یکی از موضوعاتی که به شدت مورد پرسش کارمندان شرکت‌های خصوصی قرار دارد، میزان حقوق و سنواتی است که به ایشان تعلق می‌گیرد. با توجه به اینکه میزان حداقل حقوق را شرکت‌ها تعیین نمی‌کنند بلکه این وظیفه بر عهده شورای کار قرار دارد، از اوایل اسفند ماه هر سال طیف وسیعی از شاغلین کشور در انتظار تعیین حداقل حقوق خود هستند.
نکته دیگر آن که معمولا از عبارت حقوق و مزایا به همراه هم استفاده می‌شود، اگر فیش حقوقی را از نزدیک مشاهده کرده باشید، آیتم‌های چندگانه‌ای را در آن مشاهده می‌نمایید، مواردی همچون بن خوار و بار و حق مسکن.
از موارد دیگری که به مشمولین تامین اجتماعی تعلق می‌گیرد، عبارت است از حق سنوات. حق سنوات و پایه سنوات دو موضوع مجزا ولی مرتبط با هم هستند که نه تنها برای کارگران مشمول قانون کار، بلکه برای کارفرمایان نیز محل توجه و بحث دارد.
علاوه بر اشخاص تیم منابع انسانی هر شرکت، تیم مالی نیز باید با نحوه تعیین و پرداخت حق سنوات آشنایی داشته باشند، همچنین با توجه به اینکه میزان و مبلغ سنوات از سالی به سال دیگر متفاوت است، ضروری است که با نحوه محاسبه و متغیرهای موثر آشنایی کافی داشته باشیم.
البته باید توجه داشت که پایه سنوات از حق سنوات متفاوت است که در نتیجه در قواعد و نتایج آن‌ها نیز تفاوت‌هایی وجود خواهد داشت، البته که میزانی از شباهت را نیز در بر دارند. در این مقاله نخست پایه سنوات بررسی می‌شود و سپس به معرفی حق سنوات به کمک وکیل متخصص پرداخته خواهد شد.
پایه سنوات
قانون کار مصوب سال ۱۳۶۹، تکلیف کارگران و کارفرمایان در موضوعاتی همچون میزان حقوق و دستمزد، نحوه خاتمه کار، مرخصی و سایر موارد مربوط را روشن کرده است.
به موجب ماده ۱ از این قانون، کارفرما شامل موسسه خدماتی، صنعتی، تولیدی و کشاورزی به همان میزان مشمول قانون کار هستند که کارگران. ماده ۲ از این قانون، حق السعی کارگر را اعم از حقوق و مزایا همچون سهم سود دانسته است.
همچنین مطابق با حکم ماده ۹ قانون کار، برای آن که قرارداد کار صحیح شمرده شده و قابلیت الزام آوری داشته باشد، ضروری است که میزان حقوق یا مزد مبنا و الحاقات آن در قرارداد ذکر گردد.
شورای عالی کار که متشکل از وزیر کار، دو نفر از افراد مطلع در مسائل اجتماعی و اقتصادی، سه نفر از نمایندگان کار که حتما یک نفر آن‌ها از بخش کشاورزی خواهد بود و سه نفر از نمایندگان کارگران که مجددا یک نفر باید از بخش کشاورزی باشد تشکیل شده است. این شورا مسئولیت‌های متعددی به حکم قانون کار و دیگر قوانین به عهده دارد و هر ماه حداقل یک مرتبه تشکیل جلسه می‌دهد.
برای مثال با توجه به تبصره ۲ از ماده ۳۵، مشاغل مشمول این قانون و ضوابط حقوق و مزایای ایشان توسط شواری عالی کار پیشنهاد و توسط وزیر کار تصویب خواهد شد.
همچنین ماده ۴۱ قانون کار، شورای عالی کار را مسئول تعیین حداقل مزد کارگران با توجه به معیارهای تورم، مشخصات جسمانی و روحی، منطقه جغرافیایی وقوع شغل است که باید همه ساله نسبت به تعیین این موارد اقدام نماید.
طبق تبصره این ماده کارفرمایان نمی‌توانند از حداقل مزد تعیین شده مبلغ کمتری به کارگران پرداخت نمایند. با توجه به اینکه میزان سنوات بر مبنا و پایه حقوق تعیین می‌گردد، مشخص است که سنوات متعلق به هر شخص با توجه به حکم شورای عالی کار تعیین خواهد شد که در هر سال متفاوت از سال دیگر است.
