شغل پزشکی به واسطه آنکه به طور مستقیم با جان انسان‌ها سر و کار دارد، بسیار حساس و خطیر می باشد.
با این حال در مواردی امکان قصور پزشکی، خطاهای عمدی یا سهوی که منجر به آسیب فیزیکی و روحی به بیمار و حتی مرگ وی شود، وجود دارد، در این موارد باید چه کرد؟ آیا امکان شکایت از دکتر وجود دارد؟ برای شکایت از پزشک به چه مراجعی باید مراجعه کرد؟ روند رسیدگی به تخلفات پزشکی چگونه است؟
در ادامه به طور خلاصه تلاش خواهیم کرد تا با کمک مشاوره حقوقی تخصصی به این سوالات پاسخ دهیم.
قصور پزشکی و تخلفات پزشکی چیست؟
با توجه به حاکم بودن رابطه حقوقی میان پزشک و بیمار، پزشک مکلف است تا در هنگام معالجه بیمار از تمامی مهارت و دقت حرفه ای خود مطابق با مقررات دولتی و حرفه ای شغل خود پیروی نموده و آنها را به کار گیرد.
تخلفات پزشکی زمانی رخ میدهند که پزشک بر اثر سهل انگاری در انجام وظیفه، افشای اسرار بیمار یا هر عمل دیگری بر خلاف قوانین و مقررات وضع شدۀ صنفی خود عمل می نماید.
در این موارد مطابق ضوابط با وی برخورد مناسب صورت خواهد گرفت. مرجع صالح برای رسیدگی به تخلفات پزشکی، دادسرای انتظامی پزشکی است.
تخلفات و جرایم پزشکی، زمانی رخ می دهند که برای رفتار پزشک در قوانین جزایی، جرم انگاری شده و مجازات در نظر گرفته شده باشد. رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکی در حیطه وظایف و صلاحیت محاکم عمومی دادگستری می باشد.
موارد تخلفات انتظامی پزشکان
در آیین نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای شاغلین حرفه های پزشکی، به طور صریح مواردی به عنوان مصداق تخلفات پزشکان ذکر گردیده است.
هر پزشکی در صورت ارتکاب به این موارد و همچنین سهل انگاری در انجام وظایف قانونی، مطابق با این آیین نامه انتظامی تحت پیگرد قرار گرفته و در صورت اثبات تخلف، مطابق ضوابط با وی برخورد خواهد شد.
این موارد عبارتند از:
اقدام به انجام درمان و یا جراحی هایی خارج از حیطه تخصص
به طور مثال انجام جراحی زیبایی توسط پزشک عمومی. انجام این کار مستوجب محرومیت از فعالیت پزشکی از ۶ ماه تا یک سال می‌باشد.
در صورت تکرار، پروانه پزشکی فرد متخلف، باطل خواهد شد. در صورت فوت بیمار، نقص عضو یا از بین رفتن سلامتی، مطابق قوانین جزایی به این پرونده رسیدگی گردیده و علاوه بر تحمل مجازات مربوطه، دیه فرد بیمار نیز بر عهده پزشک خواهد بود.
افشا نمودن اسرار و نوع بیماری
طبق ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی: «اطباء، جراحان، ماماها، داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار محسوب می شوند، هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شوند».
- انجام اعمال خلاف شئون پزشکی
- جذب بیمار از طریق تبلیغات گمراه کننده
- بی مبالاتی
- سهل انگاری
- عدم رعایت نرخ مصوب تعرفه های پزشکی
- ارائه داروهای مشابه به جای داروی اصلی
- برخورد نامناسب کادر پزشکی با بیماران
- عدم پذیرش بیماران اورژانسی توسط مراکز درمانی
- نداشتن امکانات ضروری پزشکی
- نداشتن مهارت کافی
- بی احتیاطی توسط پزشک
- به طور کلی عدم رعایت موازین شرعی، قانونی و مقررات صنفی و حرفه ای شغلی در انجام وظایف قانونی
مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشکان
همانگونه که ذکر شد منظور از تخلفات انتظامی پزشکی، آن دسته از قصور پزشکان است که شامل عناوین مجرمانه نمی باشند؛ بنابراین تخلف پزشک را باید به سازمان نظام پزشکی ارجاع داد و از طریق این سازمان پیگیری نمود.
برای شکایت از پزشک به سازمان نظام پزشکی باید درخواست خود را به همراه مدارک و مستندات با کمک وکیل به این سازمان ارائه نمایید.
کمیته بررسی نظام پزشکی که برای رسیدگی به شکایات بیماران تشکیل میشود، در صورت احراز تخلف پزشک، بر حسب مورد وی را به یکی از مجازات های زیر محکوم می نماید.
