آزار جنسی در شمار مزاحمت هایی است که تاثیرات بسیار مخربی بر فردی که مورد آزار جنسی قرار گرفته و همچنین اطرافیان و خانواده وی برجای می گذارد.
آزار جنسی شامل محدوده وسیعی از رفتارهای خشونت آمیز است و محدود به یک یا دو مصداق نمی شود.
آزار جنسی در تمامی کشورهای جهان به عنوانی عمی غیرقانونی و مجرمانه شناخته می شود و در صورت اثبات آن در هر درجه، فرد آزارگر جنسی به عنوان مجرم تحت پیگرد قضایی قرار خواهد گرفت.
در این مقاله سعی داریم تا به زوایای مختلفی آزار جنسی بپردازیم.
در تعریف آزار جنسی یا ایذای جنسی آمده است: «آزار جنسی عملی است با ماهیت جنسی که در آن فرد یا افرادی با تعرض به شخصیت یک فرد از طریق ارعاب و اجبار به دریافت لذت جنسی یا تحقیر جنسیتی به وسیله کلام یا عمل و رفتار می پردازد».
بنابراین آزار جنسی شامل محدودۀ وسیعی از رفتارها از آزار کلامی، مزاحمت های خیابانی تا سوءاستفاده جنسی و تجاوز جنسی می شود. آزار جنسی در بسیاری از موارد با آمیزش جنسی و تجاوز همراه است.
عدم رضایت فرد آزاردیده و قربانی تجاوز جنسی، به عنوان یکی از اصول مهم در تعریف آزار جنسی است؛ چرا که متجاوز جنسی بدون در نظر گرفتن رضایت قربانی، برای رفتار خود به زور متوسل می گردد و به همین دلیل است که عنوان آزار، تعرض و تجاوز بر آن اطلاق می شود.
آزاردهنده ی جنسی محدود به جنسیت یا گروه سنی، اجتماعی، طبقاتی و…. نیست؛ آزارگر می تواند زن یا مرد باشد؛ قربانی آزار جنسی هم شامل زن، مرد یا کودک است.
همچنین دو طرف رابطه یعنی هم آزارگر و آزاردیده می توانند از یک جنسیت باشند. در بسیاری از مواقع متجاوز جنسی با قربانی دارای رابطه خانوادگی، دوستی و یا شغلی است.
در برخی جوامع که فرهنگ مردسالاری در آنها غالب است، تجاوز جنسی به زنان و آزار جنسی زنان بسیار شایع تر از موارد دیگر بوده و متاسفانه در بسیاری از موارد نیز دارای توجیه است. در اینگونه جوامع نیز فرد قربانی تجاوز، مورد قضاوت های نادرست گردیده و وی را به عنوان مقصر قلمداد می کنند.
همچنین تبعیض شغلی تنها بر پایه ی جنسیت را نیز می توان از مصادیق آزار جنسی دانست؛ بدین معنی که یک موقعیت شغلی را از فردی سلب کنند تنها به این دلیل که مرد یا زن می باشد. در این موارد غالبا به توانایی ها و عملکرد فرد توجه چندانی نمی شود.
انواع خشونت جنسی
خشونت و آزار جنسی را با توجه به جنسیت قربانی و ویژگی های او، موقعیت اجتماعی، موقعیت شغلی، موقعیت خانوادگی و مواردی از این قبیل به موارد مختلفی تقسیم میکنند.
شدیدترین نوع رفتار مجرمانه در این زمینه، تجاوز و زنای به عنف است.
بنابراین انواع خشونت جنسی را می توان از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داد:
- خشونت جنسی و اعمال مجرمانه
این مورد شامل دو دسته آزار جنسی رفتاری و آزار جنسی کلامی می شود.
- آزار جنسی رفتاری:
هرگونه نشان دادن توجه به بدن شخص دیگر (اعم از زن، مرد یا کودک)، تماس بدنی، تظاهر به انجام اعمل جنسی در حضور شخص، نمایش آلت تناسلی، آدم ربایی به منظور تجاوز و انجام اعمال منافی عفت، راه اندازی مراکز فحشا، قاچاق افراد به منظور بهره گیری جنسی، هر نوع بهره برداری جنسی از قبیل تهیه عکس و فیلم و انتشار آن، زنای با محارم، اجبار به داشتن رابطه جنسی در زمان عادت ماهیانه و بیماری.
- خشونت جنسی گفتاری:
شامل مخاطب قرار دادن فرد قربانی با الفاظ حاوی معانی جنسی به قصد ارضای غریزه جنسی و لذت جویی است.
- خشونت جنسی از سوی بستگان فرد قربانی:
بستگانی که مرتکب خشونت جنسی می شوند می توانند شامل محارم همجون پدر، مادر، برادر، خواهر، عمو دایی و همسر وی باشند. سایر اقوام نسبی و سببی نیز در این تقسیم بندی قرار می گیرند.