پایه سنوات به صورت ماهانه به کارگران تعلق می‌گیرد، البته به کارگرانی که بیش از یک سال سابقه کار داشته باشند. پایه سنوات به حداقل حقوق کارگران افزوده می‌شود و به عنوان بخشی از دستمزد ماهانه به وی پرداخت می‌شود.
پایه سنوات در جدول جزئیات حقوق کارگران توسط شورای عالی کار اعلام می‌شود، امسال نیز پس از مذاکرات متعدد که بین نمایندگان کارگاران و کارفرمایان صورت گرفت سرانجام در تاریخ ۲۹ اسفند ماه ۱۴۰۱، جدول جزئیات به توافق نمایندگان رسید.
طبق تصمیم شورای عالی کار حقوق و دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ به میزان ۲۷ درصد افزایش خواهد داشت. با توجه به حکم شورای عالی حداقل دریافتی ماهانه کارگران بدون سابقه و مجرد در سال ۱۴۰۲ برابر مبلغ ۷,۳۰۸,۲۸۴ تومان است. پایه سنواتی که در جدول جزئیات حقوق کارگران تعیین شده است معادل مبلغ ۲۱۰ هزار تومان است که به حقوق و مزایای ماهیانه کارگران اضافه می‌شود.
البته پرداخت پایه سنوات از سال ۱۳۷۰ با توجه به دستور مجلس شورای اسلامی ضروری اعلام شد، و با توجه به مصوبه وزارت کار که در سال ۱۳۹۲ ابلاغ شد، پایه سنوات به کلیه کارگران اعم از اینکه قرارداد ایشان رسمی باشد یا غیر رسمی تعلق می‌گیرد.
نکته دیگر آن که برخلاف رویه سابق که فرض می‌شد حق سنوات فقط به افرادی پرداخت می‌شد که بیش از یک سال سابقه کار داشته باشند، در حال حاضر افرادی که کمتر از یک سال سابقه کار دارند نیز با توجه به روزهای کارکرد خود مشمول دریافت سنوات خواهند بود.
حق سنوات
حق سنوات که به عنوان مزایای پایان کار شناخته می‌شود، عبارت است از مبلغی که پس از پایان کار به کارگر پرداخت می‌شود. پرداخت حق سنوات مشروط است به اینکه شخص بیش از یک سال سابقه کار در یکی از کارگاه‌هایی که مشمول قانون کار است داشته باشد. با توجه به قانون و آییننامه‌های مربوطه، حق سنوات معادل یک ماه آخرین حقوقی است که کارگر دریافت کرده است.
درباره میزان حق سنوات باید به دو نکته توجه کرد. اول آن که میزان آن معادل آخرین حقوق ماهانه پرداختی به کارگر است، به همین دلیل از سالی به سال دیگر و با توجه به مصوبه شورای عالی کار متفاوت است.
همانطور که بیان شد حداقل حقوق سال ۱۴۰۲ برای شخصی که سابقه کار ندارد، مجرد است و فرزندی ندارد معادل مبلغ ۷,۳۰۸,۲۸۴ تومان است، در نتیجه حداقل سنواتی که یک کارگر مشمول حق سنوات در سال ۱۴۰۲ دریافت خواهد کرد، معادل مبلغ ۷,۳۰۸,۲۸۴ تومان است.
باید توجه داشت که منظور از یک سال سابقه کار یک سال تقویمی نیست، بلکه کارگر در هر زمانی که شروع به کار کرده باشد، یک سال پس از آن روز سابقه یک ساله را خواهد داشت.
دوم آن که همانطور که بیان شد حق سنوات در پایان رابطه کاری کارگر و کارفرما به وی پرداخت می‌شود، به همین سبب اگر شخصی یک قرارداد کار ۵ ساله با کارفرمای خود داشته باشد و برای مثال حقوق سال اول وی ۱ میلیون تومان و حقوق سال پنجم وی معادل ۵ میلیون تومان باشد، پس از خاتمه قرارداد کار، کارفرما موظف است به وی ۵ سنوات پرداخت کند که هر کدام از آن‌ها مبلغ ۵ میلیون تومان است، در نتیجه ۲۵ میلیون تومان به این کارگر حق سنوات پرداخت می‌شود.
اما اگر این شخص در هر سال یک قرارداد یک ساله امضا کرده بود، در پایان سال اول یک میلیون تومان و در پایان سال پنجم معادل ۵ میلیون تومان حق سنوات دریافت می‌کرد.
