در شریعت اسلام، سقط جنین یکی از گناه بزرگ است که اگر کسی مرتکب آن شد نه تنها باید دیه را بپردازد بلکه کفاره این گناه را بپردازد. یعنی هم جرم است و هم گناه.
بسیاری از کشورها سقط جنین را غیرقانونی می‌دانند و مجازات‌هایی برای آن در نظر گرفته‌اند. سقط جنین به معنای گرفتن فرصت زندگی از یک انسان است. کسی که هیچ قدرتی برای دفاع از خود ندارد و به میل و اراده دیگران باید دست از زندگی بشوید.
برای همین اگر سقط جنین به طور غیر قانونی و بدون مجوز پزشکی انجام شود جرم بوده و علاوه بر پرداخت دیه، مجازات تعزیری نیز برای عاملان آن در نظر گرفته می‌شود.
سقط جنین می‌تواند در اثر اتفاقات گوناگون عمدی و غیر عمدی رخ دهد. در هر صورت فرقی نمی‌کند که این جرم چگونه واقع شده باشد، مرتکب این عمل مکلف به پرداخت دیه است.
قانون مجازات اسلامی، توجه جدی به بحث سقط جنین داشته است. از آن جایی که انسان موجود پیچیده‌ای است و شکل گیری آن از زمان نطفه تا زمان تولد مرحله به مرحله است، قانون با توجه به مراحل شکل گیری جنین دیه را تعیین کرده است.
طبق قانون دیه سقط جنین در یک دسته بندی کلی به دو بخش تقسیم می‌شود: دیه سقط جنین قبل از دمیده شدن روح و دیه سقط جنین بعد از دمیده شدن روح.
هر کدام از این مراحل شرایط خاص خود را داشته که در نتیجه دیه متفاوتی نیز به آن تعلق می‌گیرد. با مشاوره حقوقی بنیاد وکلا همراه باشید تا با دیه سقط جنین و انواع آن آشنا شوید.
دیه سقط جنین
دیه سقط جنینی که روح در آن دمیده نشده
همانطور که گفته شد، بسته به اینکه عمل سقط جنین در کدام مراحله و هفته بارداری رخ داده است، مقدار دیه آن متفاوت خواهد بود. در ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی این مراحل به ترتیب ذکر شده و دیه آن نیز مشخص گردیده است.
توجه داشته باشید دیه سقط جنین از زمان استقرار جنین در رحم ثابت می‌شود. یعنی زمانی که عملا نطفه تشکیل شده باشد. این زمان دو هفته بعد از بارداری است که قانون نیز از دو هفتگی به بعد برای آن دیه مقرر کرده است.
دیه سقط جنین در دو هفتگی
چنان که بیان شد، دیه سقط جنین، از دو هفته بعد از ایجاد نطفه مشخص شده است. طبق بند الف ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی، دیه نطفه‌ای که در رحم مستقر شده برابر با دو صدم دیه کامل انسان خواهد بود.
بنابراین با توجه به نرخ دیه سال ۱۴۰۲، مقدار این دیه معادل ۱۸ میلیون تومان است.
دیه سقط جنین در چهار هفتگی
به جنین در چهار هفتگی، علقه گفته می‌شود. علقه به این معنی است که نطفه به صورت خون بسته شده درآمده و در چهارمین هفته یا یک ماهگی رشد خود است.
اگر سقط جنین در این مرحله باشد، بنابر بند ب ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی، دیه آن چهار صدم دیه کامل خواهد بود. با توجه به قیمت دیه کامل در سال ۱۴۰۲، مقدار آن معادل ۳۶ میلیون تومان است.
دیه سقط جنین در هفته هشتم
به جنینی که در هفته هشتم از رشد خود قرار دارد به اصطلاح مضغه گفته می‌شود. مراد از مضغه این است که جنین در این مرحله به صورت توده گوشتی درآمده است. بنابراین در هفته هشتم مقدار دیه بالاتر خواهد بود.