- خشونت جنسی و مکانی:
این نوع خشونت در موقعیت و مکان خاص به واسطه ی حضور قربانی خشونت جنسی در آن موقعیت ویژه رخ می دهد؛ محل کار، خانه، میهمانی، مطب پزشکان، آرایشگاه ها، اماکن و معابر عمومی و…
- آزار جنسی به دلیل جنسیت:
شامل آزار کلامی و یا برخی رفتارهای عملی بدون اینکه منجر به آمیزش جنسی گردد.
- تجاوز جنسی دسته جمعی
- تجاوز جنسی در رابطه زناشویی
- سوءاستفاده جنسی از کودکان
- تعرض جنسی در زندان ها
- تجاوز جنسی در جنگ
اثبات تعرض جنسی یکی از پیچیده ترین و سخت ترین موارد حقوقی است؛ به ویژه در قوانین جزایی ایران نیز دارای پیچیدگی های بیشتری می باشد؛ چرا که در قانون مجازات اسلامی، جرمی تحت عنوان تجاوز جنسی و یا آزار جنسی تعریف نشده است.
آنچه که در قوانین جزایی ایران در اینباره وجود دارد، تجاوز به عنف و رابطه نامشروع زن و مرد متاهل با یکدیگر یا زن و مردی است که رابطه علقیت و ازدواج میان آنها برقرار نیست.
بنابراین چنانچه نتوان ثابت کرد که این جرم تحت عنوان تجاوز به عنف رخ داده است، ممکن است فرد قربانی نیز به عنوان فردی که با رضایت خود تن به رابطه ی نامشروع داده، مورد محاکمه قرار گرفته و مجازات شود. بنابراین به دلیل همین خلاء قانونی بسیاری از افراد قربانی تعرض، اقدام به شکایت علیه متجاوز جنسی نمی کنند.
البته لازم به ذکر است که خلاء قانونی یکی از موارد عدم شکایت قربانیان است.
ترس از بی آبرویی، نگرانی از طرد شدن از سوی خانواده و جامعه، ترس از دست دادن فرصت ازدواج در آینده، وجود فرهنگ قربانی نکوهی و… از جمله عواملی است که قربانی تجاوز را به سکوت وا میدارد.
با اینحال چنانچه مورد آزار جنسی و یا تجاوز قرار گرفته اید و قصد شکایت دارید، به موارد زیر توجه نمایید:
- چنانچه شاهدی وجود دارد، از او بخواهید که شهادت خود را در دادگاه عرضه کند.
- مراجعه به پزشک قانونی و انجام معاینات مختلف. این معاینات شامل ثبت آثار ضرب و جرح بدن و همچنین برداشتن نمونه DNA فرد متجاوز از بدن قربانی می باشد.
نکته: در مورد تجاوز به کودکان نیازی به اثبات آزار جنسی نیست؛ چرا که به طور پیش فرض، کودکان در موقعیت ضعیف تری قرار دارند و معمولا مورد اغفال قرار می گیرند.
شخص بزرگسال متجاوز به کودک است که باید اجبار، اکراه، اغفال و یا عدم سلامت عقل خود را ثابت کند.
مجازات آزار جنسی در ایران
در قوانین کیفری ایران به جرم آزار جنسی و تجاوز جنسی به طور محدودی پرداخته شده است.
مواد قانونی که در این زمینه وجود دارند، عبارتند از:
- مطابق ماده ۸۲ قانون مجازات اسلامی حد زنا در موارد زیر قتل است و فرقی بین جوان و غیر جوان و محصن و غیر محصن نیست:
- زنا با محارم نسبیزنا با زن پدر که موجب قتل زانی است.
- زنای غیر مسلمان با زن مسلمان که موجب قتل زانی است.
- مطابق ماده ۶۳۷ قانون مجازات اسلامی که در ارتباط با تقبیل و مضاجعه (به معنای بوسیدن و گردن به گردن شدن است)، تصریح کرده است:
«هرگاه زن و مردی که بین آنها علقه ی زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا از قبیل تقبیل یا مضاجعه شوند، به شلاق تا ۹۹ ضربه محکوم خواند شد؛ اگر عمل با عنف و اکراه باشد، فقط اکراه کننده تعزیر می شود».
- در ماده ۶۳۸ قانون مجازات عمومی آمده است: «هرکس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید، به حبس از دو تا شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد».
اداره حقوقی قوه قضاییه در خصوص این ماده، بیان کرده است که: «به کار بردن لفظ یا الفاظ رکیک جهت تحقق جرم موضوع ماده ۶۱۹ شرط نیست و چنانچه مسلم شود که مردی به قصد مزاحمت زنی را تعقیب کرده است، قابل مجازات است».
