انواع سند و جایگاه آن در دعوا

 امروزه یکی از مهمترین دلایلی که می توان بوسیله آن یک دعوا را در دادگاه ها اثبات کرد، سند است.

همانگونه که در عرف نیز مرسوم است، زمانی که شخصی مطالبه یا ادعایی از کسی دارد، اصطلاحا به وی می گویند که "آیا سندی هم دارای؟"
این مسئله از آنجایی ناشی می شود که بسیاری از دعاوی حقوقی را می توان بوسیله سند اثبات کرد.

به همین مناسبت، در آیین دادرسی مدنی هنوز هم سند به عنوان قوی ترین و پر ارزش ترین ادله اثبات دعوا شناخته می شود.

مطابق قوانین و مقررات، سند را می توان به دو نوع سند عادی و سند رسمی تقسیم بندی کرد.

در ادامه این  نوشتار نخست به تعریف سند پرداخته و سپس انواع سند اعم از عادی و رسمی را مورد شناسایی و بررسی قرار خواهیم داد. 

تعریف سند

همانگونه که گفته شد، یکی از مهم ترین دلایل اثبات ادعا، سند است که خود به دو نوع عادی و رسمی تقسیم می شود.

مطابق ماده ۱۲۸۳ قانون مدنی در تعریف سند چنین پیش بینی شده است.

"سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد".
بر اساس این تعریف، دلیلی را می توان بعنوان سند محسوب کرد که دو شرط اساسی را داشته باشد:

• اولا اینکه سند باید مکتوب یا نوشته باشد.
• ثانیا اینکه سند باید در مقام دعوا یا دفاع از دعوا در دادگاه قابل استناد باشد.

بنابراین، تمام ادله ای که بصورت مکتوب و نوشته در نیامده است را باید از تعریف سند خارج کرد.

همچنین، در صورتی که به حکم قانون، نوشته توان ثابت کردن یک دعوا را نداشته باشد نمی توان به آن استناد کرد. 

انواع سند

همانگونه که در قسمت قبل اشاره شد، امروزه سند به عنوان یکی از مهم ترین ادله ای است که می توان به وسیله آن یک دعوا را در دادگاه اقامه کرده و یا با استناد به آن، از خود دفاع کرد.

بنابراین، حجم مهمی از دعاوی حقوقی مطرح شده در دادگاه ها با استناد به آن مورد رسیدگی قرار می گیرند و در خصوص آنها حکم صادر می شود.

یکی از مهمترین فایده اسناد، ثبت وقایعی است که در آن اسناد به آن اشاره شده است.

بنابراین، اسناد را می توان به دو نوع اسناد عادی و اسناد رسمی تقسیم بندی کرد.

ماده ۱۲۸۶ قانون مدنی، اقسام  و انواع سند را اعلام کرده است که بر اساس آن،" سند بر دو نوع است: رسمی و عادی " .

لازم به ذکر است که هریک از این اسناد با دیگری متفاوت هستند و به همین دلیل، آثار ویژه و خاص خود را نیز دارد.

یکی از تفاوت های سند عادی و سند رسمی این است که همواره می توان نسبت به اسناد عادی ادعای انکار و تردید کرد؛ اما در مورد اسناد رسمی چنین امری امکانپذیر نیست؛ به همین لحاظ، بررسی هر یک از این اسناد حائز اهمیت فراوانی است.

مطابق قانون مدنی، اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی، در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است.

بنابراین، در صورتی که سند با دخالت مامور رسمی صلاحیت دار و در محدوده قوانین و مقررات تنظیم شده باشد، سند رسمی محسوب می شود.

در مقابل، هر نوع سندی که شرایط ذکر شده در فوق را نداشته باشد، سند رسمی نبوده و باید آن را سند عادی محسوب کرد.

ولی اعتبار سند عادی ناشی از امضای کسانی است که به اعلام و ثبت حقوق و تعهدات خود پرداخته اند.

منتها سند رسمی این امتیاز را دارد که چون توسط ماموران رسمی و با تشریفات خاص و ویژه ای به ثبت می رسد، از اعتبار و توان اثباتی بالاتری برخوردار است.