ماده ۴۷۷ با بیان یک اصل کلی گفته است که داوران در رسیدگی و صدور رای تابع قانون آیین دادرسی مدنی نیستند ولی باید مقررات مربوط به داوری را رعایت نمایند اما اینکه اصولا دعوا چگونه در نزد داور باید مطرح بشود و چیزی که داوران در رسیدگی از مقررات آیین دادرسی مدنی تبعیت نمی‌کنند تا کجاست؟
در خصوص اقامه دعوا اولا ذی‌نفع باید رسیدگی داور را از او درخواست کند، پس از این جهت با درخواست و اقامه دعوا مشترک است.
بدون درخواست رسیدگی، حتی اگر در موافقت‌نامه داوری شخص معینی به عنوان داور تعیین شده باشد و یا خود داور از وجود اختلاف آگاه شود این داور نمی‌تواند راسا داوری را شروع کند.
الزاما باید ذی‌نفع رسیدگی را از داور درخواست بکند، درخواست رسیدگی ذی‌نفع باید هنگام تنظیم دادخواست روی برگ آن درج شود اما همه شرایطی که در مواد ۵۱ به بعد قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده لازم نیست در دادخواست رعایت بشود، حتی می‌تواند شفاهی هم باشد.
البته برای اینکه موضوع و طرف داوری کاملا مشخص بشود باید هم رجوع کننده به داور خودش را معرفی بکند در درخواست و هم طرف مقابل را معرفی بکند.
مواردی که باید در درخواست رسیدگی داوری موجود باشند، عبارتند از: مشخصات رجوع کننده به داور و طرف مقابل او، نکات مورد اختلاف، تعهدات و جهات دیگری که درخواست کننده هود را در آن‌ها مستحق می‌داند و ادله استنادی.
چنانچه طرفین محل انجام داوری را در ضمن موافقت‌نامه داوری یا حتی بعد از آن تعیین کرده باشند، داوری در همان محل انجام خواهد شد، در غیر این صورت چنانچه داوری از طریق دادگاه ارجاع شده باشد محل انجام داوری مقرر دادگاه است، مگر اینکه دادگاه محل دیگری را تعیین کرده باشد که معمولا در انتخاب محل دیگر دادگاه نظر داور را مدنظر قرار می‌دهد.
افراد متخصصی نظیر وکیل داوری تاکید می‌کنند که این داور است که با توجه به اوضاع و احوال قضیه و اینکه آیا می‌تواند به طرفین دسترسی داشته باشد یا طرفین به داور دست رسی داشته باشند می‌توانند محل داوری را تعیین بکنند و اگر هم داوری از طریق دادگاه ارجاع نشده باشد خود داور اختیار محل انجام داوری را خواهد داشت.
رسیدگی داور
هر چند داوران مکلف به رعایت مقررات آیین دادرسی مدنی نیستند اما نکته اساسی در آیین دادرسی مدنی یعنی رعایت اصل تناظر و دادن حق دفاع برای طرفین مقرره‌ای است آمره که الزاما باید داوران هم آن را رعایت بکنند.
بنابراین داوران هم باید اصل تناظر و دادن حق دفاع به طرفین را که از قواعد آمره است، رعایت کنند. چگونگی ایجاد این حق دفاع و رعایت آن بسته به نظر خود داوران خواهد بود.
در این صورت هنگام تشکیل جلسه بر اساس ماده ۸۴ ق.آ.د.م اگر داوری از طریق دادگاه ارجاع شده باشد، اخطاریه و دعوت‌نامه به وسیله دفتر همان دادگاه ابلاغ خواهد شد ولی اگر داوری توسط دادگاه ارجاع نشده باشد، دعوت از طرفین به صلاحدید داوران خواهد بود.
