ماده (۱۳) اصلاحی موضوع ماده (۵) قانون اصلاح موادی از قانون صدور چک:
در موارد زیر صادرکننده چک قابل تعقیب کیفری نیست:
- الف) در صورتی که ثابت شود چک سفید امضاء داده شده باشد.
- ب) هرگاه در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.
- ج) چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
- د) هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی‌بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
- ه) در صورتی که ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.
زمانی می توان علیه صادر کننده چک طرح شکایت کیفری صدور چک بلامحل کرد که چک شرایط ماده ۱۳ را نداشته باشد:
- اگر چکی که صادر شده سفید امضا باشد و هیچ متن و مبلغی جز امضا در چک وجود نداشته باشد قابل شکایت کیفری نخواهد بود؛ البته باید این امر توسط شاکی ثابت شود.
از جمله موارد اثبات توسط شاهد است.
- اگر در متن چک نوشته شده باشد در صورتی که فلان شرط انجام شود وجه چک قابل مطالبه است، نمی توان شکایت کیفری علیه صادر کننده نمود؛ البته اگر هم در متن خود چک شرطی نشده باشد ولی ثابت شود که چک با شرط داده شده هم مصداق همین موضوع است.
برای مثال اگر دو نفر معامله ای انجام دهد و خریدار از بابت پول جنسی که خریده چکی صادر کند و روی چک بنویسد اگر جنس فروخته شده سالم باشد مبلغ چک قابل مطالبه خواهد بود و یا در قرارداد جداگانه ای این شرط نوشته شود، حتی اگر جنس ها نیز معیوب و ناسالم باشند، فروشنده نمی تواند علیه صادر کننده چک شکایت کیفری نماید.
- اگر در روی چک و یا قرارداد جداگانه و یا توافق در توافق شفاهی دو طرف ثابت شود چک از بابت ضمانت بوده دیگر نمی توان علیه صادر کننده شکایت کیفری نمود.
برای مثال اگر خریدار آپارتمانی از بابت ضمانت پرداخت اقساط وام های آپارتمان چکی را به ضمانت به فروشنده بدهد (چه این امر در روی چک نوشته شود چه در قرارداد فروش نوسته شود و چه توافق شفاهی باشد) شکایت کیفری منتفی است.
- یکی از شرایط اساسی برای شکایت کیفری و اعلام جرم صدور چک بلامحل این است که، باید تاریخ چک در همان تاریخ جاری که نوشته می شود باشد و در همان روز نیز برگشت زده شده باشد.
پس اگر چکی بدون تاریخ صادر شده باشد و خود برگشت زننده تاریخ را در چک بنویسد و یا ثابت شود تاریخ واقعی چک قبل از تاریخی است که در چک نوشته شده و بر اساس آن منجر به برگشت شده.
بعبارت دیگر اگر صادر کننده چک، در روز جمعه یا روز تعطیل دیگری چک را صادر کند ولی بعلت تعطیلی تاریخ چک را فردای تعطیلی درج کند، دیگر نمی توان شکایت کیفری علیه صادر کننده انجام داد.
نکته ای که در صدور چک بلامحل وجود دارد، سختی اثبات همین تاریخ چک است؛ زیرا در بسیاری از پرونده ها حتی اگر چک شرایط شکایت کیفری داشته صادر کننده با معرفی دو شاهد به دروغ پرونده را مختومه کرده است.
به همین دلیل توصیه می شود بهترین راه حل شکایت حقوقی مطالبه وجه چک است.
