برای دانستن ماهیت حکم جلب ابتدا باید گفت حکم در لغت به معنی امر، فرمان، دستور یا داوری می باشد. در اصطلاح حقوقی بر اساس ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر رای دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزئی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت قرار نامیده می‌شود.
بنابراین تصمیم دادگاه در شرایطی حکم می باشد که دارای دو ویژگی زیر باشد:
- تصمیم دادگاه راجع به ماهیت دعوا باشد.
- تصمیم دادگاه، دعوای مطرح شده را تمام کند.
انواع حکم دادگاه
بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، احکام دادگاه ها مطابق زیر می باشد:
- حکم اعلامی و حکم تاسیسی
- حکم حضوری و حکم غیابی
- حکم نهایی و حکم غیر نهایی
- حکم قطعی و حکم غیر قطعی
قرار چیست؟
با توجه به ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه رای دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت، قرار نامیده می شود.
بنابراین قرار به رای ای گفته می شود که یکی یا هر دو شرط زیر را نداشته باشد:
- تصمیم دادگاه راجع به ماهیت دعوا باشد.
- تصمیم دادگاه، دعوای مطرح شده را تمام کند.
تفاوت حکم و قرار
- حکم از جانب دادگاه صادر می شود ولی صدور قرار می تواند از جانب دادگاه یا مدیر دفتر باشد.
- حکم قابل تجدید نظر می باشد مگر در شرایطی که قانون، تجدید نظر را منع کرده باشد، اما قرار غیر قابل تجدید نظر می باشد مگر در شرایطی که قانون اجازه داده باشد.
- حکم می تواند حضوری یا غیابی باشد، اما قرار غیابی در قانون ذکر نشده است.
- حکم نیاز به تقدیم دادخواست دارد اما در قرار، تقدیم دادخواست شرط نیست.
حکم جلب چیست؟
جلب در لغت به معنی کشیدن، ربودن، بازداشت یا دستگیری می باشد. در قانون آیین دادرسی مدنی تعریف دقیق از جلب به عمل نیامده است. در حقوق فرانسه، جلب عبارت است از دستور بازپرس به نیروی عمومی به هدایت فوری متهم به محضر وی. حکم جلب اصطلاحی عامیانه می باشد.
با تعریف مشاوره حقوقی در اصطلاح حقوقی، به حکم جلب، قرار جلب یا دستور جلب گفته می شود. در اصطلاح حقوقی حکم به معنی رای دادگاه است. حکم جلب، رای محسوب نمی شود و فقط نوعی دستور است.
حکم جلب، دستوری است که از جانب قاضی صادر می شود و با توجه به مراحل مختلف آن، قاضی دستور دستگیری افراد را صادر می کند.
بر اساس قانون، جلب متهم به استثنا موارد ضروری باید در روز به عمل آید و در همان روز به وسیله بازپرس و یا قاضی کشیک تعیین تکلیف شود.
حکم جلب در دو حالت صادر می شود:
- قاضی به منظور اجرای حکم و اجبار کردن فرد به اجرای حکم، حکم جلب صادر می کند.
- برای رسیدگی به شکایت و انجام تحقیقات، قاضی حکم جلب کسی که از او شکایت شده است را صادر می کند.
- در این مورد، فردی که از او شکایت شده است، متهم نمی باشد و فقط اتهام به او توجه دارد.
روش های رسیدگی به حکم جلب
قاضی دادگاه در حوزه قضایی خود می تواند دستور حکم جلب صادر نماید. اگر فردی که برایش حکم جلب صادر می شود، خارج از حوزه قضایی باشد، قاضی، حکم جلب را به حوزه دیگری می سپارد. پیگیری حکم جلب به دو صورت امکان پذیر است.
در ادامه به بررسی پیگیری حکم جلب عادی و پیگیری حکم جلب سیار می پردازیم:
حکم جلب عادی
اگر قاضی، پیگیری حکم جلب را به یک مرکز پیگیری حکم جلب خاص، ابلاغ کند و فقط آن مرکز، اجازه ی پیگیری حکم جلب را داشته باشد؛ حکم جلب از نوع عادی می باشد.
اگر در دادگاه اعلام شود که نشانی محل زندگی متهم را می دانیم، برای او حکم جلب عادی صادر می گردد.
حکم جلب سیار
اگر قاضی دستور پیگیری حکم جلب را به تمامی مراکز قضایی پیگیری حکم جلب حوزه مربوطه صادر کند، حکم جلب از نوع سیار می باشد.
اگر در دادگاه اعلام شود نشانی محل زندگی متهم را نمی دانیم، برای وی حکم جلب سیار صادر می شود.
پیگیری حکم جلب
پیگیری حکم جلب در دعاوی حقوقی و کیفری متفاوت می باشد. در دعاوی کیفری، موضوع وقوع جرم است.
در دعاوی حقوقی باید حکم صادر شده باشد و حکم صادره به مرحله اجرا در آید، اگر از محکوم علیه، مال دریافت نشده باشد؛ می توان پیگیری حکم جلب را درخواست نمود؛ اما در دعاوی کیفری، پیگیری حکم جلب می تواند قبل از صدور حکم صورت پذیرد.