همچنین موسسه پزشکی که توسط افراد متخصص ایجاد شده اند، اما مجوزهای قانونی و لازم را برای فعالیت خود از مراجع قانونی دریافت نکرده اند، نیز در صلاحیت دادسرای انتظامی پزشکان به این دادسرا ارجاع خواهند شد.
- تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیئت مدیره نظام پزشکی محل
- اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل
- توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی و نظریه نظام پزشکی محل یا الصاق رای در تابلوی اعلانات نظام پزشکی محل
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از سه ماه تا یک سال در محل ارتکاب تخلف
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از سه ماه تا یک سال در تمام کشور
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی از بیش از یکسال تا پنج سال در تمام کشور
- محرومیت دائم از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته در تمام کشور
قصور پزشکی چیست؟
عامل اصلی و تعیین کننده در ارتکاب قصور پزشکی، عنصر عمد است و به عنوان یک جرم در قانون تلقی میشود؛ بنابراین مرجع شکایت از جرایم پرشکی و تعیین مجازات آن، مراجع قضایی اعم از دادسرا و دادگاه های کیفری می باشد.
قاضی حسب امر با توجه به موضوع از نظر کارشناسان سازمان پزشکی قانون و سازمان نظام پزشکی استفاده خواهد کرد.
جرایم پزشکان شامل چه مواردی است؟
برای مجرم شناختن پزشک، باید عناوین مجرمانه در قانون تعریف شده باشد.
طبق ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی: «هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام میدهد، موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است؛ مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا اینکه قبل از معالجه، برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود…… در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک در علم و عمل، برای وی ضمان وجود ندارد؛ هرچند برائت اخذ نکرده باشد».
همچنین مطابق ماده ۴۹۶ قانون مجازات اسلامی: «پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می نماید، در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است؛ مگر آنکه مطابق ماده ۴۹۵ عمل نماید.
در موارد مزبور هرگاه مریض یا پرستار بداند که دستور، اشتباه است و موجب صدمه و تلف می شود و با وجود این به دستور عمل کند، پزشک ضامن نیست؛ بلکه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است».
مواردی که ارتکاب آنها موجب مجازات پزشک میشود، عبارتند از:
- قتل
- ضرب و جرح
- نقص عضو اعم از عمدی یا غیرعمدی
- سقط جنین بر خلاف ضوابط
مجازات هر یک از موارد فوق حسب امر میتواند شامل حبس، جزای نقدی، پرداخت دیه و محرومیت از اشتغال به حرفه پزشکی باشد.
از پزشک متخلف به کجا شکایت کنیم؟
مراجع صالح برای رسیدگی به جرائم پزشکی شامل چند مرجع قضایی به علاوه سازمان تعزیرات حکومتی است که به شرح ذیل می باشند:
دادگاه های عمومی
رسیدگی به تمامی اموری که انجام یا عدم انجام آنها در قوانین مدنی و جزایی کشور، تحت عنوان جرم معرفی شده اند و برای آنها مجازات تعیین گردیده است، در صلاحیت دادگاه های عمومی است؛ بنابراین می توان شکایت علیه پزشک متخلف را اعم از جنبه جزایی یا حقوقی آن در این دادگاه ها ثبت نمود.
با توجه به اینکه رسیدگی به دعاوی پزشکی، تخصصی بوده و نیاز به بررسی های کارشناسان و متخصصان این حوزه دارد، قوه قضاییه دادسرای جرایم پزشکی را به طور ویژه به جرایم پزشکی و دارویی اختصاص داده است.
دادسرای جرایم پزشکی
شعبه اصلی دادسرای جرایم اصلی در تهران قرار دارد؛ صلاحیت دادسرای جرایم پزشکی در رسیدگی به پرونده های تخلفات و قصور پزشکان در تمامی سطوح است.
پس از ثبت شکایت در این مرجع، موضوع در کمیسیون های پزشکی این دادسرا بررسی خواهد شد.
در صورتی که قصور کادر درمانی و پزشک ثابت شود، تیم پزشکی برای ادای توضیحات به دادسرا احضار خواهند شد.
تصمیم نهایی دادسرا درباره پرونده به دو روش خواهد بود:
- در صورتی که برای قاضی ثابت شود که قصوری رخ نداده است، قرار منع یا موقوفی تعقیب را صادر می کند.
- در صورت احراز تخلف پزشکی و درمانی، حکم کیفرخواست را صادر نموده و پرونده را به دادگاه ارسال می کند. دادگاه عمومی جزایی بر اسای محتویات پرونده، نظریه کارشناس و دفاعیات هر دو طرف، اقدام به صدور رای می نماید.
