هرکس به زور و اجبار وارد ملکی که متعلق به شخص دیگری است، شود و یا اینکه در ابتدای ورود، با اجبار نباشد، ولی بعد از اخطار همچنان به تصرف و ماندن در آن ملک ادامه داده باشد، علاوه بر اینکه باید از تصرف ملک دست بردارد، به یک تا شش ماه حبس محکوم می‌شود.
مسکن یکی از مصادیق حریم خصوصی است و باید از هرگونه تعرض و تجاوز مصون بماند و هیچ کس نتواند بدون اجازه وارد آن شود.
قانون‌گذار برای حفظ آرامش و امنیت افراد و حمایت از حریم خصوصی، تصرف ملک دیگری را در قانون مجازات اسلامی جرم شناخته و برای آن مجازات تعیین کرده است.
تصرف ملک دیگری
برای تحقق جرم ورود غیر قانونی به ملک دیگری با استفاده از قهر و زور لازم است شرایطی وجود داشته باشد که در ادامه اشاره شده است.
- ورود به ملک یا توقف در آن، با قهر و غلبه باشد؛ به این معنی که مرتکب جرم با اعمال زور و اجبار و بدون رضایت مالک یا متصرف، وارد محلی شود.
اگر کسی ابتدا به زور و اجبار وارد ملک نشده باشد، ولی بعد از اخطار، همچنان در ملک مانده باشد، مرتکب جرم شده است (منظور از متصرف، کسی است که ملک در تصرف اوست و در حال استفاده از ملک است. به طور مثال ممکن است متصرف، مالک نباشد و برای مثال مستاجر باشد).
- گاهی ممکن است شخصی مالک ملکی باشد، ولی ملک خود را مثلا در برابر مبلغی به مستاجر اجاره داده باشد.
در این صورت صاحب‌خانه نمی‌تواند بدون اجازه مستاجر وارد ملک مذکور شود. زیرا در این حالت، مستاجر، متصرف ملک محسوب می‌شود و هر شخص دیگر، حتی مالک، اگر با قهر و غلبه وارد این ملک شود، مرتکب جرم شده است.
احداث بنا در ملک غیر
طبق قانون مجازات اسلامی: «هرگاه کسی ملک دیگری را به قهر و غلبه تصرف کند، علاوه بر رفع تجاوز به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.»
بنابراین برای کسی که با زور و اجبار، صرفا وارد و داخل ملک دیگری شود، مجازات تعیین شده است.
حال اگر شخصی علاوه بر داخل شدن به ملک دیگری، آن ملک را تصرف هم بکند، به مجازات سنگین تری که سه ماه تا یک سال حبس است محکوم خواهد شد و اگر جرم مذکور در شب واقع شده باشد، مرتکب به حداکثر مجازات یعنی یک سال محکوم می‌شود.
علت اینکه حداکثر مجازات برای این جرم در صورتی که در شب اتفاق افتد در نظر گرفته شده به دلیل این است که شب زمان آرامش است و ارتکاب جرم در این زمان، لطمه بیشتری به امنیت و آرامش اشخاص وارد می‌کند.
بر اساس قانون اگر کسی مال دیگری را غصب و به ملک شخصی دیگران تجاوز کند، مکلف است عین مال را به صاحب آن برگرداند؛ چرا که در غیر این صورت با حکم دادگاه از او خلع ید می‌شود.
بنابراین اگر شخصی به ملک دیگری تجاوز و در آن ساخت و ساز کند، در این صورت نیز باید پس از بازگرداندن زمین به حالت نخست، عین زمین را به صاحب آن بازگرداند.
مجازات تصرف ملک دیگری
هرکس به زور و اجبار وارد به ملکی وارد شود که متعلق به دیگری است، اعم از آن که محصور باشد یا نباشد (دیوار یا نرده .. داشته باشد یا خیر)، و یا اینکه در ابتدای ورود، با اجبار نباشد، ولی بعد از اخطار همچنان به تصرف و ماندن در آن ملک ادامه داده باشد، علاوه بر اینکه باید از تصرف ملک دست بردارد، به یک تا شش ماه حبس محکوم می‌شود.
در صورتیکه مرتکبان دو نفر یا بیشتر باشند و حتی یکی از آن ها با خود سلاح داشته باشد، به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهند شد.
گاهی اتفاق می افتد که شخص بدون سوءنیت و حتی بدون آن که متوجه باشد، به ملک شخصی دیگران وارد شده و در واقع تجاوز کرده و در آنجا اقدام به ساخت و ساز می‌کند.
در چنین شرایطی پس از اطلاع وی از این که به ملک دیگری تجاوز کرده است، باید از آن خلع ید و ادامه تصرف و ساخت و ساز را متوقف کند.
تصرف زمین توسط همسایه
این مسئله معمولا در مورد آپارتمان ها اتفاق می‌افتد. به طور مثال فردی به میزان یک تا دو متر به ملک مجاور تجاوز می‌کند که اگر از ملک، رفع تجاوز می شد، لازم بود که چندین واحد آپارتمان تخریب شود.
در این گونه موارد هرگاه مشخص شود که شخصی که به ملک مجاور تجاوز کرده است، قصد تجاوز به ملک دیگران را نداشته و در اثر اشتباه در محاسبه ابعاد یا هرعلت دیگری بوده که سازنده بنا از آن بی اطلاع بوده، تجاوز محسوب شود و میزان ضرر مالک جزئی باشد، می‌توان از تخریب ساختمان جلوگیری کرد.
در واقع در چنین مواردی جزیی یا کلی بودن خسارت بستگی به تشخیص دادگاه دارد.
چنانچه به نظر دادگاه خساراتی که متوجه مالک می‌شود، جزئی باشد دادگاه به پرداخت قیمت زمین به مقدار تجاوز و تمام خسارات وارده به مالک و اصلاح اسناد مالکیت حکم خواهد داد و پس از آن که حکم قطعی شد، دادگاه مراتب را به اداره ثبت اسناد و املاک محل اعلام می‌کند تا اسناد مالکیت هر دو طرف اصلاح شود.
