قبلا ضمن مقاله ای جداگانه به بررسی تعلیق در عقد نکاح پرداخته شد؛ با این حال وجود اراده و اظهار اراده در عقد نکاح و قرارداد های دیگر به تنهایی برای تحقق عقد کافی نیست؛ بلکه این اراده باید بیان و اظهار شود که این مسئله در مورد عقد نکاح به علت جایگاه خاص آن بسیار با اهمیت است.
در واقع چون عقد نکاح قراردادی مهم است و تعهدات سنگینی را برای طرفین عقد ایجاد می کند، لذا طرفین باید صریحا اراده خود مبنی بر تشکیل خانواده را با به کار بردن و اظهار الفاظی اعلام نمایند تا آثار عقد نکاح به بار آید و طرفین متعهد به آن گردند.
در واقع قانونگذار صرف رابطه جنسی میان زن و مرد و معاشرت و مراودات آنان را برای تحقق ازدواج کافی نمی داند؛ بلکه می خواهد که از آغاز هیچگونه شک و شبهه و ابهامی در قصد عقد نکاح و اکراه در عقد نکاح وجود نداشته باشد و بدین خاطر، ادا نمودن و اظهار داشتن الفاظی که صریحا دلالت بر قصد نکاح دارند را لازم می‌داند.
به همین مناسبت در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی نحوه اظهار اراده در نکاح بر اساس فقه و قانون بپردازیم. شما می‌توانید برای بررسی دقیق‌تر از وکیل خانواده بنیاد وکلا کمک بگیرید.
نحوه اظهار اراده در نکاح
در عقد نکاح مانند سایر عقود و قراردادها، اراده باطنی و درونی زوجین برای تحقق عقد به تنهایی کافی نیست؛ بلکه این اراده باید با بیان الفاظی که در بیان مقصود صراحت دارد، اظهار و اعلام گردد.
ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی در رابطه با اظهار اراده برای انعقاد ازدواج چنین پیش بینی نموده است: نکاح واقع می شود به ایجاب و قبول؛ به الفاظی که صریحا دلالت بر ازدواج نماید.
کسی که ابتدا اراده خود را برای نکاح با لفظی که صریح در بیان مقصود باشد اعلام می کند، ایجاب کرده و طرف دیگری که با به کار بردن لفظی رابطه ازدواج را می پذیرد، قبول می نماید.
بر اساس قواعد حقوقی طرفی که ایجاب نموده را موجب و طرفی که قبول کرده را قابل می گویند.
در رابطه با نحوه اظهار نمودن اراده برای عقد ازدواج چند نکته مطرح است که عبارتند از تاثیر یا عدم تاثیر نوشتن برای اظهار اراده در عقد نکاح، نداشتن قدرت تکلم برای اعلام اراده، شرط عربی بودن اظهار اراده برای ازدواج و بیان اراده در نکاح به زبان گذشته می‌باشد.
تاثیر نوشتن برای اظهار اراده
نکته بعدی در مورد نحوه اظهار اراده برای ازدواج آن است که آیا حتما باید الفاظ با زبان ادا شوند و یا اینکه با استفاده از عمل کتابت و یا نوشتن نیز می توان قائل به صحت عقد نکاح بود؟
طبق نظر فقهای اسلامی معمولا نوشته را برای تحقق عقد نکاح کافی نمی دانند و استدلال می کنند به اینکه “نوشته” نوعی کنایه است و در بیان قصد نکاح صراحتی ندارد و به همین دلیل عقد نکاح حتما باید با ادای لفظ صورت گیرد و نه با نوشتن.
با این حال، امروزه که تعداد افراد با سواد بیشتر شده است و نوشتن نقش مهمی در زندگی افراد پیدا کرده است و قانونگذار هم برای سند نقش مهم و جایگاه والایی در نظر گرفته است، شاید بتوان گفت نوشتن نیز می تواند به عنوان یکی از نحوه های ابراز اراده برای عقد نکاح مورد شناسایی قرار بگیرد.
نداشتن قدرت تکلم برای اظهار اراده
یک نکته مهم در رابطه با نحوه اظهار اراده در نکاح آن است که اگر زوجین قدرت تکلم نداشته باشند، تکلیف عقد نکاح چیست؟ این سوال در جلسات مشاوره حقوقی نیز پرسیده می‌شود.
پاسخ به این سوال ضمن ماده ۱۰۶۶ قانون مدنی آمده است که بر اساس آن، هنگامی که هر دوی زوجین یا یکی از آنها قدرت تکلم نداشته و لال باشند، عقد نکاح با اشاره از طرف شخص لال نیز واقع می شود؛ مشروط بر اینکه به وضوح نشان دهنده قصد وی برای نکاح باشد؛ لذا نداشتن قدرت سخن گفتن مانع عقد نکاح نخواهد بود.
شرط عربی بودن اظهار اراده
در حقوق جدید بر خلاف آنچه برخی از فقهای اسلامی گفته اند، عربی بودن شرط تحقق عقد نکاح نمی باشد؛ یعنی لازم نیست که ایجاب و قبول توسط زوجین حتما با زبان عربی بیان شوند؛ زیرا خصوصیتی در به کار بردن الفاظ عربی وجود ندارد.
اینکه در ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی نوشته شده “نکاح واقع می شود به ایجاب و قبول؛ به الفاظی که صریحا دلالت بر ازدواج نماید” نیز تایید کننده همین نظر است.
پس وکیل تلفنی و حضوری نیز تاکید می‌کند که ایجاب و قبول ممکن است با هر زبانی واقع شوند و اشکالی ندارد که شیوه اظهار اراده برای ازدواج مثلا با زبان فارسی باشد.
اظهار اراده در نکاح به زبان گذشته
اکثر فقهای شیعه بر این عقیده اند که اظهار اراده برای نکاح باید به زبان گذشته و با استفاده از صیغه ماضی باشد.
با این حال بسیاری از فقها معتقدند که حتما لازم نیست که عقد نکاح با صیغه ماضی یا گذشته ادا شود؛ بلکه آنچه در عقد نکاح مهم است، قصد باطنی است؛ بنابراین هر لفظی که دلالت بر اراده ازدواج کند، صحیح و معتبر است و ادای اراده در عقد نکاح مثلا به زبان حال، موجب بطلان عقد نکاح نخواهد بود.
در این زمینه، وکلا و متخصصین حقوقی بنیاد وکلا به متقاضیان مشاوره حقوقی آنلاین یا تلفنی می‌دهند و به آنها در انتخاب وکیل کمک می‌کنند.