در ادامه به بررسی پیگیری حکم جلب در دعاوی حقوقی و کیفری می پردازیم. ضمن آن که شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر با وکیل تلفنی ما گفتگو نمایید.
پیگیری حکم جلب در دعاوی حقوقی به چه صورت می باشد؟
در دعاوی حقوقی، موضوع وقوع جرم نیست، افراد برای مطالبه حقوق خود، دریافت اجازه ی دادگاه برای انجام امور، مشخص کردن وضعیتی خاص یا غیره از دعاوی حقوقی استفاده می کنند.
حکم جلب معمولا برای امور مالی کاربرد دارد بنابراین می تواند به صورت حکم جلب در دعاوی حقوقی صورت پذیرد.
پیگیری حکم جلب در دعاوی حقوقی به درخواست خواهان اصلی، امکان پذیر می باشد و بدون درخواست حکم جلب، دادگاه راسا اقدام به پیگیری حکم جلب نمی نماید.
برای پیگیری حکم جلب در دعاوی حقوقی، مقدماتی نیاز است.
در ادامه به بررسی مقدمات پیگیری حکم جلب در دعاوی حقوقی می پردازیم:
- رای دادگاه باید قطعی شود.
- ارسال برگه اجراییه به محکوم علیه به منظور پرداخت بدهی خود.
- اگر دو حالت بالا اتفاق نیفتد، محکوم له برای دریافت حقوق خود چاره ای جز پیگیری حکم جلب ندارد.
حکم جلب، اهرمی برای ادای دین در دعاوی حقوقی
درباره موضوع حکم جلب و پیگیری حکم جلب می توان اینگونه گفت که فردی برای مطالبه حقوق خود به دادگاه شکایت می کند، پس از بررسی های دادگاه و صدور حکم، فرد می تواند درخواست اجرای حکم را به دادگاه تقدیم کند.
پس از تقدیم درخواست اجرای حکم به دادگاه، شاکی باید اموال متلق به متهم را به دادگاه معرفی نماید.
اگر متهم مالی نداشته باشد یا شاکی از اموال متهم باخبر نباشد، ماده ۲ قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی به کمک شاکی می آید. بر اساس این ماده، بدهکار به دادگاه احضار می شود و در صورتی که در دادگاه حاضر نشود، حکم جلب وی صادر می شود.
حکم جلب در دعوای حقوقی به منظور ادای دین می باشد و مجازات محسوب نمی گردد؛ به این دلیل که در امور حقوقی مسئله، ادای دین می باشد و حکم جلب، اهرمی برای ادای دین در دعاوی حقوقی می باشد.
پیگیری حکم جلب در دعاوی کیفری به چه صورت می باشد؟
اگر موضوع بحث جرمی باشد که در قانون از آن یاد شده است، موضوع یاد شده دعوای کیفری است.
- شروع دعوای کیفری توسط شاکی می باشد. شاکی برای رسیدگی به دعوای کیفری، شکایت خود را در اداره ی پلیس یا دادسرا ثبت می کند.
- پس از ثبت شکایت، برای رسیدگی به دعوای کیفری، علاوه بر شاکی، متهم نیز تحت بازجویی و تحقیقات قرار می گیرد.
- دادگاه برای تحقیقات از متهم، به آدرسی که شاکی از او داده است احضاریه می فرستد.
- اگر متهم برای ارائه توضیحات حاضر نشود، مقام رسیدگی کننده به دعوای کیفری، حکم جلب متهم را صادر می نماید.
- این حکم جلب به دلیل گناهکاری یا اجرای حکم نمی باشد، بلکه به دلیل عدم حضور متهم به دستور قضایی می باشد.
- در دعاوی کیفری، هم در مرحله تحقیقات و هم در مرحله اجرای رای امکان صدور حکم جلب وجود دارد.
- وقتی که رای قطعی محکومیت متهم صادر می شود، متهم برای اجرای رای به دادگاه احضار می شود.
- اگر متهم برای اجرای رای در دادگاه حاضر نشود، حکم جلب وی صادر خواهد شد.
آشنایی با برخی از انواع رایج حکم جلب
حکم جلب می تواند برای موارد متعددی صادر شود. در جلسات مشاوره حقوقی آنلاین رایج‌ترین حکم جلب‌های مطروحه شامل موارد زیر است:
حکم جلب ورود به منزل
حکم جلب دستوری می باشد که دادگاه برای حاضر کردن متهم و ادای توضیحات صادر می کند.
در صورتی که قاضی برای تحقیقات و ادای توضیحات به متهم دسترسی داشته باشد می تواند حکم جلب وی را صادر کند. اگر متهم مرتکب جرمی مشهود شده باشد، حکم جلب به قرار بازداشت موقت تغییر می کند.
حکم جلب برای مهریه
اگر شوهر در موعد مقرر اقدام به پرداخت مهریه نکند، همسر وی می تواند با مراجعه به دادگاه درخواست مهریه کند و در ادامه حکم جلب شوهر صادر می شود.
