حقوق و مزایای پایان کار

قانون ایران توجه ویژه ای به روابط میان کارگر و کارفرما دارد و در این راستا شرایط و ضوابط خاصی را در نظر گرفته است. هریک در برابر هم وظایف تعیین شده ای دارند که باید به درستی آن ها را اجرا کنند.

کارگر مطابق ماده ۲ قانون کار، فردی است که در ازای دریافت حقوق و پاداش مشخصی، به درخواست کارفرما کار می کند. مهم ترین موضوعی که در روابط میان کارگر و کارفرما وجود دارد، مسئله پرداخت حقوق است که هر ساله میزان حقوق پرداختی کارگران توسط مراجع ذی ربط(تابع قانون تامین اجتماعی) تعیین می شود و کارفرما موظف به پرداخت آن می باشد. عدم رعایت این مسئله از جانب کارفرما می تواند مشکلات فراوانی را به وجود آورد.

در طی چند سال اخیر بسیاری از کارگاه ها و کارخانه های گوناگون در پرداخت حقوق کارگران خود با مشکلاتی مواجه شده اند که به دلایل مختلف حقوق کارگران به تعویق افتاده است. در مواردی کارخانه ها با ورشکستگی مواجه شدند و نتوانستند مطالبات کارکنان خود را پرداخت کنند که موجب اعتراض بسیاری از کارگران شد. متاسفانه در حال حاظر این موضوع ادامه دارد و همچنان اغلب کارگران حقوق خود را چندین ماه دریافت نکرده اند که نیازمند بررسی های لازم توسط نمایندگان کارگران و سایر مراجع ذی صلاح می باشد.

اما در کنار حقوق اصلی کارگران، موضوع مزایا و پاداش آن ها بسیار حائز اهمیت است که کارفرمایان باید توجه خاصی نسبت به آن داشته باشند. زمانی که یک پروژه کاری( مثلا پروژه عمرانی) آغاز می شود، کارفرما مطابق قانون موظف است که حقوق کارگران خود را تا پایان مراحل کار به صورت کامل بپردازد.

هنگامی که پایان کار اعلام می شود و به نوعی پروژه مربوطه به اتمام می رسد، کارفرما موظف است مبلغ معینی را به عنوان حقوق و دستمزد و مزایا پایان کار برای کارکنان خود درنظر بگیرد. همچنین در مواردی ممکن است که در صورت به اتمام رسیدن قرارداد کار، هنوز مطالبات کارگران پرداخت نشده است که کارفرما باید اقدام به پرداخت حقوق معوقه کارگران کند.

حقوق و مزایای پایان کار چیست؟

به حقوق و مزایا پایان کار، حق سنوات نیز گفته می شود که در قانون کار شرایط مشخصی برای آن در نظر گرفته شده است. البته لازم به ذکر است که حق سنوات با پایه سنوات کاملا متفاوت است که پایه سنوات برای کارمندان درنظر گرفته می شود. ماده ۲۴ قانون کار در این زمینه مقرر می دارد: « در صورت خاتمه قرارداد کار، کار معین یا مدت موقت، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یک سال یا بیشتر به کار اشتغال داشته است، برای هر سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب بر اساس آخرین حقوق مبلغی معادل یک ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار به وی پرداخت نماید.»

مطابق این ماده حقوق و مزایا پایان کار یا حق سنوات مبلغی است که در پایان هر سال یا پایان هر قرارداد، از طرف کارفرما به کارگران پرداخت می‌شود. همچنین با توجه به ماده مذکور پرداخت حق سنوات منوط به حداقل یک سال کار گار می باشد. به عبارت دیگر حق سنوات در صورتی به کارگر تعلق می گیرد که حداقل به مدت یک سال برای کارفرما کار انجام داده باشد که کارفرما موظف به پرداخت مبلغی به عنوان حق سنوات در پایان کار به کارگران می باشد.

البته در این مورد اختلاف نظرات زیادی وجود دارد که برخی از افراد بر این باورند که اگر مدت زمان شروع و اتمام کار کمتر از یک سال باشد، باز هم حق سنوات به کارگران تعلق می گیرد. البته استدلال و نظر این افراد نمی تواند تا حد زیادی منطقی و صحیح باشد، زیرا مطابق قانون در صورتی که کارگر حداقل به مدت یک سال فعالیت کاری داشته باشد، حق سنوات به وی تعلق می گیرد.

