رد داور مربوط به زمانی است که طرفین برای حل اختلافات خود از راه مسالمت آمیز، به نهاد داوری روی می‌آورند اما داوری برای آن‌ها مطابق قانون نیست. یعنی داور منتخب مشمول یکی از ممنوعیت‌های قانونی است و باید از این سمت خارج شود.
در این مطلب ما به بررسی مراحل قانونی جهت رد داور و تعیین داور جایگزین مطابق قوانین داوری آیین دادرسی مدنی می‌پردازیم.
رد داور
چه ضمانت اجرایی هست برای این ممنوعیت‌ها یعنی اگر افرادی با وجوداین ممنوعیت به داوری انتخاب شوند ضمانت اجرای آن چیست؟ چه مکانیزمی برای رعایت این ممنوعیت‌ها پیش‌بینی شده است؟
ضمانت اجرای ممنوعیت‌های داوری این است که بر اساس ماده ۴۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی، طرفین می‌توانند بعد از ابلاغ اسامی داوران به آن‌ها یا حدکثر ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، رد داوران از سمت داوری را از دادگاه بخواهند و در نتیجه از دادگاه بخواهند که با توجه به اینکه افرادی که به عنوان داور انتخاب شدند، از افرادی هستند که در ماده ۴۶۹ انتخاب شدن آن‌ها منوط به رضایت طرفین هست.
در حالی که رضایت طرفین حاصل نشده است می‌توانند با اعلام آن به دادگاه رد آن‌ها را از سمت داوری از دادگاه بخواهند و دادگاه زمانی که موارد را احراز کرد نهاد را از داور عزل بکند.
چنانچه انتخاب داور در جلسه رسیدگی باشد شروع مهلت ۱۰ روزه برای درخواست رد داور از تاریخ همان جلسه است و اگر طرفین در جلسه حضور نداشته باشند شروع مهلت از تاریخ ابلاغ نام و مشخصات داوران به آن هاست.
چنانچه موجبات رد داور بعدا حادث گردد شروع مهلت ۱۰ روزه از زمان به وجود آمدن علت رد داور است.
قانونگذار در ماده ۴۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی مهلت ۱۰ روزه برای رد داور را درخصوص داورانی که با قرعه تعیین می‌شوند ذکر کرده است اما در هر جایی که داور تعیین می‌شود چه از طریق اصحاب دعوا، طرفین حق اعتراض به داور انتخابی بر اساس جهات رد را دارند.
قانونگذار درخصوص نحوه اعتراض به تعیین داور تشریفات خاصی را پیش بینی نکرده است. در نتیجه این موضوع مشمول تشریفات اقامه دعوا نیست چون اعتراض به صلاحیت داور جنبه ترافعی ندارد و اگر در جلسه دادگاه مطرح شود در همان جلسه و اگر در خارج دادگاه مطرح شود در وقت فوق العاده به آن رسیدگی خواهد شد.
چگونگی تعیین داور
بر اساس ماده ۴۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی، در مورد تعیین داور سه فرض وجود دارد:
- فرض اول: این است که طرفین خودشان داور را تعیین می‌کنند.
- فرض دوم: این است که ثالث تعیین می‌کند.
- فرض سوم: این است که داور یا داوران دادگاه تعیین می‌کند.
بر اساس ماده ۴۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی: افرادی که ابتدائا حق ارجاع اختلاف به داوری را دارند خود اصحاب دعوا هستند.
ارجاع به داوری و تعیین داور ممکن است یک جا و در یک موافقت نامه داوری صورت بگیرد یا این که تعیین داور در توافقی جداگانه صورت بگیرد.
تعداد داوران می‌تواند یک یا چند نفر باشد. چنانچه تعداد داوران مشخص نشده باشد، هر یک از طرفین باید یک داور اختصاصی برای خود تعیین کند و یک داور هم با توافق یکدیگر و به عنوان سر داور تعیین کنند، اگر هر یک از طرفین دعوا متعدد باشند می‌توانند مشترکا داور خود را تعیین کنند.
بر اساس ماده ۴۶۵ قانون آیین دادرسی مدنی، پس از تعیین داور انتخاب کننده باید قبولی داور را اخذ نماید؛ یعنی موضوع اختلاف و شرایط داوری توسط انتخاب کننده به داور ابلاغ بشود و قبولی داوری هم از داور اخذ بشود.
ابتدای مدت داوری روزی است که داور یا داوران، داوری را قبول کرده‌اند و مشخصات طرفین، موضوع اختلاف و شرایط داوری به همه داوران ابلاغ شده است. این نکته مهمی است که وکیل داوری به شما می‌بایست گوشد کند.
انتخاب داور توسط شخص ثالث
اگر قرار باشد حل اختلاف به داوری ارجاع شود و طرفین در تعیین داور به توافق نرسند یا یکی از طرفین یا شخص ثالثی که تعیین داور به عهده او گذاشته شده، داور خود را معرفی نکنند تکلیف این موضوع در ماده ۴۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است.
در این صورت از شخصی که از انتخاب داور امتناع می‌کند باید به وسیله اظهارنامه درخواست تعیین داور نمود.
بر اساس ماده ۴۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی: گاهی داور به وسیله شخص ثالثی که به موجب موافقتنامه داوری حق انتخاب داور را داشته، انتخاب می‌شود.
این شخص ثالث می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد.
قانونگذار در خصوص چگونگی مراجعه به شخص ثالث برای تعیین داور مقررات خاصی را بیان نکرده است و این کار از هر طریقی که بتوان شخص ثالث را مطلع کرد امکان پذیر و قابل قبول است.
شخص ثالث هنگام انتخاب داور باید به محدودیت‌ها و شرایط داوری توجه نماید.
افرادی که به صورت مطلق از داوری ممنوع هستند را به عنوان داور انتخاب نکند یا افرادیکه به صورت نسبی از داوری ممنوع هستند، تحت شرایط ممنوعیت به داوری انتخاب نکند ثالث هم که داوری را انتخاب می‌کند باید محدودیت موضوع ماده ۴۶۹ را هم توجه بکند.
یعنی افرادی که در ماه ۴۶۹ به عنوان داور انتخاب بشوند که تراضی و توافق طرفین باشد، اگر تراضی و توافق طرفین نباشد هم دادگاه نمی‌تواند آن‌ها را به عنوان داور انتخاب بکند و هم ثالث نمی‌تواند آن‌ها رابه عنوان داور انتخاب بکند.
انتخاب داور از طریق قرعه که در ماده ۴۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است فقط مختص تعیین داور توسط دادگاه است و برای ثالث چنین تکلیفی وجود ندارد که داوران را بر اساس قرعه انتخاب بکند بلکه این موضوع که در ماده ۴۶۷ به آن اشاره شد تنها بر دادگاه هست و جهت اطمینان بخشی به اصحاب دعوا در رعایت بی طرفی از سوی قاضی دادگاه و دادگاه هست شخص ثالث هم باید قبولی داوری که انتخاب کرده است را اخذ نماید.
بعد از اینکه موضوع داوری و مشخصات طرفین، نام و نام خانوادگی داور یا داوران و مدت داوری کتبا به داوران ابلاغ شد داور مکلف است که یا قبولی و عدم قبولی خود را اعلام بکند مدت داوری از تاریخ ابلاغ به آخرین داور شروع می‌شود.
در صورت نیاز به دریافت اطلاعات تکمیلی می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی داوری در بنیاد وکلا بهره‌مند شوید.
