افرادیکه حق گرفتن شناسنامه دارند
از آنجاییکه با صدور شناسنامه انتساب اولیه هر شخص به پدر و مادر وی و اینکه به کدام فامیل تعلق دارند مشخص می شود، لذا پدر و مادر مکلفند به محض تولد کودک نسبت به نامگذاری شایسته و اخذ شناسنامه برای فرزند خود اقدام نمایند تا مولود جدید هویت یابد.
در این ارتباط ماده ۱۲ قانون ثبت احوال کشور در خصوص ثبت ولادت هر طفل در ایران اعم از اینکه پدر و مادر طفل ایرانی یا خارجی باشند باید به نماینده یا مامور ثبت احوال اعلام شود و ولادت اطفال ایرانیان مقیم خارج از کشور به مامور کنسولی ایران در محل اقامت و اگر نباشد به نزدیکترین مامور کنسولی و یا سازمان ثبت احوال کشور اعلام می شود.
لهذا هر یک از اشخاص زیر می توانند با مراجعه به ادارات ثبت احوال نسبت به اعلام ولادت و اخذ شناسنامه نوزاد اقدام نمایند:
- پدر یا جد پدری با ارائه اصل شناسنامه.
- مادر در صورتی که ازدواج او قانونا” به ثبت رسیده باشد. لیکن در مواردی که انعقاد رابطه زوجیت صرفا با صیغه شرعیه بوده و به ثبت نرسیده باشد، اعلام ولادت و امضاء اسناد متفقا به عهده پدر و مادر شرعی خواهد بود.
- وصی یا قیم یا امین با ارائه مدارک ذیربط.
- متصدی یا نماینده موسسه ای که طفل به آنجا سپرده شده است؛ در حال حاضر یکی از این موسسات، سازمان بهزیستی است که نهاد متولی سرپرستی کودکان و نوجوانان بی سرپرست به شمار می رود و برابر ماده ۱۶ قانون ثبت احوال، می توانند اعلام کننده وقایع حیاتی و اقدام کننده برای صدور شناسنامه باشند.
- صاحب واقعه که سن او ۱۸ سال تمام به بالا باشد؛ بنابراین اگر هریک از مراجع بندهای فوق در انجام این وظفه قانونی قصور ورزیده باشند، این امکان فراهم شده که از جانب خود شخص نسبت به اخذ شناسنامه اقدام شود.
بنیاد وکلا به شما کمک می‌کند تا با جستجو و انتخاب متخصصین حقوقی، کار حقوقی خود را با هزینه مشخص و در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام دهید.
تغییر نام و نام خانوادگی
گاهی افراد به جهت حفظ منزلت اجتماعی و نیز جلوگیری از بروز برخی مشکلات در روابط با دیگران تصمیم به تغییر نام کوچک و یا نام خانوادگی می گیرند که چگونگی آن، موضوع این بخش است.
به موجب ماده ۴۰ قانون ثبت احوال تغییر نام خانوادگی اشخاص منحصرا” با تصویب سازمان ثبت احوال کشور خواهد بود.
برای اطلاع با امکان کم کردن سن در شناسنامه اینجا کلیک کنید.
اشخاص زیر می‌توانند درخواست تغییر نام خانوادگی نمایند:
- نام خانوادگی بیش از دو کلمه و یا بیش از یک کلمه و یک حرف یا عدد یا پسوند و یا بطور مطلق یا مضاف نام محل باشد.
- نام خانوادگی از واژه‌های ناپسند ترکیب شده باشد.
- نام خانوادگی از واژه‌های خارجی مانند وانوشکا، ژاکاردو باشد.
- نام خانوادگی مذموم و مغایر ارزشهای فرهنگ اسلامی مانند چنگیز، عبد العزی باشد.
- واژه‌هایی که از القاب و اسامی مربوط به عناوین علمی اعم از درجات و مؤسسات علمی مانند دکتر، دانشگاه و یا مناصب دولتی از لشکری و کشوری بصورت مطلق باشد و مواردی دیگر که در قانون ذکر شده‌اند.
در خصوص تغییر نام کوچک باید گفت در پاره‌ای موارد شخص متقاضی می‌تواند تقاضای تغییر نام کوچک خود را بنماید.
این موارد عبارتند از نام های ممنوع یعنی نام‌هایی که مستهجن و یا موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی شوند، عناوین و القاب قدیم مانند امین‌الدوله، نام های زننده یا نامتناسب با جنس مانند نصرت، عزت، افسر برای اناث و یا انتخاب نام اشرف و یا اکرم برای افراد ذکور، اسامی افراد همنام در خانواده.
همچنین است در مورد کسانی‌که به موجب تبصره ۶ ماده ۲۰ قانون ثبت احوال با تائید مراجع ذیصلاح به دین مبین اسلام مشرف شده باشند و یا اینکه در نام کوچک چیزی زائد و غیرضروری و یا ناشی از اشتباه اشخاص وجود داشته باشد.
در این فروض مرجع صالح برای تغییر نام، هیات حل اختلاف اداره ثبت احوال است اما در سایر موارد دیگر در صلاحیت محاکم دادگستری است.
