اگر شما حتی یک بار هم خودرو یا منزلی را معامله کرده یا قراردادی نوشته باشید، این تجربه و آگاهی را دارید که معمولا خریدار مقداری از بهای معامله (ثمن) را برای زمان تنظیم سند رسمی یا جهت انجام تعهدات نزد خود نگه می دارد. اما گاه پیش می آید که به دلایل مختلف (از جمله بدقولی یا اختلاف) این مبلغ در زمان مقرر و به طور کامل پرداخت نمی شود.
حالا چطور باید باقی مانده ثمن معامله را طلب کرد؟ در ادامه قدم به قدم روش مطالبه ثمن معامله را توضیح داده ایم؟
دعوی مطالبه ثمن معامله چیست؟
در تبصره ۴ ماده ۳۶۲ قانون مدنی آمده است: «عقد بیع مشتری را به تادیه ثمن ملزم می‌کند.» یعنی پرداخت بهای معامله یکی از آثار عقد بیع می باشد که باید در زمان و مکان مشخص شده در قرارداد پرداخت شود. مثلا در معامله خودرو، همانگونه که فروشنده ملزم به تحویل خودرو می شود، منطقی است که مشتری نیز ملزم به پرداخت ثمن (مبلغ) می شود.
بنابراین در صورتی که خریدار از این وظیفه خود کوتاهی کند، فروشنده می تواند اجرای این تعهد را از دادگاه بخواهد. این دعوی در رویه قضایی با عنوان «مطالبه ثمن معامله» شناخته می شود.
دعوی استرداد ثمن معامله چیست؟
برخی افراد دعوی مطالبه ثمن را با دعوی استرداد ثمن معامله یا اشتباه می گیرند یا یکی می دانند. اما اینگونه نیست چراکه مطالبه ثمن همانطور که گفته شد از سوی فروشنده است با شرایطی که در ادامه گفته خواهد شد اما استرداد ثمن از سوی خریداری است.
یعنی گاهی ممکن است که خریدار و فروشنده هر دو به تعهدات خود عمل کرده و معامله به درستی انجام شود، اما بعد از آن به هر دلیل عقد باطل یا فسخ شود. در این شرایط طرفین باید ثمن و موضوع معامله (مبیع) را بازگردانند.
اگر فروشنده از پس دادن مبلغ ثمن خودداری نماید، خریدار می تواند با استناد به دلایلی که نشان دهنده فسخ یا بطلان معامله است در دادگاه دعوا استرداد ثمن معامله را اقامه کند.
کدام دادگاه به مطالبه ثمن معامله رسیدگی می کند؟
برای طرح دعوای مطالبه ثمن معامله در اموال منقول (خودرو) و غیر منقول (ملک)، مطابق رای وحدت رویه شماره ۳۱ دیوان عالی کشور، دادگاه حقوقی محل اقامت خریدار (خوانده)، صالح به رسیدگی است.
توجه داشته باشید طبق قانون، در صورتی که مطالبه ثمن معامله تا بیست میلیون تومان باشد، پذیرش و رسیدگی به این دعوی در صلاحیت شورای حل اختلاف است.
مطالبه وجه یا فسخ قرارداد، کدام راه بهتر است؟
در برخی از قراردادهای فروش اموال، برای فروشنده، در صورت عدم پرداخت ثمن معامله و یا اقساط معامله، در زمان مقرر، حق فسخ قرار داده می شود. درصورت عدم پرداخت ثمن معامله از سوی خریدار، فروشنده مجاز است تا نسبت به اعلام فسخ و مطالبه خسارت مندرج در قرارداد، عمل نماید.
توجه داشته باشید که درصورتی که فروشنده از حق فسخ قرارداد استفاده نکند و اقدام به تقدیم دادخواست مطالبه ثمن معامله کند، عملا از اعمال حق فسخ خود انصراف داده است و نمی تواند بعدا از حق فسخ خود استفاده نماید.
دریافت وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه همراه با مطالبه ثمن
بر اساس ماده ۳۹۵ قانون مدنی:
«اگر مشتری ثمن را در موعد مقرر تأدیه نکند بایع حق خواهد داشت که بر طبق مقررات راجع به خیار تاخیر ثمن، معامله را فسخ یا از حاکم اجبار مشتری به تأدیه ثمن را بخواهد.»
