فردی که ضرر جانی یا مالی به او وارد شده است را شاکی نامیده و اگر برای احقاق حق خود به خاطر ضرر و زیان جانی یا مالی که دیده در دادگاه شکایت کند، شاکی خصوصی گفته می‌شود.
در جرایم قابل گذشت مانند فحاشی، ترک انفاق، ضرب و شتم، چک بلامحل و… نقش اصلی جریان تشکیل پرونده را شاکی ایفا میکند.
یعنی اگر کسی که از این جرایم متضرر شده، در مقام دادخواهی و شکایت برنیاید، نه پلیس و نه دادسرا حق تعقیب مرتکب جرم را ندارند و هنگامی مجرم تعقیب می‌شود که شاکی از جرم او شکایت کند.
اما در جرایم غیرقابل گذشت مانند قتل، دزدی، کلاهبرداری و… دستگاه قضایی مکلف است که جرم انجام شده را کشف کند و شاکی نقش دوم را در جریان قضایی دارد، یعنی حتی اگر در مقام درخواست ضرر و زیان برنیاید و شکایتی مطرح نکند، پلیس و دستگاه قضایی موظف به کشف جرم و تعقیب متهم هستند.
البته رضایت شاکی در این گونه جرایم نقش مهمی در تخفیف مجازات متهم خواهد داشت. در ادامه با موضوع شرایط شکایت کردن با این نوشتار همراه باشید.
مراحل شکایت در کلانتری
دادسراها و کلانتری‌ها موظف هستند در تمام ساعات شبانه روز (حتی ایام تعطیل) شکایت مکتوب و یا حتی شفاهی مردم را بپذیرند و به آن رسیدگی کنند.
در شکوائیه باید مشخصات و نشانی کامل و دقیق شاکی و شخصی که به او ضرر و زیان وارد کرده، قید شود.
نحوه تنظیم شکایت
در شکایت‌نامه، موضوع شکایت و تاریخ و محل وقوع جرم و دلایل ادعا و نیز در صورت استناد به شهادت گواهان (شهود) نام و نشانی گواهان آورده شود.
ضرر و زیان مالی به صورت تقریبی، دقیق یا با مراجعه به پزشک قانونی انجام میپذیرد.
امضا یا اثر انگشت، حتماً زیر شکوائیه درج شود.
تفاوت شاکی با مدعی خصوصی
مطابق با ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری جدید، بزه‌دیده شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می‌شود و چنانچه تعقیب شخص مرتکب شده جرم را درخواست کند، «شاکی» و هرگاه جبران ضرر و زیان وارده را مطالبه کند، «مدعی خصوصی» نامیده می‌شود.
شاکی و شرایط شکایت
اگر شاکی، علاوه بر تعقیب و دستگیری مجرم، به دنبال طرح ادعای ضرر و زیان وارده به خود است، باید در دادسرا، شکایت خصوصی مورد نظر خود را نیز مطرح کند تا همزمان به آن هم رسیدگی شود.
پس از آن که متهم تحت تعقیب قرار گرفت، زیان‌دیده از جرم می‌تواند تصویر یا رونوشت تصدیق شده تمام دلایل و مدارک خود را برای پیوست به پرونده به دادسرا تسلیم کند و تا قبل از اعلام ختم دادرسی، دادخواست ضرر و زیان خود را تسلیم دادگاه حقوقی کند.
شایان ذکر است هرگاه دعوای ضرر و زیان ابتدا در دادگاه حقوقی اقامه شود، دیگر قابل طرح در دادگاه کیفری نیست، مگر اینکه مدعی خصوصی پس از اقامه دعوی در دادگاه حقوقی، متوجه شود که موضوع دارای جنبه کیفری نیز بوده است.
در این صورت می‌تواند با استرداد دعوی (پس گرفتن دادخواست حقوقی خود)، به دادگاه کیفری مراجعه کند؛ اما چنانچه دعوای ضرر و زیان ابتدا در دادگاه کیفری مطرح و صدور حکم کیفری به جهتی از جهات قانونی با تأخیر مواجه شود، مدعی خصوصی می‌تواند با استرداد دعوی، برای مطالبه ضرر و زیان به دادگاه حقوقی مراجعه کند.
ضمنا چنانچه مدعی خصوصی قبلاً هزینه دادرسی را پرداخته باشد، نیازی به پرداخت مجدد آن نیست.