چنان که در بند پ ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی آمده است، مقدار دیه جنین در هفته هشتم بارداری معادل شش صدم دیه کامل انسان است. با توجه به مقدار دیه سال ۱۴۰۲، این دیه معادل ۵۴ میلیون تومان است.
دیه سقط جنین در هفته دوازدهم بارداری
وقتی که جنین در هفته دوازدهم بارداری است، به صورت استخوان درآمده اما هنوز گوشی بر روی آن روییده نشده است. به این مرحله عظام یعنی استخوان می‌گویند. اگر سقط جنین در این مرحله رخ دهد، مرتکب باید هشت صدم دیه کامل را پرداخت کند. مقدار این دیه با توجه به نرخ دیه در سال ۱۴۰۲، معال ۷۲ میلیون تومان خواهد بود.
دیه سقط جنین در هفته شانزدهم بارداری
جنینی که در هفته شانزدهم بارداری است، تقریبا کامل است و استخوان و گوشت او تا حدود زیادی رشد کرده اما هنوز جان ندارد. در واقع بعد از هفته شانزدهم است که طبق اعتقادات اسلامی روح در جنین دمیده می‌شود.
دیه سقط جنینی که در این مرحله قرار دارد برابر با یک دهم دیه کامل انسان است که با توجه به قیمت دیه سال ۱۴۰۲ معادل ۹۰ میلیون تومان خواهد بود.
دیه سقط جنینی که روح کامل دارد
آخرین بند ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی درباره دیه سقط جنینی است که روح به طور کامل در آن دمیده شده است. از آن جایی که دمیده شدن روح در بدن جنین به منزله حیات و زنده بودن است، جنین مانند یک فرد زنده در نظر گرفته شده و دیه آن نیز برابر با دیه کامل انسان خواهد بود.
از آن جایی که دیه جنین در ۱۶ ماهگی به بعد در حکم فرد زنده است، از نظر دیگر شرایط نیز تابع قوانین دیه یک انسان زنده خواهد بود. بدین معنی که اگر جنین پسر باشد، دیه وی کامل خواهد بود و اگر جنین دختر بود، نصف دیه کامل به آن تعلق می‌گیرد.
البته بر اساس نظر مشورتی قوه قضائیه و با توجه به حکم تبصره ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی که در مورد یکسان سازی دیه زن و مرد است، این حکم درباره سقط جنین نیز قابل اجرا است. یعنی بر اساس این تبصره، تفاوت دیه جنین دختری که روح در آن دمیده شده تا سقف دیه مرد، توسط صندوق خسارت‌های بدنی جبران می‌شود.
اما اگر جنسیت جنین مشخص نبود، مقدار دیه معادل سه چهارم دیه کامل خواهد بود که با توجه قیمت دیه در سال ۱۴۰۲، مقدار آن معادل ۶۷۵ میلیون تومان است.
دیه سقط چند جنین با هم
قانونگذار در ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی فرضی را تصور کرده است که اگر چند جنین در رحم وجود داشته باشند و همه آن‌ها از بین بروند؛ حکم آن چیست؟ آیا به مجموع آن‌ها یک دیه تعلق می‌گیرد یا به هر کدام دیه جداگانه‌ای پرداخت خواهد شد؟
به این پرسش وکیل تلفنی چنین پاسخ می‌دهد که طبق این ماده سقط هر کدام از جنین‌ها یک دیه جداگانه دارد و دیه باید به ازای هر کدام تعیین و پرداخت شود.
دیه وارد کردن جراحت به اعضای جنین
گاهی اتفاقی برای مادر می‌افتد که ممکن است جنین آسیب ببیند. گاهی هم در هنگام سقط جنین آسیب‌هایی به جنین وارد می‌شود. قانونگذار برای وارد شدن آسیب به اعضا جنین دو فرض را تصور کرده است.