قابل ذکر است که بر روی سایت سازمان ثبت احوال یک سری اسامی اعم از نام کوچک و نام خانوادگی اعلام شده که متقاضیان می توانند بدون نیاز مراجعه به دادگاه به روش مذکور تغییر دهند.
تغییر سن
ولادت واقعه ای است که ثبت آن الزامی است و ثبت آن در سند صورت می گیرد و رسمی است؛ به همین دلیل نباید امکان تغییر تاریخ آن وجود داشته باشد.
در عین حال در پاره ای موارد در گذشته پس از فوت فرزند بزرگتر در خانواده، شناسنامه وی ابطال نمی‌شد و به فرزند کوچکتر انتقال داده می‌شد، در این صورت سن واقعی شخص با آنچه در شناسنامه وجود داشت متفاوت بود. در اینصورت است که تقاضای صدور حکم بر ابطال شناسنامه کنونی و دستور صدور شناسنامه جدید مطرح می‌شود.
در واقع شخصی که دعوای ابطال شناسنامه می کند بدین معناست که مدعی شود شناسنامه‌ای که از آن استفاده می‌کرده متعلق به خودش نبوده و پس از فوت فرزند بزرگتر به وی رسیده است.
در این خصوص تغییر سن در شناسنامه دو فرض متصور است:
یکی اینکه متقاضی مدعی شود اختلاف سن واقعی او با سن مندرج در شناسنامه‌اش بیشتر از پنج سال است، تشخیص و حل اختلاف با کمیسیون ۵ نفره تشخیص سن محل صدور شناسنامه صاحب سند خواهد بود.
کمیسیون می‌تواند در صورت لزوم، صاحب سند را برای معاینه و تعیین سن به پزشکی قانونی معرفی کند و تصمیم کمیسیون تشخیص سن نیز قابل اعتراض نخواهد بود.
مورد دیگر این است که ادعای اختلاف سن واقعی و سن مندرج در شناسنامه کمتر از ۵ سال باشد که در اینصورت باید به دادگستری رجوع نماید و با رعایت مقررات و تشریفات مربوطه و تقدیم دادخواست طرح دعوا کند.
حذف نام همسر قبلی از شناسنامه
طبق مقررات جاری هر شخصی که ازدواج دائم می کند مکلف است ازدواجش را به ثبت برساند و الا مطابق ماده ۶۴۵ (۸۷۱) قانون مجازات اسلامی، اگر ثبت نکند به حبس تا یکسال محکوم می شود.
بنابراین پس از اینکه نکاح به طور صحیح واقع و صیغه جاری شد، طبق قانون باید در دفتر رسمی ازدواج به ثبت برسد و مراتب در شناسنامه زن و مرد قید گردد.
بدیهی است در صورت عدم ثبت ازدواج دائم در دفاتر اسناد رسمی توسط مرد، می‌توان طبق ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده که الزام به ثبت واقعه ازدواج را الزامی دانسته و برای آن ضمانت اجرای کیفری در نظر گرفته است، دادخواست ثبت واقعه ازدواج را مطرح نمود.
در خصوص نکاح موقت نیز که تابع موازین شرعی قانونی است، در حال حاضر ثبت رسمی آن میسر گردیده و در یک مورد، یعنی طفل حاصل از ازدواج موقت، ثبت آن اجباری است، و دو مورد دیگر یعنی در فرض شرط ضمن عقد نکاح موقت یا در توافق بعدی، منوط به اراده طرفین می‌باشد.
برای اطلاع از نحوه باطل کردن شناسنامه متوفی اینجا کلیک کنید.
اما سوالی که مطرح می شود این است که آیا حذف نام همسر قبلی از شناسنامه امکان پذیر است؟
در پاسخ باید گفت امکان وجود چنین امری بدینصورت است که چنانچه طلاق قبل از رابطۀ جنسی باشد و باصطلاح حقوقی، زن غیر مدخوله باشد، در اینصورت با حکم پزشکی قانونی یا دادگاه با مراجعه به ثبت احوال و تکمیل فرم های مربوطه می توان درخواست صدور المثنی داد.
در این فرض نام همسر سابق حذف خواهد شد و این حکم درباره مرد نیز جاری است.
اما اگر فردی که با همسرش متارکه نموده، همسر دوم انتخاب کند هنگام ثبت رسمی ازدواج و ثبت شدن نام او در شناسنامه‌اش، می‌تواند به اداره ثبت احوال مراجعه کند و درخواست برای حذف نام همسر اول را ارائه دهد.
در این ارتباط ماده ۳۳ قانون ثبت احوال مقرر می دارد:
در المثنی شناسنامه زن یا مرد آخرین نکاح و طلاق یا بذل مدت و در صورت تعدد زوجات آن تعداد ازدواج که به قوت خود باقی است، منعکس خواهد شد.
ازدواج و طلاق غیر مدخوله در المثنی شناسنامه درج نخواهد شد.
با این توصیف حذف نام همسر اول از شناسنامه منوط به انتخاب همسر دوم و نیز ثبت رسمی ازدواج و ثبت‌نام ایشان در شناسنامه فرد است.
بدین طریق ضمن اینکه همسر دوم از ازدواج پیشین همسر خود مطلع خواهد شد، با حذف نام همسر قبلی از شناسنامه بار روانی موجود کاهش خواهد یافت.
