یکی از مهم ترین ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، ایراد عدم اهلیت خواهان یا خوانده دعوا می باشد؛ چرا که بر اساس قواعد کلی، هر یک از طرفین دعوا باید اهلیت لازم برای اقامه دعوا در دادگاه و یا دفاع از خود را داشته باشند و در غیر این صورت، طرف مقابل می تواند به عدم اهلیت وی ایراد یا اعتراض کند.
البته طرح ایراد عدم اهلیت در دادگاه صرفا در یک مهلت زمانی مشخص یعنی تا پایان اولین جلسه دادرسی امکان پذیر است؛ مگر اینکه عدم اهلیت یکی از طرفین بعدا ایجاد شود که در این صورت می توان ایراد عدم اهلیت را خارج از مهلت قانونی نیز طرح کرد.
به همین مناسبت، در ادامه این مقاله قصد داریم پس از توضیح مختصری در رابطه با اینکه ایراد عدم اهلیت در قانون آیین دادرسی مدنی به چه معناست، مهلت و زمان طرح ایراد عدم اهلیت را بررسی نموده و امکان طرح ایراد عدم اهلیت خارج از مهلت قانونی را نیز توضیح دهیم.
ایراد عدم اهلیت در قانون آیین دادرسی مدنی
زمانی که شخصی قصد اقامه دعوا علیه دیگری در دادگاه را دارد و یا می خواهد از خود دفاع کند، باید اهلیت قانونی لازم را داشته باشد که با عنایت به قانون مدنی در می یابیم که زمانی شخص اهلیت قانونی را دارد که به سن بلوغ رسیده و صغیر نباشد، عاقل بوده و مجنون نباشد، توانایی انجام امور مالی خود را داشته و سفیه نباشد و به دلایلی همچون ورشکستگی توانایی دخالت در اموال خود را از دست نداده باشد.
با این توضیح ، زمانی که شخص اهلیت قانونی لازم را نداشته باشد، طرف مقابل وی اعم از خواهان یا خوانده دعوا می تواند به عدم اهلیت وی اعتراض یا ایراد وارد کند که به چنین ایرادی "ایراد عدم اهلیت" می گویند.
در این صورت، دادگاه اهلیت شخص مذکور را مورد بررسی قرار داده و در صورتی که عدم اهلیت وی را احراز نماید، قرار عدم اهلیت صادر خواهد کرد.
طبق ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد، خوانده می تواند ضمن پاسخ به ماهیت دعوا، ایراد نماید.
از سوی دیگر، طبق ماده ۸۶ همین قانون، در صورتی که خوانده اهلیت نداشته باشد، می تواند از پاسخ در ماهیت دعوا امتناع کند و واضح است که طرف مقابل او یعنی خواهان، می تواند به عدم اهلیت وی ایراد وارد نماید.
مهلت طرح ایراد عدم اهلیت
در قسمت قبل به بررسی اینکه ایراد عدم اهلیت به چه معناست و شرایط طرح ایراد عدم اهلیت از سوی خواهان و خوانده دعوا پرداخته شد؛ اما آنچه که در این قسمت قصد داریم بررسی نماییم، مهلت زمانی طرح اعتراض عدم اهلیت است.
به عبارت دیگر، خواهان یا خوانده تا چه زمان و تاریخی می توانند ایراد عدم اهلیت را مطرح کنند؟
در پاسخ به این سوال، لازم به ذکر است که مهلت طرح ایرادات به طور کلی در ماده ۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار گرفته است که بر اساس این ماده : "ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید؛ مگر اینکه سبب ایراد متعاقبا حادث شود".
با توجه به این ماده، در می یابیم که مهلت طرح ایراداتی همچون ایراد عدم اهلیت نیز تا پایان اولین جلسه دادرسی می باشد؛ مگر این که سبب ایراد عدم اهلیت بعد از آن به وجود آید.
به عنوان مثال، زمانی که خواهان دعوا اهلیت قانونی برای طرح دعوا را نداشته باشد، خوانده دعوا صرفا تا پایان اولین جلسه ای که برای دادرسی تشکیل شده است، مهلت دارد که ایراد عدم اهلیت وی را طرح نماید و نمی توان پس از گذشت چند جلسه از دادرسی به اهلیت خواهان ایراد نمود؛ مگر اینکه دلیل یا موجب عدم اهلیت بعد از پایان اولین جلسه دادرسی به وجود آمده باشد.
مثل اینکه خواهان تا پایان اولین جلسه دادرسی اهلیت قانونی لازم را داشته است؛ لکن پس از گذشت چند جلسه از دادرسی به بیماری جنون مبتلا شود که در این صورت، باز هم می توان ایراد عدم اهلیت را طرح کرد و در این صورت ایراد عدم اهلیت خارج از مهلت قانونی اشکال حقوقی ندارد.
اوراق قضایی یکی از سازوکار های مهم در جریان دادرسی و طرح دعوا و پیگیری انواع پرونده‌های حقوقی محسوب می شود، لذا نحوه تنظیم و نگارش آن بسیار مهم و حیاتی است؛ برای تنظیم اوراق قضایی، می‌توانید از خدمات سایت معتبر بنیاد وکلا استفاده کنید تا متخصصین این زمینه مسیر شما را برای رسیدن به نتیجه دلخواه هموار کنند.
لازم به ذکر است که بر اساس ماده ۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورت طرح ایراد عدم اهلیت در مهلت قانونی، دادگاه قبل از وارد شدن در ماهیت دعوا، نسبت به ایراد عدم اهلیت مطرح شده رسیدگی کرده و تصمیم لازم را اتخاذ می کند.
در صورتی که ایراد عدم اهلیت را وارد بداند قرار رد دعوا صادر کرده و در غیر این صورت، به رسیدگی ادامه خواهد داد و به صورت ماهوی رای مقتضی پرونده را صادر خواهد کرد.
