زمانی که فردی از شخص دیگری شکایت دارد باید نزد مراجع قضایی رفته و شکایت خود را مطرح نماید اما با توجه به اینکه در قانون و جامعه اصل بر صحت و درستی است و اگر فردی قصد داشته باشد از دیگری شکایت کند باید مدارک و دلایلی را برای ثابت کردن ادعای خود داشته باشد که قانونگذار این دلایل که مورد پذیرش محاکم قضایی هستند را نام برده است.
با توجه به این که فرد بخواهد دعوای کیفری مطرح کند یا دعوی حقوقی این دلایل ممکن است متفاوت اندکی با یکدیگر داشته باشند، به این صورت که برای اثبات دعوی در دعوای حقوقی از اقرار، سند، شهادت و بازدید محل و تحقیقات محلی و دیگر رجوع به کارشناس و قسم می باشد ولی دعوای کیفری با اقرار، شهادت و قسم و همچنین علم قاضی ثابت می گردد.
با توجه به ادله فوق مشخص است که قسم یا سوگند هم در دعاوی کیفری و هم حقوقی از جمله دلایل اثبات دعوا است و هر فردی که برای اثبات هر ادعایی سوگند یا قسم بخورد مسئول است و بر طبق قانون مجازات اسلامی در صورتی که فردی به دروغ قسم بخورد یا سوگند ادا کند مرتکب جرم شده است و دارای مجازات است.
در این مقاله به بررسی جرم سوگند یا قسم دروغ و مجازات جرم سوگند یا قسم دروغ می پردازیم.
جرم سوگند یا قسم دروغ
بر طبق قانون مجازات اسلامی هر رفتاری اعم از فعل (عمل) یا ترک فعل (انجام ندادن عمل) که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می شود و مستوجب مجازات است و شاکی برای شکایت از جرم یا متهم برای دفاع از خود نیاز به ارائه مدارک و شواهدی دارند و در غیر این صورت می توانند با ادا سوگند یا قسم ادا یا صحبت های خود را اثبات نمایند ولی اگر به دروغ قسم بخورند و امر حق به صورت ناحق جلوه کند و اثبات شود، در صورتی که بعد از مدتی مشخص شود قسم وی درست و راست نبوده است ادا کننده سوگند دروغ یا فردی که به دروغ قسم خورده است مجرم می باشد و مجازات می گردد.
بر همین اساس قانونگذار در ماده ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی بیان کرده است که:
"هر کس در دعوای حقوقی و جزایی که قسم متوجه او شده باشد، سوگند دروغ یاد کند محکوم به مجازات است و همچنین هر کسی که در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به مجازات تعیین شده در قانون محکوم می گردد".
به عنوان مثال: اگر فردی علیه دیگری دعوای خیانت در امانت در دادگاه مطرح کند و خوانده دعوا با ادا سوگند دروغ خود را تبرئه کند و بعد سند یا مدرکی که بیان کننده امانی بودن مال است پیدا شود خوانده به مرتکب جرم سوگند یا قسم دروغ شده است، بر طبق قانون مجازات اسلامی محکوم می گردد و خواهان می تواند به عنوان شاکی از جرم قسم دروغ در مراجع کیفری نیز شکایت نماید.
مجازات جرم سوگند یا قسم دروغ
برای پاسخ به این سوال که مجازات جرم سوگند یا قسم دروغ چیست؟ باید گفت، هر عمل خلاف قانون مستوجب مجازات است و همچنین قسم و شهادت دروغ نیز به دلیل آن که موجب اثبات امر ناحقی شده است در قانون جرم محسوب شده و مرتکب آن به مجازات مقرر شده در ماده 649 و ۶۵۰ محکوم می گردد که جزای آن این است که هر کس در دعوای حقوقی یا جزائی قسم دروغ بخورد و یا سوگند دروغ یاد نماید به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد.
یعنی قاضی باید مرتکب را به حداقل شش ماه و حداکثر دو سال حبس محکوم نماید و همچنین در ماده ۶۵۰ درباره شهادت دروغ این گونه بیان شده است که هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
لازم به ذکر است که اگر دعوا در مورد حدود و قصاص یا دیه باشد و برای اثبات آن یکی از طرفین دعوا قسم دروغ یا سوگند دروغ ادا کرده باشد و علاوه بر مجازات های که در دو ماده فوق بیان کردیم به مجازات های تعیین شده در خصوص آن موضوع نیز محکوم می شوند.
به طور مثال می توان گفت اگر فردی بر علیه دیگری شکایت از جرم ضرب و جرح نماید و فرد متهم برای رفع اتهام از خود قسم دروغ بخورد و یا به دادگاه شاهد معرفی نماید و شاهدین در دادگاه حضور پیدا کنند ولی بعدا مشخص شود که به دروغ شهادت داده اند؛ در این صورت علاوه بر اینکه متهم مجازات می شوند شاهدین نیز مرتکب جرم شده و مجازات سوگند و شهادت دروغ بر آنان اعمال می شود.
