در عقد هبه که یکی از اقسام عقود معین در قانون مدنی می باشد، اصل بر این است که واهب (هبه کننده) می تواند پس از انعقاد و تشکیل عقد هبه، از هبه رجوع کند.
البته همانطور که بیان شد رجوع از هبه توسط خود شخص واهب ممکن است و در صورت فوت او یا متهب رجوع ممکن نیست. لیکن این امکان برای واهب به صورت مطلق بیان نگردیده است.
در راستای انعقاد هبه یا رجوع از آن می توانید از وکیل متخصص در بنیاد وکلا بهره مند شوید.
در چه مواردی واهب حق رجوع از هبه را ندارد؟
در صورت تلف شدن عین موهوبه
همانطور که بیان گردید رجوع در مواردی ممکن است که مورد معامله باقی باشد، چون در اثر رجوع، متهب باید مال موهوبه را استرداد نماید.
در این باره ماده ۸۰۳ قانون مدنی بیان می دارد: بعد از قبض، نیز واهب می تواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند… پس بنا بر مفهوم مخالف نص مذکور با تلف عین موهوبه رجوع ممکن نیست.
در صورتی که متهب، پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد
بند ۱ ماده ۸۰۳ قانون مدنی:
اگر افراد فوق الذکر متهب (دریافت کننده هبه) باشند، هبه قابل رجوع نمی باشد.
منظور از اولاد، اولاد اولاد و هر چقدر که پایین تر برود می باشد. پس اگر متهب وراث طبقه اول از هر درجه ای باشند، قرارداد هبه لازم بوده و رجوع از آن ممکن نیست.
پدر بزرگ و مادر بزرگ خواه پدری یا مادری و همچنین همسر، مشمول این بند نمی شوند و اگر متهب این اشخاص باشند، واهب می تواند از هبه رجوع کند.
در صورتی که هبه معوض بوده (هبه با شرط عوض) و عوض هم داده شده باشد
در مشاوره حقوقی تلفنی گفته می شود که با استناد به بند ۲ماده ۸۰۳ قانون مدنی:
در هبه با شرط عوض با تسلیم و دادن عوض، هبه عقدی لازم خواهد گردید و نمی توان از آن رجوع نمود. لیکن در صورتی که شرط انجام نگیرد، واهب می تواند از هبه رجوع کند.
در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده باشد
قسمت اول بند ۳ ماده ۸۰۳ قانون مدنی:
اگر متهب مال موهوبه را به دیگری بفروشد یا صلح کند یا هبه نماید، امکان رجوع از هبه وجود ندارد. لازم به یاد آوری است اگر موهوبه بعد از انتقال آن به دیگری دوباره به مالکیت متهب بر گردد حق رجوع ایجاد نمی شود. چون با خروج اولیه آن از مالکیت متهب، حق رجوع ساقط گردیده است.
در صورتی که عین موهوبه متعلق حق غیر واقع شود
بند ۳ ماده ۸۰۳ قانون مدنی:
در صورتی که موهوبه متعلق حق غیر قرار گیرد خواه قهرا مثل اینکه متهب به واسطه افلاس یا ورشکستگی، محجور یا ممنوع المداخله در اموالش شود، خواه اختیارا مثل اینکه عین موهوبه را به دیگری رهن داده باشد یا حق انتفاع و حق ارتفاق از آن دیگری واگذار گردد، حق رجوع ساقط می گردد.
در صورتی که در عین موهوبه تغییر حاصل شده باشد
بند ۴ ماده ۸۰۳ قانون مدنی:
منظور از تغییر عین موهوبه، دگرگونی صورت عرفی عین موهوبه است نه تغییر ماهیت آن. پس اگر موهوبه شمش طلا باشد و از آن انگشتری یا گردنبند ساخته شود، با این که ماهیت این دو یکی است اما به دلیل تغییر صورت گرفته، حق رجوع ساقط می شود.
بنا بر نظر اقوی تلف قسمتی از موهوبه در صورتی که موجب تغییر اساسی در موهوبه گردد یا سبب شود عین موهوبه از ارزش بیفتد،حق رجوع ساقط می شود و گرنه نسبت به باقی مانده، واهب حق رجوع دارد.
بعد از فوت واهب یا متهب، رجوع ممکن نیست (ماده ۸۰۵ قانون مدنی): اگر بعد از انعقاد و تشکیل هبه، هر یک از طرفین عقد هبه فوت نمایند، حق رجوع ساقط می شود زیرا رجوع قائم به شخص است و به ارث نمی رسد.
هرگاه دائن، طلب خود را به مدیون ببخشد، حق رجوع ندارد
ماده ۸۰۶ قانون مدنی: هبه دین به شخص مدیون و شخص دیگری غیر از مدیون ممکن است. این هبه از اقسام هبه لازم است و در آن حق رجوع وجود ندارد.
اگر کسی مالی را به عنوان صدقه به دیگری بدهد حق رجوع ندارد (ماده ۸۰۷ قانون مدنی) این نکته پر تکرار در جلسات مشاوره حقوقی می باشد.