- اول زمانی است که جنایت فقط بر اعضای جنین وارد شده و سبب قطع عضو یا آسیب به وی شود و جنین زنده می‌ماند.
- دوم زمانی است که جنین همراه با جنایت وارد شده از بین می‌رود. در ادامه دیه هر دو مورد را بررسی خواهیم کرد.
دیه جراحات وارده به جنین هنگامی که سقط نشده باشد
اگر جنین به خاطر اتفاقی غیرعمدی یا عمدی سقط نشد اما جراحت‌هایی بر وی وارد شده باشد که سبب قطع عضو یا رساندن آسیب به وی شود، دیه آن باید پرداخت شود.
بر اساس ماده ۷۲۰ قانون مجازات اسلامی، اگر صدمه وارده به جنین در مراحلی باشد که هنوز روح در جنین دمیده نشده است اما استخوان بندی آن کامل شده است، دیه آسیب وارده با توجه به مقدار دیه آن مرحله محاسبه می‌شود.
اما اگر در مرحله‌ای باشد که روح در آن دمیده شده، با توجه به مقدار دیه و حسب جنسیت آن، میزان دیه پرداختی مشخص خواهد شد.
آسیب وارد کردن به جنین و از بین رفتن آن
گاهی آسیبی که به صورت عمدی یا غیرعمدی به جنین وارد شده است، موجب از بین رفتن جنین می‌شود. طبق ماده ۷۲۰ قانون مجازات اسلامی، در این صورت تنها دیه جنین پرداخت می‌شود. فرقی نمی‌کند جنین قبل از مرحله دمیدن روح بوده یا بعد از آن باشد، در هر دو فرض تنها دیه سقط جنین با توجه به آنچه ذکر شد، پرداخت می‌شود.
دیه سقط جنین در تصادفات
تصادفات رانندگی یکی از مهم‌ترین عواملی است که منجر به سقط جنین می‌شود. در تصادفات رانندگی نحوه پرداخت دیه به همان شکلی است که در قانون ذکر شده است. اما پرداخت دیه در این گونه حوادث مستلزم وجود شرایطی است که بررسی می‌شود.
شرایط پرداخت دیه سقط جنین در تصادفات رانندگی
اگر تصادفی منجر به سقط جنین شده باشد، باید به تایید پزشکی قانونی برسد و بعد از آن دیه جنین پرداخت می‌شود. برای آن‌ها بتوان دیه سقط جنین در تصادفات را دریافت کرد، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:
- ضربه وارد شده باید مستقیم به شکم و لگن خورده باشد و این ضربه شدید بوده باشد.
- علائمی که نشان دهنده سقط جنین است، با فاصله خیلی کمی پس از حادثه و ضربه خوردن بدن مادر خودش را نشان دهد.
- با فاصله اندکی پس از بروز علائمی که نشان دهنده سقط جنین هستند، جنین از بین برود.
مدارک لازم برای گرفتن دیه سقط جنین در تصادفات رانندگی
برای آن‌ها بتوان دیه سقط جنین در تصادفات رانندگی را دریافت کرد، باید مدارک زیر را به پزشکی قانونی تحویل داد:
- سونوگرافی قبل از تصادف و تایید زنده بودن جنین قبل از تصادف توسط دکتر
- تاییده پزشکی که جنین را از بدن مادر خارج کرده است
- گزارش دادسرا در خصوص سن بارداری و تعیین اینکه جنین در کدام مرحله بارداری بوده است.
مسئول پرداخت دیه سقط جنین کیست؟
دیه سقط جنین به عهده کسی است که به طور مستقیم مسبب از بین رفتن جنین شده است.
در ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی آمده است که اگر زنی به صورت عمد، شبه عمد یا خطا محض جنین خود را در هر مرحله‌ای که باشد از بین ببرد، مکلف به پرداخت دیه است. البته اگر وی شرایط پرداخت دیه نداشته باشد، عاقله او ملزم به پرداخت دیه هستند.
