به لحاظ قانونی، علاوه بر اینکه زن و شوهر می توانند ضمن عقد نکاح شروط مندرج در سند ازدواج را امضا کرده و بدان متعهد شوند، این امکان وجود دارد که هر گونه شرطی را که خلاف مقتضای ذات عقد نبوده و شرط نامشروع نباشد را نیز در سند ازدواجشان درج کنند که در صورت پذیرش توسط دیگری، بدان متعهد می گردد.
یکی از انواع شروط صحیح ضمن عقد ازدواج، شرط محل سکونت در ازدواج است که معمولا توسط خانم ها در ضمن عقد نکاح درج می شود و به عنوان یکی از بهترین شروط ضمن عقد ازدواج معرفی می شود.
به همین مناسبت، در این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که شرط محل سکونت زن در ازدواج به چه معناست و بر اساس قانون مدنی چه شرایطی دارد؟
به همین مناسبت ابتدا به بررسی محل سکونت زن در ازدواج و استثنائات آن پرداخته و سپس شرط محل سکونت زن در ازدواج را توضیح خواهیم داد.
محل سکونت زن در ازدواج
هر چند که تشخیص محل سکونت زوجین در عقد نکاح یکی از شخصی ترین و جزیی ترین موضوعات ضمن ازدواج است، با این حال واجد جنبه های حقوقی مهمی نیز می باشد؛ چرا که بر اساس قانون مدنی، اصولا زن موظف است در همان محلی که شوهرش سکونت دارد اقامت کند.
در واقع به دلیل اینکه بر اساس قانون ریاست بر خانواده و زندگی مشترک با شوهر بوده و همچنین به دلیل لزوم تمکین زن از همسر، اصولا زن در همان منزلی که شوهر برای محل سکونت مشترک فراهم می کند و در آنجا زندگی می کند، زن نیز باید در همان محل با مرد ادامه زندگی بدهد تا قادر به ایفای وظایف زناشویی خود بر اساس قانون باشد؛ لذا بر اساس قانون مدنی اقامتگاه زن شوهردار یا محل سکونت وی، همان اقامتگاه شوهر است.
استثنائات محل سکونت زن
همانگونه که در قسمت قبل اشاره گردید، اصولا زن موظف است در همان محلی که شوهرش سکونت دارد زندگی کند و نمی تواند بدون دلیل موجهی زندگی خانوادگی را ترک کند؛ چرا که در این صورت عدم تمکین محقق شده است و هر گاه این عدم تمکین زن به اثبات برسد، حق نفقه زن از بین خواهد رفت.
با این حال، در برخی از موارد، زن می تواند در محلی به غیر از محل سکونتی که شوهر تدارک دیده است زندگی کند که با عنایت به قانون مدنی، استثنائات محل سکونت زوجه در محلی غیر از اقامتگاه شوهر عبارتند از:
- در مواردی که زن با سکونت در منزل شوهر دچار خوف جسمی، روحی و حیثیتی می شود، می تواند به دلیل عسر و حرج از سکونت در محل اقامت همسر امتناع کند.
- در برخی از شرایط، زن می تواند قبل از ایفای کامل وظایف زناشویی، از حق حبس در عقد نکاح استفاده کند و از سکونت در منزل شوهر امتناع کند.
- در شرایطی نیز زن حق تعیین محل زندگی را ضمن عقد ازدواج شرط کرده است که در این صورت، می تواند در محلی غیر از اقامتگاه مرد سکونت داشته باشد که این موضوع تحت عنوان شرط محل سکونت توسط زوجه شناخته می شود که در ادامه به توضیح بیشتر آن خواهیم پرداخت.
شرط محل سکونت زن در عقد ازدواج
بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی: "زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید؛ مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد".
همانگونه که از این ماده استنباط می شود، اصولا زن پس از ازدواج در جایی که شوهر انتخاب و سکونت می کند باید با او زندگی کند؛ اما در صورتی که زن به صورت شرط ضمن عقد نکاح، تعیین محل سکونت را شرط کرده باشد، می تواند در جایی غیر از محل اقامت شوهر نیز زندگی کند.
حالات مختلف شرط محل سکونت زن در عقد ازدواج که به نوعی شرط فعل در عقد نکاح است، عبارتند از:
- الف) زن شرط می کند که پس از ازدواج در محل یا شهر یا منزل خاصی زندگی کند.
- ب) زن شرط می کند که مرد وی را از منزل، محل یا شهر خاصی خارج نکرده و به جای دیگر نرود.
- ج) زن شرط می کند که در همه حال حق تعیین محل سکونت را پس از ازدواج داشته باشد که در این شرایط، مرد باید با توجه به شرط زن، محل زندگی مشترک را انتخاب کند و اگر زن راضی به زندگی با مرد در محل مشخصی نشد، نمی تواند دعوای الزام به تمکین زن اقامه کند؛ چرا که بر اساس شرط ضمن عقد، تعیین محل سکونت به عهده زن گذاشته شده است.
اما در برخی موارد ممکن است که مرد از شرط مذکور تخلف نماید و در عمل زن را با مضیقه مواجه سازد که در این حالت، هر چند نمی توان حق فسخ عقد نکاح را برای زن قائل شد، جبران خسارت زن از بابت تخلف از شرط ضروری است که این موضوع در مقاله تخلف از شرط فعل در عقد نکاح مورد بررسی قرار گرفته است.
