در حقوق ایران پیرامون مبحث وصیت و اوصیا و ارث‌بری آنان قوانین مختلفی وجود دارد. این قوانین همواره ناظر بر این هستند که انتقالات مالی مشخص و در جهت نفع همه افراد مشمول باشد.
پیش از پرداختن به مبحث اوصیا در قانون لازم به ذکر است که شما در پروسه وصیت و اجرای آن می‌توانید از وکیل ارث مشورت بگیرید تا از هر احتمال ضرری در آینده جلوگیری نمایید.
تعدد اوصیا
آیا در صورت تعدد اوصیا، باید مستقلا یا مجتمعا عمل نمایند؟
- فرض اول: در صورتی که موصی قید نموده باشد که هر یک از اوصیاء می‌توانند مستقلا عمل نمایند.
- فرض دوم: در صورتی که موصی قید نموده باشد که اوصیا باید مجتمعا عمل نمایند.
- فرض سوم: در صورتی که موصی سکوت نماید.
استقلال اوصیا
اگر اوصیاء دو یا چند نفر باشند می‌توانند کارها را به طور مستقل انجام دهند و عمل آن‌ها نافذ است. در صورت تعارض، عمل وصی اول نافذ است. آیا در صورت فوت یکی از اوصیاء، شخص دیگری جانشین وی می‌شود؟ خیر.
آیا اوصیایی که باید به طور مستقل عمل نمایند می‌توانند مجتمعا کارها را انجام دهند یا خیر؟ بله، البته در صورتی که نظرات ایشان با یکدیگر متعارض نباشد.
در صورتی که اجتماع اوصیا نهی شده باشد ولی آن‌ها به این امر اقدام نمایند تکلیف چیست؟ عده ای از فقها این امر را باطل دانسته اند، لیکن گروهی دیگر معتقدند عمل آن‌ها صحیح است.
هر چند برخلاف توصیه موصی اقدام نموده اند. اگر شرط استقلال شده باشد ولیکن آن‌ها کار را بین خود تقسیم نمایند تکلیف چیست؟ خیر.
اجتماع اوصیا
در صورت فرض اجتماع، اگر یکی از اوصیا مستقلا عمل نماید، عمل وی فضولی محسوب می‌گردد. در صورت فوت یکی از اوصیا طبق مواد قانونی در باب وقف، حاکم شخص دیگری را جانشین وی می‌نماید.
بنا بر پاسخ کارشناس در جلسات وکیل تلفنی در صورتی که یکی از اوصیاء به هر دلیلی نتواند امور وصایت را انجام دهند تکلیف چیست؟ به استناد ماده ۱۱۸۷ قانون مدنی حاکم شخصی را موقتا جانشین وی می‌نماید.
آیا بر اساس کهولت و غیره سمت وصی زائل می‌گردد یا خیر؟ عده ای از فقها بر این نظرند که سمت وصی زائل می‌شود.
قانون مدنی در این باب نظری ندارد. اگر وصی دیوانه و مجنون گردد، حاکم یک نفر امین را تعیین می‌نماید که امور را اداره نماید تا زمانی که وصی افاقه گردد.
ماده ۸۵۵ قانون مدنی: موصی می‌تواند چند نفر را به نحو ترتیب وصی معین نماید، به این طریق که اگر اولی فوت کرد دومی وصی باشد و اگر دومی فوت کرد سومی باشد و هکذا.
انتخاب جانشین از طرف وصی
آیا وصی می‌تواند شخص دیگری را با عنوان وصی جانشین خود نماید؟
- فرض اول: موصی اختیار انتخاب جانشین را به وصی داده باشد (ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی).
- فرض دوم: موصی به صراحت وصی را از انتخاب جانشین منع نموده باشد.
- فرض سوم: موصی سکوت کرده باشد. مواد قانون مدنی در صورتی که موصی سکوت کرده باشد، مطلبی بیان ننموده است ولی با توجه به نفس وصایت، وصی حق تعیین وصی را ندارد.
وصی در حکم امین
وصی در حکم امین است. ید وصی نسبت به اموال و امور مورد وصیت امانی است. در مورد عقد وصیت به لحاظ شرعی و قانونی نظارتی مدنظر نیست.
ضم امین
ماده ۸۵۹ قانون مدنی: وصی باید بر طبق وصایای موصی رفتار کند، والا ضامن و منعزل است.
ماده ۷۹ قانون مدنی: واقف یا حاکم نمی‌تواند کسی را که در ضمن عقد وقف، متولی قرار داده شده است عزل نماید، مگر در صورتی که حق عزل شرط شده باشد و اگر خیانت متولی ظاهر شود، حاکم ضم امین می‌کند.