اگر مادر به کمک یک پزشک و به صورت غیرقانونی اقدام به سقط جنین کند، دیه سقط جنین بر عهده دکتر است. مثلا اگر دکتر آمپولی را به مادر تزریق کرده باشد تا جنین از بین برود، در این صورت مسئول پرداخت دیه دکتر است.
اگر دکتر یا هر کسی غیر از پدر و مادر، باعث سقط جنین شود؛ دیه بر گردن اوست و باید پرداخت نماید. حتی اگر پدر و مادر راضی به سقط باشند.
دیه سقط جنین به چه کسانی می‌رسد؟
دیه سقط جنین بر اساس قانون ارث و با توجه به طبقات ارث بین وراث تقسیم می‌شود. اما اگر وارث جنین خود عامل سقط جنین باشد، ارث به وی تعلق نخواهد گرفت.
اگر جنین خواهر و برادر نداشته و پدر و مادرش نیز نقشی در سقط او نداشته باشند، یک سوم دیه به مادر و دو سوم به پدر جنین خواهد رسید.
سقط جنین همراه با ایراد صدمه به مادر
در ماده ۷۱۷ قانون مجازات اسلامی آمده است که اگر جنین بر اثر جنایتی از بین برود و مادر نیز دچار آسیب شود، مرتکب علاوه بر پرداخت دیه جنین باید ارش جنایت بر مادر را نیز پرداخت نماید.
البته این در صورتی است که مادر خود اقدام به سقط جنین نکرده باشد.
دیه سقط جنین در هنگام وجود خطر جانی برای مادر
درست است که سقط جنین در شریعت اسلامی نهی شده و آن را در زمره گناهان قرار داده و قانون نیز آن را جرم تلقی کرده است. اما اگر شرایطی وجود بیاید که جنین جان مادر را به خطر بیاندازد و برای نجات جان مادر جنین را سقط نمایند، دیه ثابت نمی‌شود و لزومی به پرداخت آن نیست.
سقط جنین و مجازات آن
طبق قانون مجازات اسلامی، سقط جنین جرم است و کسانی که مرتکب این کار می‌شوند مجرم هستند.
در سال ۱۳۸۱ مصوبه‌ای در مجلس تصویب شد که به موجب آن اگر جنین جان مادر را به خطر می‌اندازد یا اینکه ولادت جنین باعث حرج والدین یا خود کودک خواهد شد. یعنی کودک دارای عقب مانندگی یا ناقص الخلقه باشد، با تشخیص سه پزشک متخصص و تایید پزشکی قانونی، می‌توان جنین را سقط کرد.
در این خصوص فرقی نمی‌کند جنین دارای روح باشد یا خیر، با رضایت زن و شوهر می‌توان جنین را سقط کرد و مجازات و مسئولیتی متوجه عاملان آن نخواهد بود.
اما اگر سقط جنین بدون وجود این شرایط صورت گرفته باشد، با توجه به اینکه چه افرادی اقدام به این کار کرده‌اند، قانون برای آن‌ها مجازاتی را در نظر گرفته است.
مجازات سقط جنینی که توسط دکتر صورت گرفته باشد
بر اساس ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی، اگر شخصی که اقدام به سقط جنین می‌کند پزشک یا ماما یا دارو فروش باشد، علاوه بر پرداخت دیه به مجازات حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهد شد. فرقی نمی‌کند خود شخصا اقدام به این کار کرده باشد یا اینکه مباشر در سقط جنین باشد؛ در هر دو صورت مشمول این ماده خواهد شد.
مجازات سقط جنینی که توسط افراد غیر متخصص صورت بگیرد
در مورد مجازات سقط جنینی که توسط افراد غیر متخصص رخ دهد، دو فرض در قانون پیش بینی شده است.
