برای تغییر نام خانوادگی شرایطی وجود دارد، افرادی که نام خانوادگی آنها از واژه‌های نامناسب تشکیل شده است، افرادی که نام خانوادگی طولانی و چند بخشی دارند، همچون خنجری برارعزیزی، فلاح ناگزیر و نظایر آن نام‌هایی که از واژه های خارجی بوده یا با آن ترکیب شده است، همچون علی اف یوهانسون، چارلتون، جلیلسون و غیره. نام‌های خانوادگی تشکیل شده از القاب لشکری و کشوری مانند سرهنگ، خان، مهندس و نظایر آن، نام های خانوادگی قابل تغییر هستند.
همچنین اگر فردی از خانواده محکومیت جزایی داشته باشد و داشتن نام خانوادگی وی موجب ننگ و آزار دیگر اعضای خانواده شود، اعضای خانواده می توانند نام خود را تغییر دهند.
به یاد داشته باشید نام خانوادگی براساس قانون ایران تنها از پدر به فرزند منتقل می شود، اگر فرزند ناشی از رابطه نامشروع باشد، پدر نامشروع بوده و درحکم پدر نامعلوم است و نام خانوادگی مادر به طفل داده می‌شود.
با این وجود، هیئت عمومی دیوان عالی کشور در رای وحدت رویه شماره ۴۱۷ که از لحاظ حقوقی و قانونی قابل توجه است، این نظر را نپذیرفته و با توجه به اینکه زانی پدر عرفی طفل به شمار می آید، او را مکلف به تمامی تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه برای طفل دانسته است.
از این رای چنین بر می آید که فرزند نامشروع می تواند از نام خانوادگی پدر طبیعی خود بهره‌مند شود و از این لحاظ تفاوتی بین اطفال دیگر ندارد.
در این بین اگر پدر طفل نامعلوم باشد، برابر تبصره ماده ۱۶ قانون ثبت احوال، نام خانوادگی مادر به طفل داده می‌شود و در صورتی که پدر و مادر نامعلوم باشند، مسوولان نامی را برای طفل انتخاب کرده و به او نسبت می‌دهند، فقط نباید نام فامیلی متعلق به فرد دیگری باشد یا اگر هست باید با اجازه دارنده نام، این تغییر صورت گیرد.
اگر پدر، نام خانوادگی خود را تغییر دهد، این نام برای فرزندان کمتر از ۱۸ سال با درخواست کتبی پدر محقق می شود.
فرزندان بالای ۱۸ سال هم می توانند با گرفتن اجازه‌نامه از پدر، نام خانوادگی جدید را داشته باشند.
زن (همسر) می تواند نام خانوادگی شوهر خود را با دریافت اجازه‌نامه از مرد و در زمان ازدواج کسب کند.
البته در صورتی که مرد از درخواست خود انصراف دهد، فامیلی از روی زن برداشته و وی به نام خانوادگی قبلی خود برمی گردد.
