتی که دادخواست دهنده یا کسی که به نمایندگی از وی دادخواستی را تقدیم دادگاه نموده است، سمت خود را مشخص نکرده باشند و دلایل اثبات کننده آن (مثل وکالت نامه برای وکیل یا ارائه شناسنامه برای ولی قهری) را به دادگاه ارائه نکرده باشند، دادگاه اقدام به صدور قرار رفع نقص نموده و اشخاص مذکور باید نقص دادخواست را رفع کنند.
در غیر این صورت، قرار رد دادخواست صادر شده و همچنین اگر شخصی که به نمایندگی از خوانده دعوا وارد دادرسی شده است، سمت خود را مشخص نکرده باشد و خواهان به این امر اعتراض نماید یا دادگاه راسا سمت خوانده را احراز نکند، قرار رد دعوا صادر خواهد شد.
