دعوا اصولا توسط خواهان و علیه خوانده مطرح می‌گردد و دادرسی با حضور آن‌ها ادامه پیدا کرده و رای هم در خصوص خواهان و خوانده صادر می‌شود، اما گاهی اشخاص ثالث به اختیار یا به اجبار وارد دادرسی می‌گردند.
- الف- ورود ثالث: شخص با اراده و اختیار خودش به دعوایی توسط خواهان علیه خوانده مطرح شده، وارد می‌شود.
- ب- جلب ثالث: خواهان یا خوانده شخص ثالث را به دادرسی فرا خوانده و او را وارد دعوا می‌کنند، بدون این که این شخص اراده‌ایی در ورود به دعوا داشته باشد. او را مجبور می‌کنند، در فرآیند دادرسی که بین خواهان و خوانده آغاز شده مشارکت بکند.
ورود ثالث
دعوای ورود ثالث در مواد ۱۳۰ تا ۱۳۴ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است.
مطابق ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، اشخاص ثالث زمانی که در موضوعی که بین خواهان و خوانده در جریان دادرسی است، برای خود مستقلا حقی قائل شوند یا خود را در ذی حق شدن یکی از طرفین محق بدانند، می‌توانند به عنوان ثالث وارد دعوا شوند.
فلسفه این امر آن است که شخص ثالث از این راه می‌کوشد تا از صدور رایی که به حقوقش صدمه می‌زند، شخصا یا به کمک وکیل جلوگیری کند.
حقوق او در دادرسی که بین خواهان و خوانده مطرح هست وجود دارد و تلاش او این است که در این فرآیند دادرسی به حقوق او آسیب نرسد و رایی صادر شود که حقوقش را به رسمیت بشناسد.
ماده ۱۳۰ـ هرگاه شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی برای خود مستقلا حقی قائل باشد و یا خود را در محق شدن یكی از طرفین ذی نفع بداند، می‌تواند تا وقتی كه ختم دادرسی اعلام نشده است، وارد دعوا گردد، چه اینكه رسیدگی در مرحله بدوی باشد یا در مرحله تجدیدنظر. دراین صورت نام‌برده باید پس از تنظیم دادخواست خود آن را به دادگاهی كه دعوا در آن جا مطرح است، تقدیم و در آن منظور خود را به طور صریح اعلان نماید.
البته در مواردی که فرآیند دادرسی بدون حضور شخص ثالث ادامه یافته و رای قطعی هم صادر می‌شود، شخص ثالثی که از طریق این فرآیند دادرسی به حقوق او صدمه وارد شده است، می‌تواند توسط اعتراض ثالث به حکم صادر اعتراض نماید.
هر چند خواهان حق دارد بعد از صدور حکم با اعتراض شخص ثالث به رای صادره که مخل حقوق اوست اعتراض بکند، اما می‌تواند منتظر نماند و در جریان دادرسی اصلی که بین خواهان و خوانده مطرح هست وارد دعوا شود تا مبادا موانع احتمالی برای اقامه دعوای شخص ثالث او را از رسیدگی به حق مورد ادعای خود محروم بکند.
تفاوت اعتراض ثالث و ورود ثالث و جلب ثالث
اعتراض ثالث زمانی مطرح می‌شود که دادرسی به پایان رسیده و رای قطعی هم صادر نشده باشد اما ورود ثالث و جلب ثالث زمانی مطرح می‌شود که دادرسی پایان نیافته و پرونده در جریان است و منتهی به صدور رای نهایی نشده است.
انواع ورود شخص ثالث
مطابق ماده ۱۳۰ ق.آ.د.م ورود ثالث دو نوع است:
- ورود ثالث اصلی
- ورود ثالث تبعی
ورود ثالث اصلی
زمانی شخص ثالث در موضوع دعوای اصلی جزئا یا کلا خود را ذی‌حق می‌داند.
در موضوع دعوای اصلی برای خود مستقلا حقی قائل است و معتقد است که حق از آن اوست جزئا یا کلا هر چند آن حق را خواهان علیه خوانده به عنوان حق خود مطرح کرده است.
مثال: الف علیه ب دادخواست تقدیم می‌کند، به خواسته استرداد چند تخته فرش. شخص ج معتقد است تمام یا تعدادی از این فرش‌ها متعلق به اوست. شخص ج در این جا می‌تواند به عنوان شخص ثالث وارد دعوا شده و حکم به محکومیت خوانده به استرداد فرش به خود را از دادگاه بخواهد، بخاطر اینکه معتقد است که فرش‌ها از آن اوست.
در دعوای ورود ثالث اصلی، وارد ثالث علاوه بر این که از دادگاه می‌خواهد خواهان را محکوم به بی حقی کند، ممکن است حکم به استرداد اموال و تحویل آن‌ها به خود را هم بخواهد.
هر چند الزاما ممکن است که این خواسته دوم یعنی استرداد فرش‌ها یا خودروها از جانب ب به شخص ج و وارد ثالث ممکن است توسط وارد ثالث مطرح نشود ولی خواسته اول که محکومیت خواهان در دعوای خود هست از اهداف وارد ثالث در ورود به دعوایی است که بین خواهان و خوانده مطرح است.
ورود ثالث تبعی
زمانی که شخص ثالث در موضوع دعوای اصلی، مستقلا حقی برای خود قائل نیست اما در محق شدن یکی از طرفین خود را ذی‌نفع می‌داند؛ مثلا الف با این ادعا که مالک است علیه ب که متصرف است، اقامه دعوا کرده و خلع ید غاصبانه را می‌خواهد.
در این حال شخص ج که حق عبور از ملک را از ب خریداری کرده است، نفع خود را در این می‌بیند که ب محکوم له واقع شود تا قرارداد بین او و ب باطل نگردد، پس به همین دلیل به عنوان شخص ثالث وارد دعوا می‌شود. در موضع تقویت جایگاه ب در دعوای اصلی به عنوان وارد تبعی می‌شود.
شما می‌توانید برای هر دو نوع دعوای جلب ثالث و ورود ثال در میان دادرسی خود از مشاوره حقوقی در بنیاد وکلا استفاده نمایید.
