آیا وصیت برای حمل یا جنین ممکن است؟

به نفع حمل می‌توان وصیت نمود به شرط آن که زنده متولد شود. طبق ماده ۹۵۷ قانون مدنی: حمل از حقوق مدنی متمتع می‌گردد، مشروط بر اینکه زنده متولد شود. انعقاد نطفه باید در زمان فوت مورث باشد.

ارث‌بری جنین چگونه است؟

تنقیح مناط به این معنا است که ملاک این که حمل می‌تواند وارث بشود آن است که از خون و ریشه پدر باشد.

در صورت تلقیح مصنوعی نیز طفل از مورث ارث می‌برد.

ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی به بعد به بحث در باب اثبات نسب پرداخته است. اگر شخصی مدعی شود که نطفه حمل بعد از فوت مورث منعقد شده است، آیا ادعای وی بنا بر نظر وکیل ارث و قانون ارث قابل اثبات است یا خیر؟

• حالت اول: زوجه پس از انحلال نکاح، صاحب فرزند شود؛ البته در صورتی که ازدواج مجدد ننموده باشد.

طبق ماده ۱۱۵۹ قانون مدنی: هر طفلی که بعد از انحلال نکاح متولد شود، ملحق به شوهر است؛ مشروط بر این که مادر هنوز شوهر نکرده و از تاریخ انحلال نکاح تا روز ولادت طفل بیش از ده ماه نگذشته باشد؛ مگر آن که ثابت شود که از تاریخ نزدیکی تا زمان ولادت کمتر از ۶ ماه و یا بیش از ۱۰ ماه گذشته باشد.

• حالت دوم: زوجه پس از انحلال نکاح، مجددا ازدواج کند؛ طبق ماده ۱۱۶۰ ق.م. در صورتی که عقد نکاح پس از نزدیکی منحل شود و زن مجددا شوهر کند و طفلی از او متولد گردد، طفل به شوهری ملحق می‌شود که مطابق مواد قبل، الحاق او به آن شوهر ممکن است.

در صورتی که مطابق مواد قبل الحاق طفل به هر دو شوهر ممکن باشد، طفلی ملحق به شوهر دوم است؛ مگر آن که امارات قطعیه بر خلاف آن دلالت کند.

ماده ۱۱۶۰ ق.م. مقرر می‌دارد: در صورتی که عقد نکاح پس از نزدیکی منحل شود و زن مجددا شوهر کند و طفلی از او متولد گردد، طفل به شوهری ملحق می‌شود که مطابق مواد قبل، الحاق او به آن شوهر ممکن است، در صورتی که مطابق مواد قبل الحاق به هر دو شوهر ممکن باشد، طفل ملحق به شوهر دوم است؛ مگر آن که امارات قطعیه برخلاف آن دلالت کند.

اگر طفل کمتر از ۶ ماه از تاریخ انعقاد عقد نکاح دوم متولد شود، ملحق به شوهر اول است؛ مشروط بر این که بیش از ۱۰ ماه از تاریخ انحلال نکاح اول نگذشته باشد یا ثابت گردد که از تاریخ نزدیکی شوهر اول با او بیش از ۱۰ ماه گذشته است.

زنده متولد شدن حمل

شرط اهلیت تمتع، زنده متولد شدن طفل است.

نکته: اگر از زمان انعقاد نطفه پدر فوت نماید و طفل بعد از ۹ ماه متولد شود، زنده متولد شدن طفل کاشف از آن است که از زمانی که نطفه منعقد گردیده وارث بوده است. تملک حمل نسبت به ماترک از زمان انعقاد نطفه است.

اگر طفلی متولد شود و شک نماییم که در حین تولد زنده بوده یا خیر، از موارد شک است. طبق اصول عملیه اگر شک عارض شود، یا حالت سابقه متیقن دارد یا خیر. اگر حالت سابقه متیقن باشد از موارد استصحاب است.

ماده ۸۷۶ قانون مدنی: با شک در حیات حین ولادت، حکم به وراثت نمی‌شود.

انواع استصحاب عدم

1. عدم ازلی
2. عدم عارضی.

عدم ازلی از ابتدا موجود نبوده است.

عدم عارضی از ابتدا موجود بوده است. در باب استصحاب، همواره اماره بر اصل مقدم است. اماره ید عبارت است از این که اگر کسی مالی را در اختیار داشته باشد، حکم می‌شود که وی مالک است. در باب حمل استصحاب عدمی اجرا می‌گردد.

ماده ۸۷۸ قانون مدنی: هرگاه در حین موت مورث، حملی باشد که اگر قابل وراثت متولد شود، مانع از ارث تمام یا بعضی از وراث دیگر می‌گردد، تقسیم ارث به عمل نمی‌آید تا حال او معلوم شود؛ و اگر حمل مانع از ارث هیچ یک از سایر وراث نباشد و آن‌ها بخواهند ترکه را تقسیم کنند، باید برای حمل حصه ای که مساوی حصه دو پسر از همان طبقه باشد کنار گذارند و حصه هر یک از وراث مراعا است تا حال حمل معلوم شود.

