یکی از سوالات پرتکراری که این روزها ذهن بسیاری از افراد را درگیر کرده این است که آیا پرینت پیام های تلگرام، واتس اپ و سایر شبکه های پیام رسان مستند محکمی جهت ارایه به عنوان دلیل در دادگاه محسوب می گردد؟
آیا قاضی دادگاه می تواند دستور پرینت آنها را صادر کند؟
در این مقاله به صورت اجمالی سعی می کنیم به این سوالات و سوالات پرتکرار مرتبط به آن ها پاسخ دهیم.
وضعیت ذخیره اطلاعات در تلگرام و واتس اپ
نرم افزارهای معروفی نظیر تلگرام و واتس اپ در دسته نرم افزارهایی هستند که پیام ها از جمله متون و عکس ها با رمزنگاری های خاص ذخیره می شوند و از امنیت بالایی برخوردار هستند.
به دلیل امنیت موضوع هیچگونه خبر موثقی از بابت چگونگی ذخیره سازی اطلاعات در این نرم افزارها وجود ندارد.
با این حال برخی افراد با ادعای ارتکاب جرایمی نظیر توهین، افترا، تبادل پیام های مثبت رابطه نامشروع به این پیام ها استناد می کنند و برای طرح این دعاوی در محاکم خواهان دریافت پرینت این پیامک ها و رسیدگی قاضی هستند.
ورای اینکه امکان پرینت این پیامک ها با توجه به قابلیت جدید این نرم افزارها نظیر پاک کردن دو طرفه پیام و خارجی بودن سرور اصولا ممکن است یا خیر، باید ابتدا ارزش اینگونه مدارک را به لحاظ قانونی مورد بررسی قرار داد.
اماره در لغت به معنی علامت، نشان و نشانه است و جمع آن امارات است.
در اصطلاح حقوقی، به موجب ماده ۱۳۲۱ قانون مدنی اماره عبارت است از اوضاع و احوالی که به حکم قانون یا در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته میشود.
با توجه به این تعریف از اماره باید گفت که اماره امر معلومی است که در خارج به وسیله آن امر مجهولی که مورد ادعای ثالت است، ثابت میشود.
لذا اموری که به وسیله امارات ثابت می‌گردند، معتبر شناخته شده است. زیرا امارات کاشف از واقعیت هستند.
در حقیقت با توجه به معنای لغوی، امارات دلایل تکمیلی‌اند که در عالم خارج وجود دارند و علامت یا نشانه وجود حقی برای صاحب آن می‌باشند. همچنین دلیل از طریق اماره، بیش از هر دلیل دیگری، غیر مستقیم است.
امارات قضایی همان اوضاع و احوالی است که به نظر قاضی دلیل بر امری شناخته میشود، یعنی قاضی از آن اوضاع و احوال نسبت به امر مجهول قطع و یقین پیدا می‌کند و نوعا صحت اظهارات یکی از طرفین دعوی را برساند.
اگر اوضاع و احوال چنین وضعی را برای قاضی به وجود نیاورد، عنوان اماره قضایی پیدا نمی‌کند.
بنابراین امارات قضایی را قانون تاسیس نکرده و به صلاحدید دادرس و قاضی گذاشته و دادرس از طریق برخی از نشانه‌ها تلاش می‌کند که با نتیجه‌گیری، نسبت به واقعیت امر مورد ادعا تصمیم‌گیری نماید.
بنابراین پیامک، عکس و صدای افراد صرفا نشانه ای برای تکمیل علم قاضی هستند و قاضی نمی تواند صرفا به دلیل وجود یک اماره حکمی صادر کند.
با توجه به اینکه سرورهای شبکه های اجتماعی مزبور در خارج از کشور ایران قرار دارد، اصولا قابلیت استعلام ندارد.
همچنین پس از حذف اکانت تلگرام و واتس اپ، اگر از پیام ها بک آپ (پشتیان) گرفته نشده باشد به هیچ وقت قابلیت بازیابی ندارند.
اما چنانچه طرف مقابل پیام ها را در گوشی ذخیره کرده باشد یا اسکرین شات داشته باشد، ارزش این مدارک، در حدود اماره قضایی است و نمی تواند صرفا مستند رای دادگاه قرار بگیرد.
با این حال چنانچه جرم ارتکابی در زمره جرایمی مثل کلاهبرداری های کلان و جرایم رایانه ای مثل تخریب داده های اطلاعاتی جهت منافع اشخاص یا گروه خاصی باشد قضات می توانند حکم به توقیف تلفن همراه را صادر کرده یا اقدام به استخراج اطلاعات نمایند.
تشخیص زمان و مکان ارسال پیام ها نیز توسط کارشناسان و متخصصان فنی دادگستری از طریق ای پی محل ارسال، کدهای تلفن همراه و سیستمی که نرم افزار روی آن نصب شده است، امکان پذیر می باشد.
همچنین چنانچه در سایر دعاوی قاضی وجود پرینت پیام ها را اماره ای بر کشف جرم بداند، می تواند با تجویز رییس حفاظت اطلاعات قوه قضاییه و کمیسیون مرکزملی فضای مجازی دستور پرینت پیام ها را تا شش ماه گذشته، جهت ثبت در پرونده ارجاع دهد.
نکات تکمیلی
رسیدگی و تحقیقات اولیه در مرحله تعقیب جرم در جرایم ضد عفت و اخلاق و به طور کلی جرایم حوزه اخلاقی بیشتر در صلاحیت پلیس اطلاعات و امنیت عمومی است.
رسیدگی و تحقیقات اولیه در مرحله تعقیب جرم در جرایم عمومی و اقتصادی بیشتر در صلاحیت پلیس فتا است.
طرح شکایت در این موارد، در دادسرای محل وقوع جرم است و پلیس اطلاعات یا پلیس فتا مرجع رسیدگی قضایی نیست، بلکه در معیت دادسرا انجام وظایف تحقیقاتی و رسیدگی های اولیه را بر عهده دارد اما صدور قرار متناسب و حکم مقتضی،با دادسرا و دادگاه ذی صلاح است.