با توجه به افزایش قابل توجه حداقل حقوق در سال‌های اخیر، کارفرمایان قراردادهای یک ساله را به قراردادهای طولانی مدت ترجیح می‌دهند تا میزان مزایای هر سال با توجه به حقوق همان سال تعیین شود و متاثر از جدول حداقل حقوق و دستمزد سال‌های بعد قرار نگیرد.
ماده ۲۴ قانون کار در رابطه با حق سنوات چنین بیان داشته که پس از خاتمه قرارداد کار، کارفرما موظف است به کارگری که مطابق قرارداد خود یک سال یا بیشتر مشغول به کار بوده است حق سنوات پرداخت نماید.
طبق حکم این ماده تفاوتی بین قرارداد کار معین یا قرارداد مدت موقت وجود ندارد، همچنین یک سال سابقه کار می‌تواند متوالی باشد یا متناوب. میزان حق سنوات نیز با توجه به همین ماده مبلغی معادل یک ماه حقوق است و عنوان مزایای پایان کار به این پرداخت کارفرما اطلاق می‌شود.
البته با توجه به رای دیوان عدالت اداری مورخ ۱۴/۰۶/۱۴۰۰ در رابطه با حق سنوات، مبنای محاسبه حق سنوات فقط حقوق و مزد کارگر است و مزایای رفاهی و انگیزشی در تعیین آن موثر نیست.
در نتیجه در سال ۱۴۰۲ میزان سنوات پایان سال، برابر با مجموع حقوق پایه، پایه سنوات و مزایای شغلی به تبع شغل هر کارگر خواهد بود. منظور از مزایای شغلی عبارت است از فوق العاده سختی کار، فوق العاده مسئولیت، فوق العاده شغل و دیگر مزایایی که به دلیل شغل به کارگر پرداخت می‌شود.
مزایای انگیزشی همانطور که بیان شد با تاکید وکیل تلفنی در تعیین میزان سنوات موثر نیست، مزایای انگیزشی عبارتند از کمک هزینه مسکن، بن کارگری که همان کمک هزینه خوار و بار است، کمک هزینه عائله‌مندی است و نیز پاداش افزایش تولید.
نحوه تعیین حق سنوات
همانطور که بیان شد حق سنوات با توجه به حقوق پرداختی به کارگران پرداخت می‌شود و حقوق پرداختی با توجه به مصوبه شورای عالی کار در هر سال تعیین می‌گردد. تعیین حداقل حقوق و مزایا طبق مصوبه شورای عالی کار برای کارگران با توجه به اینکه سابقه کاری داشته باشند یا خیر به دو صورت مختلف تعیین می‌گردد.
به عبارت دیگر حداقل حقوق و دستمزد بیان شده در جدول جزئیات برای شخصی اعمال می‌شود که اولین سال فعالیت خود در کارگاه مذکور را طی کند، اما اگر بیش از یک سال از فعالیت وی گذشته باشد و یا آن که حقوق دریافتی وی از حداقل پایه حقوق بیشتر باشد، تعیین حق سنوات با توجه به درصدی که مزد کارگران افزایش یافته است محاسبه خواهد شد.
در نتیجه برای شخصی که سال سوم از فعالیت خود را در آن کارگاه می‌گذراند، پایه سنوات سال دوم و پایه سنوات سال گذشته با هم جمع می‌شوند و سپس با توجه درصد افزایش مزد میزان دقیق پایه سنوات محاسبه شده و پرداخت می‌گردد.
البته این امکان هم وجود دارد که از فرمول ساده‌تری برای محاسبه استفاده کرد، به صورتی که مبلغ حقوق پایه روزانه، پایه سنوات روزانه و مزایای روزانه به تبع شغل برای یک روز محاسبه شود، سپس به ازای هر روز کارکرد این مبلغ در ۳۰ ضرب شده و در ۳۶۵ تقسیم گردد.
نکته دیگری که باید بدان توجه داشت آن است که دیوان عدالت اداری در سال ۱۳۹۹ پرداخت حق سنوات را در پایان هر سال برای تمام کارگران ضروری دانست، اما با این تفاوت که مبلغ پرداخت شده برای کارگرانی که قراردادهای یک ساله یا کمتر از یک سال داشته باشند قطعی بوده و برای کسانی که قراردادهای بلند مدت‌تر داشته باشند به عنوان علی الحساب تعیین می‌شود.
بدیهی است که مبلغ قطعی و تسویه حساب با کارگرانی که قرارداد بلندمدت دارند پس از خاتمه قرارداد کار و پایان رابطه کاری محاسبه و به ایشان پرداخت خواهد شد، که این مبلغ نهایی با توجه به میزان سنوات آخرین سالی که مشغول کار باشند تعیین می‌گردد.