زمانی که زوجه برای گرفتن مهریه خود به دادگاه مراجعه کرده و مهریه خود را به اجرا می گذارد، دادگاه پیرو این اجراییه یک احضاریه برای زوج می فرستد تا برای نحوه ی پرداخت مهریه پاسخگو باشد.
حال اگر زوج به این نوع دعوت برای مهریه بی اعتنا باشد و خود و یا وکیل او به موقعه در دادگاه حضور پیدا نکنند و برای این نبودن خود در دادگاه هیچ دلیل قانع کننده ی نداشته باشند.
دادگاه به علت این بی اعتنایی به درخواست زوجه حکم جلب زوج را صادر می نماید.
حکم جلب چک برگشتی
در صورتی که فردی که چک صادر کرده است، در موعد مقرر در حسابش پول نداشته باشد؛ شاکی برای دریافت حقوق خود می تواند به دادگاه مراجعه کند و دادگاه حکم جلب متهم را صادر می نماید.
زمانی که دارنده ی چک برای وصول چک خود به بانک مراجعه کرده و با عدم موجودی صاحب چک مواجه شود، می تواند در صورتی که چک ویژگی های زیر را نداشته باشد و جزء چک های کیفری حساب شود، خواهان حکم جلب فرد صاحب چک شود:
- چک حقوقی و بدون تاریخ نباشد.
- در چک شرط و شروطی ذکر نشده باشد.
- چک سفید امضا و یا بدون قلم خوردگی باشد.
- و در آخر اینکه چک مدت دار نباشد.
حکم جلب در خصوص محکومیت مالی
اگر فردی به پرداخت مال مانند دیه محکوم شده باشد، برای مشخص کردن نحوه پرداخت آن مال، به دادگاه احضار می شود.
در صورتی که برای پرداخت مال ترتیبی اعلام کند، آزاد خواهد شد. در صورت عدم حضور متهم در دادگاه، حکم جلب وی صادر می شود.
رابطه قرار منع تعقیب با حکم جلب
گاهی پیش می آید که وقتی بازپرس پرونده شاکی را بررسی می کند حکم قرار منع تعقیف متهم را صادر می نماید که علت این حکم می تواند نبودن ادله کافی برای مجرم شناختن متهم باشد و یا اینکه خطایی که متهم مرتکب آن شده است جرم نبوده و نیازمند مجازات نمی باشد.
حال اگر شاکی یا دادستان از حق تجدید نظر خواهی استفاده نموده و به این قرار منع تعقیب اعتراض کرده باشند به پیوست اعتراض شاکیان، پرونده قضایی برای رسیدگی به دادگاه فرستاده می شود که دادگاه پس از بررسی اگر به این نتیجه برسد که قرار منع تعقیب اشتباها صادر شده است و متهم قابل تعقیب می باشد قرار بازپرس را نقض می کند و قرار جلب به رسیدگی صادر می شود.
آیا شاکی یا خواهان می تواند درخواست حکم جلب را از دادگاه بخواهند؟
در مورد اینکه آیا گرفتن حکم جلب برای متهم یا مشتکی عنه با درخواست شاکی صورت می گیرد باید بگوییم که شاکیان نمی توانند بدون اینکه حکم قطعی شده درخواست حکم جلب را از مراجع قضایی یا دادگاه بخواهند چرا که ابتدا باید این پرونده به اجرا برسد و این حق از نظر قاضی دادگاه برای شاکی واجب باشد، آن زمان است که شاکی می تواند دادخواست حکم جلب را از دادگاه بخواهد.
آیا شاکی می توان به جای توقیف اموال حکم جلب متهم را بخواهد؟
گاها پیش می آید که شاکی برای بدهی خود بدنبال گرفتن حکم جلب متهم می باشد تا توقیف اموال او.
در جواب باید بگوییم که زمانی یک شاکی می تواند حکم جلب متهم را بگیرد که عدم تمایل او برای معرفی اموال بابت دادن بدهی شاکی و یا عدم حضور در دادگاه و یا سایر مراجع قضایی برای پاسخگویی به سوالات قاضی به قطعیت رسیده باشد، آن وقت است که شاکی می تواند به خاطر این بی اعتنایی متهم یا مشتکی عنه تقاضای صدور حکم جلب نماید.
پیگیری حکم جلب توسط وکیل
پیگیری حکم جلب متهم و یا مشتکی عنه (کسی که شکایت بر علیه او است) روند پیچیده و سختی است.
چرا که شاکیان نباید این باور را داشته باشند که در همان ابتدا با مراجعه به دادسرا و یا دادیار و تسلیم شکایت از متهم، مسئولین اقدام به صدور حکم جلب متهم نمایند، زیرا که برای صدور حکم جلب ابتدا شاکی باید ادله محکم جمع آوری کرده و سپس احضار متهم انجام شود، که انجام این دو پروسه می تواند چندین ماه طول بکشد.
بنابراین وجود این دلایل می تواند حضور وکیل برای پیگیری حکم جلب متهم را توجیه نماید.