سقط جنین همراه با آزار و اذیت مادر
در ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی آمده است که اگر فردی غیر از پزشک و ماما، به وسیله ضرب و جرح و آزار و اذیت زن باردار سبب سقط جنین وی شود؛ به مجازات حبس از یک تا سه سال محکوم می‌شود. حسب این ماده ولی دم طفل در صورتی که جنین دارای روح بوده می‌تواند تقاضای قصاص مجرم را نماید. اگر حکم قصاص بر وی جاری نشود نیز باید دیه را پرداخت کنید.
سقط جنین به وسیله دارو
بر اساس مطاده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی اگر فردی غیر متخصص به وسیله دارو یا دیگه اقدامات باعث سقط جنین شود، به مجازات از سه تا شش ماه حبس محکوم خواهد شد و علاوه بر آن باید دیه جنین را نیز بپردازد.
البته اگر ثابت شود که این کارها را برای حفظ جان مادر انجام داده است مشمول مجازات زندان نمی‌شود ولی باید مطابق با قانون دیه را پرداخت کند.
مجازات سقط جنین به صورت غیر عمدی
اگر جنین در اثر یک حادثه غیر عمدی مانند تصادفات سقط شده باشد، مشمول مجازات حبس نخواهد شد اما ملزم به پرداخت است.
مجازات سقط جنین توسط پدر
همانطور که ذکر شد قانون برای سقط جنین توسط مادر مجازات دیه را در نظر گرفته است. حال این سوال پیش می‌آید که آیا سقط جنین توسط پدر مشمول مجازات و پرداخت دیه خواهد شد یا خیر؟
در پاسخ باید گفت که اگر پدر با علم و آگاهی و قصد ارتکاب فعل سقط جنین، اقدام به از بین بردن جنین کند؛ یعنی این کار را به صورت عمدی انجام دهد؛ به حبس محکوم شده و دیه را نیز باید پرداخت نماید.
اما اگر به صورت غیر عمدی باعث سقط جنین شده باشد، صرفا مکلف به پرداخت دیه خواهد بود. اگر این اتفاق در اثر بی‌احتیاطی وی در رانندگی رخ دهد، علاوه بر پرداخت دیه ممکن است که حبس موضوع ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی نیز محکوم شود.
دیگر قوانین مربوط به سقط جنین
سقط جنین و پرداخت دیه آن قوانین دیگری نیز دارد که در ادامه ذکر خواهد شد:
- طبق قانون، سقط جنین نامشروع و زنازاده نیز حرام است.
- بر اساس قانون مجازات اسلامی، میزان دیه جنین مشروع با جنین نامشروع مساوی است.
- وراث دیه می‌توانند از همه یا بخشی از مقدار دیه صرف نظر کنند.
- مقدار دیه سقط جنین نیز مانند دیگر دیه‌ها، بر اساس روز پرداخت محاسبه می‌شود و مهلت آن نیز مانند انواع دیگر دیه بر حسب نوع جنایت است.
پیگیری پرونده کیفری و محاسبه دیه سقط جنین با بنیاد وکلا
پرونده کیفری سقط جنین یکی از موارد حساسی است که قانون توجه ویژه‌ای به آن داشته است. بنابراین روند پیگیری این پرونده و دریافت دیه بسیار مهم است. مخصوصا اگر سقط جنین در اثر مواردی چون تصادفات رانندگی رخ داده باشد.
مجموعه حقوقی بنیاد وکلا، با داشتن بیش از هزار وکیل و کارشناس حقوقی به صورت شبانه روزی به شما مشاوره آنلاین و تلفنی ارائه می‌نمایند. در صورت نیاز می‌توانید برای محاسبه مقدار دیه سقط جنین و چگونگی تنظیم شکوائیه و لایحه برای از بین بردن جنین نیز از آن‌ها مشاوره دریافت کنید.
در صورت ضیق وقت یا تمایل به ارسال مدارک و فایل صوتی، مشاوره حقوقی آنلاین بنیاد وکلا در خدمت شما خواهد بود.
