انواع وقف و تفاوت آنها

وقف یک نظام ویژه حقوقی است که شرایط خاصی دارد؛ به این معنا که وقتی کسی مالی را وقف می کند، در واقع مال خود را برای استفاده در اختیار دیگری قرار داده است.

وقتی عقد وقف به صورت صحیح صورت گرفت، دیگر امکان فروش مال موقوفه به راحتی اموال دیگر نیست؛ البته وقف موضوعی است که اکثر مردم مفهوم آن را می شناسند؛ اما شاید با انواع و نکات حقوقی مربوط به آن آشنایی نداشته باشند.

وقف بر اساس اینکه به نفع چه کسی یا کسانی بوجود آید، به دو نوع وقف عام و وقت خاص تقسیم می شود.

از این رو در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع وقف از جمله وقف عام، وقف خاص پرداخته و سپس تفاوت وقف عام و وقف خاص را بررسی نماییم.

وقف عام

به صورت خلاصه، در تعریف وقف عام، می توان گفت که وقف عام به وقفی گفته می شود که در راستای منافع عمومی است.

بر این اساس، در وقف عام کسانی که وقف به نفع آنها صورت می گیرد، متعدد و زیاد هستند.

در واقع وقف عام محدود به افراد مشخصی نیست ؛ مثل وقتی که کسی مسجد یا مدرسه وقف می کند.

هم چنین وقف عام می تواند به این صورت باشد که کسی دارو یا غذا وقف کند یا امکان مطالعات علمی را برای دیگران بوجود آورد؛ مثل ایجاد کتابخانه برای استفاده عموم، بنابر آنچه گفته شد، دانستیم که وقف عام برای مصرف عمومی است.

وقف خاص

در قسمت قبل به توضیح وقف عام پرداخته شد؛ اما تعریف وقف خاص متفاوت از وقف عام است.

وقف خاص برخلاف وقف عام که به طور غیرقابل محصور است، به شخص یا اشخاص معین تعلق می یابد؛ مثلا وقف برای فرزندان.

در این مورد، فرزندان افراد مشخصی هستند که مال موقوفه صرفا برای مصادرف آنها خواهد بود و به استفاده عموم نخواهد رسید.

لازم به ذکر است که هم در وقف عام و هم در وقف خاص، واقف می تواند کسی را تعیین کند تا به اداره امور مال موقوفه بپردازد.

تفاوت وقف عام و وقف خاص

با توجه به تعاریف وقف عام و وقف خاص که در قسمت های قبل ارائه شد، تفاوت وقف عام و وقف خاص را می توان در سه مورد زیر خلاصه نمود:

تفاوت در موقوف علیهم:

موقوف علیهم یعنی کسانی که برای آنها و به نفع آنها وقف صورت گرفته است.

موقوف علیهم در وقف عام متعدد و نامشخص است اما در وقف خاص مشخص و محدود است.

تفاوت در هدف از وقف:

در وقف عام هدف وقف کننده انجام یک کار خیر عمومی است که می تواند اهداف مختلف مذهبی یا علمی داشته باشد، اما در وقف خاص هدف او تنها بهره بری افراد مشخصی است که آنها را در ذهن خود داشته است؛ بنابراین نیت واقف در وقف عام و وقف خاص باهم متفاوت است.

تفاوت در تعیین متولی:

واقف خود باید متولی را تعیین کند؛ متولی اداره کننده مال موقوفه است.

در وقف عام اگر واقف مشخص نشده باشد، اداره مال موقوفه با حاکم است که در حال حاضر اداره اوقاف این کار را بر عهده دارد و هیچ یک از موقوف علیهم حق این کار را ندارد، اما در وقف خاص اگر متولی توسط واقف مشخص نشده باشد، خود موقوف علیهم، مال موقوفه را اداره می کنند.