در خصوص حق سنوات چند نکته دیگر نیز وجود دارد که باید بدان توجه کرد، اول آن که قرارداد کار بین کارگر و کارگاه تنظیم می‌شود، به همین دلیل تغییرات در وضعیت کارگاه همچون تغییر مدیران در تعیین و پرداخت حق سنوات کارگران تاثیری ندارد.
نکته بعدی آن که حق سنوات بدون توجه به محیط کار اعم از آن که شرکت باشد یا کارگاه قابل پرداخت است، تنها ملاک آن است که محل اشتغال مشمول قانون کار باشد. و در نهایت باید توجه داشت که کارگران فصلی نیز با توجه به میزان کارکرد خود که طبق قانون کار انجام می‌شود، مشمول حق سنوات هستند.
مقایسه حق سنوات و پایه سنوات
تا اینجا با حق سنوات و پایه سنوات آشنا شدیم، اما به دلیل اهمیتی که دو عنوان فوق دارند و با توجه به تشابه عنوان در اینجا تشابهات و تفاوت‌های این دو عنوان را بیان می‌کنیم. البته در این راستا می‌توانید از مشاوره حقوقی اداره کار بهره‌مند شوید.
- هر دو حق سنوات و پایه سنوات با توجه به جدول جزئیات حقوق و دستمزد که در هر سال توسط شورای عالی کار تعیین می‌گردد محاسبه می‌گردد.
- هر دو حق سنوات و پایه سنوات به کلیه مشمولین قانون کار اعم از قرارداد دائم، موقت و فصلی تعلق می‌گیرد.
- پایه سنوات در پایان هر ماه محاسبه شده و به دستمزد کارگران افزوده می‌گردد، مبلغ پایه سنوات در جدول جزئیات حقوق و دستمزد تعیین می‌گردد که در سال ۱۴۰۲ معادل مبلغ ۲۱۰ هزار تومان است.
- حق سنوات در پایان مدت همکاری کارگر و کارفرما به کارگر پرداخت می‌شود. البته مطابق رای دیوان عدالت اداری اگر قرارداد کار بلند مدت باشد، حق سنوات به صورت علی الحساب در پایان هرسال با توجه به میزان حق سنوات همان سال محاسبه و به کارگر پرداخت می‌شود اما تسویه حساب قطعی و کامل موکول است به پایان رابطه کاری فی‌مابین که می‌تواند ناشی از خاتمه قرارداد کار، استعفای کارگر، بازنشستگی کارگر یا اخراج وی در موارد قانونی باشد.
- پایه سنوات یک مبلغ مشخص است اما حق سنوات با توجه به پایه حقوق، پایه سنوات سال جاری و سال گذشته و درصد افزایش مزد تعیین می‌گردد.
مشاوره در دریافت سنوات سال ۱۴۰۲
همانطور که مشاهده شد پرداخت سنوات وظیفه‌ای قانونی است که بر عهده کارفرما قرار دارد، این مبلغ با توجه به آخرین حقوق دریافتی تعیین شده و به وی پرداخت می‌گردد.
با توجه به دشواری محاسبات و افزایش میزان حقوق و دستمزد در سال‌های اخیر متاسفانه این امکان وجود دارد که کارفرمایان در محاسبه و پرداخت سنوات به ویژه به کارگرانی که بیش از یک سال سابقه کاری دارند دقت کافی به کار نبرند.
همچنین با توجه حکم قانون حق سنوات در هر حالتی از خاتمه رابطه کاری من جمله استعفای کارگر و اخراج وی به کارگر تعلق می‌گیرد.
با وجود توضیحات بیان شده چنانچه نسبت به میزان حق سنواتی که باید دریافت نمایید و یا آن که آیا مشمول قانون کار هستید یا نه همچنان سوالاتی داشتید می‌توانید نسبت به دریافت مشاوره حقوقی آنلاین و تلفنی از مشاوران بنیاد وکلا اقدام نمایید.
همچنین با توجه به آن که دعاوی کارگری، کارفرمایی در مراجع تخصصی دنبال می‌گردد، چنانچه نسبت به قرارداد کار موقت یا بلندمدت فی‌مابین، میزان مطالبات و نحوه دریافت یا پرداخت آن احتیاج به وکیل متخصص داشتید، اعم از مشاوره، طرح دعوا، تنظیم لایحه و اجرای حکم می‌توانید از وکلای حقوق کار بنیاد وکلا کمک بگیرید.