1. در صورتی که حمل جزء وراث باشد، تقسیم ترکه صورت نخواهد پذیرفت.
2. حمل ممکن است مانع از ارث بردن قسمتی از ماترکه گردد. در فرض مزبور مال تقسیم نمی‌شود تا زمانی که طفل متولد شود.

پس به طور کلی می‌توان نتایج زیر را به دست آورد:

• طفل مانع از ارث بردن هر یک از وراث می‌شود.
• طفل مانع از ارث بردن کل یا کمتر از ماترک از وراث می‌شود. طفل متولد می‌شود و باعث می‌گردد که هر یک از وراث سهم کمتری از سهم الارث خود ببرند.

اگر حمل مانع از ارث هیچ یک از سایر وراث نباشد و آن‌ها بخواهند ترکه را تقسیم کنند، باید برای حمل حصه‌ای که مساوی حصه دو پسر از همان طبقه باشد کنار گذارند و حصه هر یک از وراث مراعا است تا حال حمل معلوم شود.

در صورتی که طفل متولد شده دو پسر باشد، طبق ماده ۸۷۸ قانون مدنی عمل خواهد شد؛ ولیکن اگر اطفال متولد شده دو دختر باشند، سهم یک پسر اضافه می‌آید که در این صورت بین تمام وراث تقسیم می‌گردد.

شرایط ارث بردن

امین موظف است سهم دو پسر را از ماترکه استخراج کرده و به ایشان تحویل دهد. در صورتی که اشخاصی که از یکدیگر ارث می‌برند فوت نمایند تکلیف چیست؟

طبق ماده ۸۷۵ قانون مدنی: شرط وراثت، زنده بودن در حین فوت مورث است، و اگر حملی باشد، در صورتی ارث می‌برد که نطفه او حین الموت منعقد بوده و زنده هم متولد شود؛ اگر چه فورا پس از تولد بمیرد.

به عنوان مثال پدر و پسر در یک طبقه ارثی قرار دارند، پدر ۶/۱ و پسر ۳/۱ ارث می‌برد. حال اگر پدر و پسری در یک زمان فوت نمایند تکلیف چیست؟ در این باب فروض مختلفی مطرح است:

1. اگر دو نفر که از یکدیگر ارث می‌برند فوت نمایند، هر کدام که زودتر فوت کرده از دیگری ارث می‌برد.
2. اگر دو نفر که از یکدیگر ارث می‌برند و در یک زمان فوت نمایند، هیچ یک از این دو نفر از یکدیگر ارث نمی‌برند.
3. اگر دو نفر، که از یکدیگر ارث می‌برند، فوت نمایند، در صورتی که تاریخ فوت یکی از آن‌ها که مقدم است معلوم و دیگری مجهول باشد، در این صورت با استناد به اصل استصحاب (اصل تاخر حادث) کسی که تاریخ فوتش مجهول است از دیگری ارث می‌برد. ماده ۸۷۴ ق.م. اگر اشخاصی که بین آنان توارث باشد بمیرند و تاریخ فوت یکی از آن‌ها معلوم و دیگری از حیث تقدم و تاخر مجهول باشد، فقط آن که تاریخ فوتش مجهول است از آن دیگری ارث می‌برد.
4. اگر دو نفر که از یکدیگر ارث می‌برند، فوت نمایند و تاریخ فوت هیچ یک معلوم نباشد، از یکدیگر ارث نمی‌برند. هرگاه دو نفر که از یکدیگر ارث می‌برند، (خواهر و برادر)، طی حادثه‌ای فوت کنند و مشخص نشود که تاریخ فوت آن‌ها چه زمانی است، از یکدیگر ارث نخواهند برد.

ماده ۸۷۳ قانون مدنی: اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث می‌برند مجهول و تقدم و تاخر هیچ یک معلوم نباشد، اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمی‌برند؛ مگر آن که موت به سبب غرق یا هدم واقع شود؛ که در این صورت از یکدیگر ارث می‌برند.

اگر دارایی پدر یک صد هزار ریال و دارایی پسر ششصد هزار ریال باشد، دارایی پدر بین ورثه تقسیم می‌شود و به پسری که با او فوت نموده ۵۰ هزار ریال و به هر دختر ۲۵ هزار ریال داده می‌شود؛ و دارایی پسر بین ورثه تقسیم می‌گردد، به پدری که با او فوت نموده یک صد هزار ریال و به زوجه او ۷۵ هزار ریال و به دختر، بقیه ماترک که چهارصد و بیست هزار ریال است می‌رسد.

پس نصیب پسر که از پدرش به ارث برده ۵۰ هزار ریال به بازماندگانش که دو دختر باشد می‌رسد.

در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی ارث می‌توانید از متخصصین بنیاد وکلا کمک بگیرید.