امکان پرداخت حق سنوات به کارگران به صورت ماهیانه وجود دارد اما کارفرمایان معمولا ترجیح می دهند که در انتهای سال یا زمان اتمام قرارداد این مبلغ را به کارکنان خود پرداخت کنند. آخرین ماه دستمزد کارگران در هر سال به عنوان حق سنوات آن ها در نظر گرفته می شود.

در چه صورتی قرارداد کار به پایان می رسد؟

وقوع یک سری وقایع باعث می شود قرارداد کار میان کارگر و کارفرما به اتمام برسد. با توجه به ماده ۲۱ قانون کار، قرارداد کار به یکی از روش های زیر خاتمه می یابد:

• ‌الف – فوت کارگر
• ب – بازنشستگی کارگر
• ج – از کارافتادگی کلی کارگر
• ‌د – انقضاء مدت در قرارداد های کار با مدت موقت و عدم تجدید صریح یا ضمنی آن
• ه – پایان کار در قرارداد هایی که مربوط به کار معین است
• ‌و – استعفای کارگر

نکات مهم در ارتباط با حقوق و مزایای پایان کار

• در خصوص از کارافتادگی کار باید به این نکته توجه کرد که اگر کارگر برای مدت کوتاهی نتواند فعالیت کاری کند و بعدا این امکان برای او وجود داشته باشد، قرارداد کار با توجه به نظر کارفرما و در صورت وجود شرایط قانونی، به صورت موقت به حالت تعلیق در می آید. به عبارت دیگر اگر ازکارافتادگی کارگر به صورت جزئی باشد، ادامه روند کار متوقف می شود. چنانچه ثابت شود که کارگر به صورت دائم از کار افتاده است و امکان فعالیت کاری برای وی وجود ندارد، قرارداد کار خاتمه می یابد.
• مطابق تبصره ماده ۲۱ قانون کار، کارگری که استعفا می‌کند، موظف است یک ماه به کار خود ادامه دهد. به عبارت دیگر، کارگر حتی بعد از استعفای خود باید به مدت یک ماه برای کارفرما کار کند. کارفرما نیز ظرف مدت یک ماه می تواند مقدمات استخدام کارگر جدید را فراهم کند. کارگر باید ابتدا استعفای خود را کتباً به کارفرما اطلاع دهد و در صورتی که ‌حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز انصراف خود را کتباً به کارفرما اعلام نماید، استعفای وی منتفی تلقی می‌شود و کارگر موظف است برگه استعفا و‌ انصراف از آن را به شورای اسلامی کارگاه یا انجمن صنفی یا نماینده کارگران تحویل دهد. معمولا نحوه استعفا به گونه ای است که کارفرما ابتدا دلایل استعفا را از کارگر درخواست می کند و درصورت عدم توافق میان آن ها، کارفرما برای تصمیم گیری نهایی برگه استعفا را به مراجع مزبور ارسال می کند. البته رضایت کارفرما در خصوص استعفا کارگر بسیار مهم است اما اصولا کارفرمایان مجوز استعفا را بدون دردسر خاصی صادر می کنند.
• همچنین کلیه مطالباتی که ناشی از قرارداد کار و مربوط به دوره اشتغال کارگر است، در پایان کار به کارگر و در صورت فوت او به وارث قانونی وی پرداخت خواهد شد. بنابراین در صورت فوت کارگر، حق سنوات به وراث وی تعلق خواهد گرفت.
• چنانچه خاتمه قرارداد کار به لحاظ از کارافتادگی کلی یا بازنشستگی کارگر باشد، کارفرما باید بر اساس آخرین مزد کارگر به نسبت هر‌ سال سابقه خدمت حقوقی به میزان ۳۰ روز مزد به وی پرداخت نماید.
• هر گاه کارگر در انجام وظایف خود مرتکب اشتباهی شود یا آیین‌نامه ‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض نماید، کارفرما می تواند علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار، معادل یک ماه از آخرین حقوق کارگر را به‌عنوان حق سنوات به وی پرداخت کند و قرارداد کار را فسخ نماید.
• درصورتی که کارگر استعفا دهد( به عنوان کارگر مستعفی شناخته شود)، حق سنوات به وی تعلق می گیرد که به ازای هر سال یک ماه آخرین حقوق خواهد بود.