بعد از اینکه دادخواست تقدیم دفتر دادگاه شد و در دفتر کل ثبت شد با خودش آثاری را به وجود می آورد که این آثار تا زمانی که دادگاه از رسیدگی فارغ می شود وجود دارد .
در خصوص آثار دادگاه باید ۲ دسته آثار را تفکیک کرد. یک دسته آثار دادخواست نسبت به دادگاه است .و اثر دیگر دادخواست نسبت به اصحاب دعوا است .
اولین اثر دادخواست نسبت به دادگاه (ایجاد اشتغال و تکلیف رسیدگی)
اما در خصوص آثار دادخواست نسبت به دادگاه اولین اثری را که دادخواست برای دادگاه ایجاد می کند ایجاد اشتغال و تکلیف به رسیدگی است.اولین اثر دادخواست نسبت به دادگاه این است که دادگاه وارد یک مرحله ی رسیدگی می شود که تا زمان صدور حکم و احقاق حق یا فصل خصومت ادامه دارد .
اثر دوم دادخواست نسبت به دادگاه (تعیین محدوده ی رسیدگی دادگاه)
اثر دوم دادخواست نسبت به دادگاه این هست که، دادخواست محدوده ی رسیدگی دادگاه را مشخص می کند.دادگاه مکلف هست نسبت به هر آن چیزی که خواهان در دادخواست ذکر کرده اظهارنظر کند و تعیین تکلیف نماید و تنها هم نسبت به چیزی که در دادخواست آمده اظهار نظر بکند .
اثر سوم دادخواست نسبت به دادگاه (تشخیص قابلیت پذیرش)
و اثر دیگری که دادخواست نسبت به دادگاه دارد این هست که این آیا دادخواست قابل پذیرش هست یا نه؟ آیا دعوایی که خواهان مطرح کرده وارد هست یا نیست؟ و آیا دادگاهی که دادخواست به آن تقدیم شده صلاحیت رسیدگی به آن دعوا را دارد یا خیر؟ در صلاحیت و تشخیص دادگاه است یعنی دادگاه حق دارد که نسبت به قابلیت پذیرش دعوا یا وارد بودن دعوا یا صلالاحیت خودش اظهار نظر بکند .
اثر دادخواست نسبت به اصحاب دعوا
اولین اثر این هست که یک رابطه ی حقوقی دادرسی بین خواهان و خوانده ایجاد می کند به گونه ای که این فرآیند دادرسی و این رابطه ی دادرسی به صورت مطلق در اختیار خواهان قرار نمی گیرد. بلکه در مقاطعی از دادرسی خواهان حق دارد دادخواست خودش را مسترد بکند و در مقاطعی دیگر خواهان حق استرداد دادخواست خودش را بدون رضایت خوانده ی دعوا یا این که بدون اینکه به صورت کامل از دعوای خودش صرف نظر بکند نخواهد داشت .
اثر دوم شروع استحقاق خسارت تاخیر در ادای دین
اگر خواهان خود را مستحق خسارت تاخیر در پرداخت دین می داند بر اساس ماده ۵۲۲ ق . آ . د . م از قبل می بایست مطالبه ی پرداخت دین را خوانده می نمود . مطالبه می تواند قبل از تقدیم دادخواست باشد با روشهای گوناگون از قبیل اینکه شفاهی مطالبه کند یا از طریق اظهارنامه مطالبه ی حق خودش را پرداخت دین را از خوانده بکند و یا می تواند در ضمن دادخواست مطالبه کند .
اثر سوم مکلف نمودن خوانده به پاسخ
علی الاصول در نظام حقوقی ما خوانده مکلف نیست که در دادرسی حضور پیدا کند یا پاسخی بدهد . عدم حضور هر یک از اصحاب دعوا به موجب ماده ۹۵ ق . آ . د . م موجب تاخیر یا مانع برای رسیدگی دادگاه و اتخاذ تصمیم توسط دادگاه نیست اما خوانده خوب می داند که اگر در دادرسی حضور پیدا نکند دادگاه به دلیلی که خواهان ارائه کرد و به مستنداتی که خواهان اقامه کرده و ارائه کرده رسیدگی می کند و رای دادگاه بدون توجه به دفاعیات خوانده صادر خواهد شد.
کاربرد اظهارنامه
بر اساس ماده ۱۵۶ ق . آ . د . م اظهارنامه وسیله ی رسمی مطالبه ی حق هست در این ماده می خوانیم هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست حق خود را به وسیله ی اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید مشروط بر اینکه مؤعد مطالبه رسیده باشد .
اما در ماده ۱۵۷ ق . آ . د . م مورد دیگری را از کاربرد اظهارنامه مطرح می کند که در این ماده می خوانیم در صورتیکه اظهارنامه مشعر به تسلیم چیزی یا وجه یا مال یا سندی از طرف اظهار کننده به مخاطب باشد باید آن چیز یا مال یا سند هنگام تسلیم اظهارنامه به مرجع ابلالاغ، تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد مگر آن که طرفین هنگام تعهد محل و ترتیب دیگری را تعیین کرده باشند .
از دیگر کاربردهای اظهارنامه
یکی از راههای مطالبه ی خسارت تاخیر تادیه است که با اظهارنامه کسی که طلبکار هست ثابت می کند به طرف مقابل که طلب خود را مطالبه کرده و از تاریخ مطالبه مدیون است که از پرداخت دین امتناع کرده مکلف می شود که خسارت ناشی از تاخیر تادیه را پرداخت بکند .
در بند ۹ ماده ۱۴ ق. رابطه موجر و مستاجر ۱۳۵۶ یکی از راههای تخلیه ی مستاجره و برای اینکه موجر بتواند دادخواست تخلیه ی مستاجره تقدیم دادگاه بکند این هست که مستاجر از پرداخت اجاره بهاء خودداری بکند .از طریق اظهار نامه به مخاطب اعلام بکند که شما در چند ماه متوالی اجاره بهاء را پرداخت نگردید .