وصی نمی‌تواند وصایت را به دیگری تفویض نماید. در صورتی که وصی حق واگذاری امور را به وکیل یا نماینده داشته باشد و برخلاف این نظر عمل نماید، عقد وکالت باطل است و هر دو ضامن هستند.
لازم است بدانید در صورتی که امکان مراجعه حضوری به دفتر وکیل یا تماس تلفنی با متخصص را ندارید، می‌توانید از وکیل آنلاین استفاده نمایید.
طبق قوانین، موصی می‌تواند ناظر تعیین نماید (ماده ۸۵۷ قانون مدنی).
ناظر
طبق ماده ۸۵۷ قانون مدنی: موصی می‌تواند یک نفر را برای نظارت در عملیات وصی معین نماید. حدود اختیارات ناظر به طریقی خواهد بود که موصی مقرر داشته است یا از قراین معلوم شود.
سمتی که به ناظر واگذار می‌شود همانند سمت وصی است ولیکن حدود اختیارات ناظر در حد نظارت و حدود اختیارات وصی در حد دخالت است.
اقسام وصایت
وصایت بر اشخاص: شخصی وصی دیگری می‌شود و کارهای وی را به عهده می‌گیرد.
ولایت بر مجنون یا سفیه بر دو گونه است:
- ولایت قهری
- ولایت حکومتی؛ در صورتی که پدر یا جد پدری بر شخص مجنون یا سفیه ولایت دارد که جنون یا سفاهت وی متصل به زمان بلوغ باشد.
وظایف وصی
تعیین مطلق وصی، اداره تمام امور مربوط به صغار از وظایف وصی است. مادر حق ولایت بر فرزند خود ندارد، در نتیجه نمی‌تواند وصی انتخاب نماید. ممکن است مادر وصیت نماید که مال وی در اختیار وصی باشد (ثلث مال) و پس از آنکه فرزند به سن بلوغ رسید به وی تملیک نماید.
طبق ماده ۱۱۸۹ قانون مدنی، هیچ یک از پدر و جد پدری نمی‌تواند با حیات دیگری برای مولی علیه خود وصی معین کند. آیا هر یک از پدر و جد پدری می‌توانند در زمان حیات دیگری وصی تعیین نمایند؟ نظر اول این است که وصایت صحیح است. نظر دوم این است که وصایت باطل است. نظر سوم این است که وصایت نسبت به اداء دین طفل صحیح است.
طبق ماده ۱۱۸۹ قانون مدنی: پدر یا جد پدری در حیات دیگری نمی‌توانند برای مولی علیه وصی معین نمایند. با توجه به انصاف قضایی: اگر جد یا جد پدری در حیات دیگری وصیت نمایند، این وصیت در صورت فوت دیگری صحیح است. اگر طفل دارای پدر یا جد پدری باشد و یکی از آن‌ها محجور شوند، ولایت قانونی وی ساقط می‌شود.
طبق ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی: ممکن است پدر یا جد پدری به کسی که به سمت وصایت معین کرده اختیار تعیین وصی بعد از فوت خود را برای مولی علیه بدهد.
وظایف وصی نسبت به موصی علیه
مقصود از نگهداری و تربیت مولی علیه، آن چیزی است که مربوط به وی می‌شود.
طبق ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی: در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود، هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد. در صورتی که وصیت مطلق باشد اداره اموال مولی علیه، بر عهده وصی است مگر اینکه استثنا شده باشد.
وصایت بر اموال
اموال به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- اموالی که مورد وصیت یا دین متوفی است.
- اموالی که مورد وصیت قرار نگرفته حق وراث است. ممکن است موجباتی فراهم گردد که وصی دخالت در امور نماید و دیون متوفی را پرداخت نماید.
پرداخت دیون، مقدم بر سهم وراث است.
اگر ورثه با اجازه وصی، دیون متوفی را پرداخت نمایند، دیگر حق رجوع به وصی را ندارند. اگر موصی وصیت نموده باشد که وصی حق دخالت در اموال وی را در جهت پرداخت دیون دارد، ولی ملزم به انجام وظایف محوله است. اگر ورثه از محل ماترک، دیون را پرداخت نمایند، وصی حق اعتراض ندارد.
برای دریافت اطلاعا تکمیلی می‌توانید از مشاوره حقوقی ارث در بنیاد وکلا بهره‌مند شوید.