شورای حل اختلاف (ویژه امور بهداشت)
شورای حل اختلاف ویژه امور پزشکی در تهران و بسیاری از استان ها مستقر می باشد؛ اعضای این شوراها متشکل از کارشناسان و متخصصان رشته های پزشکی و مورد تایید سازمان نظام پزشکی هستند.
پرونده هایی که به این شورا ارجاع می شوند باید دارای مبلغ خواسته ایی کمتر از ۵ میلیون تومان باشند؛ یا توافق طرفین پرونده بر این باشد که موضوع شکایت در این شورا رسیدگی و حل و فصل شود.
بیشترین پرونده هایی که در شورای حل اختلاف پزشکی مورد بررسی قرار می گیرند، مرتبط با امور دندانپزشکی و یا دارای دیۀ کمتر از ۵ میلیون تومان است، می باشد.
صلاحیت شورای حل اختلاف امور پزشکی شامل موارد زیر است:
- رسیدگی به اختلافات اعضای جامعه پزشکی با یکدیگر
- اختلافات جامعه پزشکی با سایر اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی
سازمان تعزیرات حکومتی
شکایت از پزشک به سازمان تعزیرات حکومتی نیز در برخی از موارد امکانپذیر است؛ برخی از مواردی که در صلاحیت تعزیرات مطابق با قانون این سازمان در امور بهداشتی و درمانی می باشد، عبارتند از:
- ایجاد موسسه پزشکی غیرمجاز توسط افراد فاقد صلاحیت
- ایجاد موسسه پزشکی توسط متخصصین فاقد پروانه
- خودداری بیمارستان ها از پذیرش و ارائه خدمات اولیه لازم به بیماران اورژانسی
مراحل شکایت از پزشک
روند کلی ثبت شکایت علیه پزشک متخلف، مستلزم انجام مراحل مختلفی است که در ادامه بدان اشاره می کنیم. ضمن آن که تشریح این مراحل در جلسات مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا انجام میشود.
- پس از مراجعه به مرجعی که قصد شکایت از پزشک را دارید (داسرای جرایم پزشکی، دادسرا، شورای حل اختلاف)، دادخواست خود مبتنی بر موضوع و شرح شکایت را به همراه کلیه مستندات و مدارک خود، ارائه نمایید.
- پس از ثبت شکایت، طی یک ابلاغیه تاریخ رسیدگی به شما اطلاع شما خواهد رسید. در تاریخ مذکور باید برای ازائه توضیحات به شعبۀ مرجع مربوطه مراجعه نمایید.
- قاضی مدارک مربوط به ادعای شما را از مراکز درمانی مسئول و مربوطه استعلام می نماید. برای تسریع در روند استعلام مدارک، می توانید شخصا مدارک لازم را به مرکز درمانی ببرید تا روند رسیدگی، تسریع شود.
- قاضی برای تکمیل مستندات پرونده، ممکن است یکی از دستورات زیر را صادر نماید:
- دستور به پزشک یا بیمارستان مربوطه برای تکمیل پرونده در صورت وجود نقص مدارک
- احضار شاهدان برای توضیحات بیشتر و درج این توضیحات در پرونده
- احضار خوانده (شخص یا نهاد درمانی که بیمار از آنها شکایت کرده است) برای ارائه توضیحات
- ارجاع بیمار به پزشکی قانونی برای مشخص کردن میزان آسیب وارده
- ارجاع پرونده به کمیسیون پزشکی برای اظهار نظر تخصصی: کمیسیون، بیمار و پزشک را برای توضیحات بیشتر، احضار می کند.
نحوه شکایت از جراحان زیبایی
طی سال‌های اخیر جراحی پلاستیک و یا انجام جراحی برای زیبایی رونق فراوانی یافته است. پرونده های شکایت از پزشک زیبایی، حجم بالایی از شکایات پزشکی را به خود اختصاص داده اند. در جلسات گفتگو با وکیل آنلاین نیز این موراد به وفور به چشم می‌خورد.
برای شکایت از جراح زیبایی باید به دادسرای ویژه جرایم پزشکی مراجعه کنید؛ چرا که دادسرای انتظامی صلاحیت صدور حکم دیه در این مورد خاص را نخواهد داشت.
در عمل های زیبایی نیز همانند سایر امور درمانی، حتی در صورت گرفتن برائت نامه از بیمار، در صورت بروز شکایت و اثبات جرم یا قصور، به پرونده رسیدگی خواهد شد و حکم صادر می گردد.