- هر کس به طور علنی در معابر و انظار عمومی، تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود؛ چنانچه مرتکب عملی شود که خود آن عمل دارای کیفر نباشد اما عفت عمومی را جریحه دار کند، فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود.
انواع آزار جنسی در قوانین ایران
آزارهای جنسی که مطابق قانون مجازات اسلامی برای آنها مجازات در نظر گرفته شده است، شامل موارد زیر می باشند:
- تجاوز به عنف (رفتارهایی در حد زنا): تجاوز به معنای تعدی و ورود بدون اجازه به یک حریم مشخص می باشد؛ در ارتباط با این جرم به معنای وارد کردن آلت تناسلی مرد به واژن یا مقعد زن و یا مقعد مرد دیگر است.
نجام این عمل بدون ورود آلت تناسلی، با عنوان «تهاجم به وسیله دخول» می باشد.
- رفتارهایی غیر از زنا: آزار جنسی که شامل رفتارهایی غیر از زنا هستند از قبیل لمس بدن، بوسیدن و در آغوش کشیدن
شرایط اثبات تجاوز جنسی در دادگاه های ایران
برای اثبات تجاوز باید به نکات مهمی توجه داشت که عبارتند از:
- عدم رضایت قربانی به رابطه جنسی
- انجام عمل آزار و تجاوز با توسل به زور، حیله، اغفال و خشونت باشد.
- اغفال و حیله، نوعا در شخص قربانی تجاوز موثر باشد.
نحوه شکایت از متجاوز جنسی
شکایت از متجاوز به عنف عملا با توجه به قوانین ایران غیر قابل اثبات است؛ یکی از دلایل اثبات تجاوز به عنف، شهادت چهار مرد عادل، چهار بار اقرار متهم و علم قاضی است.
اما با توجه به اینکه شهادت چهار مرد عادل در این مورد عملا ممکن نیست و همچنین متجاوز به عنف نیز معمولا اقرار به تجاوز نمی نماید، پروسه ی شکایت و رسیدگی و اثبات جرم تجاوز به عنف با سختی های فراوانی روبرو خواهد شد.
اما چنانچه فردی که مورد تجاوز و آزار جنسی قرار گرفته است، قصد شکایت دارد لازم است موارد زیر را مدنظر قرار دهد:
- پس از وقوع حادثه به هیچ عنوان استحمام نکرده و آثار جرم را از میان نبرد. چرا که آثار DNA و موی متجاوز که احتمالا بر بدن قربانی وجود دارد، به عنوان مدرک جرم باید ثبت شود.
- قربانی باید لباس هایی را که حین وقوع تجاوز بر تن داشته است، به دقت تعویض نماید و درون یک کیسه نگهداری نموده و به دادگاه برای بررسی بیشتر ارائه نماید.
- به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه کرده و گزارش ماوقع را به صورت مکتوب ارائه نموده و تشکیل پرونده نماید.
به طور معمول دستور موقت توسط دادگاه صادر می شود تا قربانی با این دستور به پزشکی قانونی جهت معاینات مراجعه نماید. هرچند که بدون دستور مذکور نیز امکان مراجعه به پزشکی قانونی وجود دارد.
- باید حداکثر تا ۴۸ ساعت پس از وقوع تجاوز برای معاینه به پزشکی قانونی مراجعه نمود.
در این مرحله بدن شخص قربانی از لحاظ وجود آثار ضرب و چرح و همچنین نمونه برداری از DNA متجاوز مورد بررسی قرار می گیرد.
- با دستور قاضی، یک مامور از کلانتری به همراه شاکی به آدرس متهم مراجعه کرده تا به همراه آنان با مراجعه به کلانتری، پرونده جهت ارجاع به دادسرا تکمیل شود.
راه دوم برای شکایت از تجاوز به عنف
دادگاه کیفری یک، مرجع صالح برای رسیدگی به جرایم منافی عفت است؛ برای طرح شکایت علیه مرتکب تجاوز، پس از عضویت در سامانه ثنا به دادگاه کیفری مراجعه کرده و با ارائه ی شکواییه که گزارش مختصری از چگونگی تجاوز است، پرونده شما ثبت می گردد.
واحد رایانه پرونده را به یکی از شعب دادگاه جهت رسیدگی، ارجاع می کند.
شعبه مذکور ابتدا دستوری به پزشکی قانونی جهت بررسی واژن یا مقهد و همچنین معاینه بدن از حیث وجود آثار تجاوز صادر می نماید؛ شاکی باید پاسخ مکتوب پزشکی قانونی را به دادگاه ارائه کند.