داوران در انجام تحقیقات لازم جهت احراز حقیقت مختارند و هر گونه تحقیقی را می‌توانند انجام بدهند؛ یعنی علاوه بر مراجعه کارشناس که در ماده ۴۷۶ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است، حق تحقیق محلی، معاینه محلی و حتی استماع شهادت شهود را دارند و شهادت شهود، تحقیق محلی و معاینه محلی صرفا مختص دادگاه نیست بلکه ابزاری است برای احراز واقع در هر مرجعی که مکلف است که به موجب قانون و یا توافق، واقع احراز بکند.
مواردی که باعث پایان یافتن یا زائل شدن داوری می‌شود
توافق طرفین بر از بین بردن قرارداد داوری
طرفین می‌توانند قبل یا بعد از رجوع به داور و حتی در اثنای رسیدگی داور از قرارداد داوری عدول کنند یا حتی زمانی که داوران در حال رسیدگی هستند و موضوع در جریان رسیدگی در نزد داور هست باز هم طرفین می‌توانند از موافقت‌نامه داوری در دعاوی عدول نمایند.
طرفین حتی بعد از صدور رای داور می‌توانند با توافق یکدیگر تمام یا بخشی از رای داور را نادیده بگیرند و توافقی را که به نتیجه رسیده و در داوری مطرح شده و داوران هم رای دادند نتیجه این توافق و نتیجه اقدام داوران را نادیه بگیرند.
در صورت فوت یا حجر یکی از طرفین داوری
چنانچه شخص معینی که برای داوری انتخاب شده نخواهد یا نتواند داوری را انجام دهد داوری منتفی خواهد شد؛ چرا که داوری فقط بر عهده یک شخص معین هست و شخص معین هم اگر نخواهد یا نتواند داوری کند، طبیعتا موضوع داوری منتفی خواهد شد.
چنانچه داوران در زمان مقرر شده برای داوری اقدام به صدور رأی نکنند
در مدتی که مد نظر طرفین بوده یا در مدت سه ماهه‌ای که قانون در نظر گرفته اگر داوران نتوانند یا نخواهند رای بدهند و طرفین هم به داوران دیگر تراضی نکنند، در این صورت داوری از بین می‌رود و بر اساس ماده ۴۷۴ رسیدگی به موضوع در صلاحیت دادگاه خواهد بود.
هنگامی که دادگاه حکم به بطلان رای داور بدهد
اگر دادگاه به درخواست یکی از اصحاب دعوا حکم به بطلان رای داور بدهد رسیدگی در صلاحیت دادگاه خواهد بود و موافقت‌نامه داوری از بین خواهد رفت.
چنانچه دعوا و حق اصلی از بین برود قرارداد داوری هم از بین خواهد رفت
همانطوری که اگر حق منشا دعوادر دادرسی دادگاه‌ها از بین می‌رفت دادرسی منتفی می‌شد در زمانی که موضوع در داوری هم مطرح است، اگر حق اصلی که سبب طرح موضوع در داوری شده از بین برود، در این صورت قرارداد داوری هم از بین خواهد رفت.
مثلا طرفی که موضوع را در داوری مطرح کرده از دعوای خود یا حق اصلی صرف نظر کند یا دین موضوع قرارداد داوری با تهاتر از بین برود، در این صورت قرار داد داوری هم که این موضوع در انجا مطرح بوده از بین خواهد رفت.
جایی که موضوع داوری (موضوع اختلاف) از بین رفته باشد
موضوعی که حقانیت خواهان در آن ادعا شده از بین برود؛ مثلا در جایی که موضوع داوری ادامه تصرف مستاجر است عین مستاجره از بین برود؛ یعنی آیا مستاجر حق دارد تصرف استیجاری را در عین معین ادامه بدهد یا حق ندارد.
اگر این موضوع عین معین که موضوع اختلاف است از بین برود، تلف بشود طبیعتا موضوعی برای ادامه تصرفات استیجاری مستاجر باقی نمی‌ماند و موضوع داوری منتفی خواهد شد.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی داوری برای درج این شرط در قراردادهای خود برای حوادث احتمالی و یا آغاز پروسه داوری به جای اقامه دعوی حقوقی می‌توانید با متخصصین ما در بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