پس فروشنده می تواند الزام به پرداخت ثمن معامله را همزمان با سایر خسارات از جمله خسارت تاخیر در تأدیه دین و یا به همراه وجه التزام ناشی از قرارداد و ضمن یک دادخواست مطالبه نمود. برای اطلاعات بیشتر در این خصوص به مقاله «وجه التزام چیست؟» مراجعه کنید.
مطالبه ثمن معامله یک دعوای مالی است
دعوی مطالبه ثمن معامله از جمله دعاوی مالی است، لذا نیازمند پرداخت هزینه دادرسی به نسبت مبلغ خواسته (بها) می باشد. البته درنظر داشته باشید که در هنگام ارائه دادخواست، شما می توانید تمام هزینه های دادرسی و حتی در صورت اخذ وکیل، هزینه های مربوط به حق الوکاله را نیز از طرف مقابل دریافت کنید.
مطالبه ثمن معامله در صورت کلاهبرداری
در صورتی که فردی با کلاهبردای و یا فروش مال غیر، معامله انجام نماید و این کار در دادگاه کیفری اثبات شود، برای استرداد ثمن معامله و یا مطالبه ثمن معامله، نیازی به ارائه دادخواست مطالبه ثمن معامله و یا استرداد ثمن معامله به صورت جداگانه نیست.
در این حالت دادگاه کیفری، ضمن صدور حکم محکومیت، حکم به رد مال نیز صادر می نماید و خود به خود باید مال یا ثمن آن به شاکی بازگردانده شود. اما دریافت خسارت های دادرسی و خسارت تاخیر تادیه ثمن معامله و یا هرنوع خسارت قراردادی، نیاز به طرح دعوی حقوقی مطالبه خسارت ناشی از جرم، دارد که می توان به صورت همزمان در دادگاه کیفری مطرح نمود.
اما در پرونده حقوقی و دعوای مطالبه ثمن معامله و یا استرداد ثمن معامله، می توان خسارت های قراردادی و یا خسارت عدم انجام تهعدات را مطالبه نمود و دادگاه در صورت احراز تخلف خوانده، ضمن حکم محکومیت به پرداخت ثمن معامله، تکلیف خسارتهای مورد مطالبه را نیز روشن خواهد کرد.
درخواست صدور قرار تامین خواسته (توقیف مال) در مطالبه ثمن معامله
قرار تامین خواسته به این معناست که فروشنده، از دادگاه درخواست می کند تا طی صدور قرار، تا پایان رسیدگی به پرونده، با توجه به احتمال انتقال اموال توسط خریدار و عدم دسترسی به اموال وی، در صورت صدور حکم محکومیت، نسبت به توقیف اموال منقول و غیر منقول خوانده، اقدام نماید.
در صورت تشخیص دادگاه مبنی بر محکم بودن دلایل، با اخذ خسارت احتمالی، قرار تامین خواسته و توقیف اموال منقول و غیر منقول خوانده به میزان مطالبه خواهان، از اموال خوانده را صادر و اجرا می نماید.
برای مطالبه ثمن معامله از کجا باید شروع کنم؟
برای پیگیری و اقامه دعوای مطالبه ثمن معامله، شما باید به دفتر خدمات قضایی مراجعه نموده و دادخواست خود را همراه با مدارک دیگر ارائه دهید. سپس از طریق پیامک وقت دادگاه تعیین می شود و به شکایت شما رسیدگی می گردد. نمونه دادخواست مطالبه ثمن معامله در سایت بنیاد وکلا موجود است.
مدارک لازم جهت طرح دادخواست مطالبه ثمن معامله:
- کارت ملی و یا شناسنامه حاوی کد ملی و ثبت نام در سیستم سامانه ثنا قوه قضاییه
- دادخواست مطالبه ثمن معامله
- پرداخت هزینه دادرسی
- قرارداد یا قولنامه ای که بر اساس آن مطالبه ثمن معامله طرح می شود.
- شهادت شهود و یا استشهادیه
