زمانی که اختلافی میان اشخاصی بوجود می آید و به دادگاه مراجعه می شود، قاضی حکمی را صادر می کند.
این حکم در خصوص موضوعات مختلف متفاوت است و این تفاوت، سبب می شود که آثار مختلفی نیز از آن حاصل شود.
یکی از انواع احکام صادر شده از دادگاه، تقسیم بندی احکام به حکم اعلامی و حکم تأسیسی است که این دو با یکدیگر تفاوت دارند.
بنابراین، در این مقاله حکم اعلامی و حکم تأسیسی را توضیح می دهیم تا بیان نماییم چه تفاوتی با هم دارند.
حکم اعلامی
در برخی از موضوعات حقوقی، طرفین دعوا بر سر موضوعی اختلاف دارند و به دادگاه مراجعه می کنند.
اما مبنای اختلاف آنها پیش از صدور حکم مشخص است، مثلا یکی از دیگری مبلغی را طلبکار است.
در این مورد، دادگاه پس از اینکه به دعوای میان دو طرف رسیدگی کرد، بدهی یکی از طرفین به دیگری را احراز می کند یا تشخیص می دهد.
بنابراین، حکمی که در این مورد صادر می شود را حکم اعلامی می گویند.
به این دلیل که حکمی که توسط دادگاه صادر شده است، سبب ایجاد یک وضعیت حقوقی جدید نشده است.
در عالَم واقع، یکی به دیگری بدهکار بوده و دادگاه تنها این وضعیت را اعلام می کند؛ یعنی چیزی که از قبل وجود داشته است را به طرفین اعلام می کند که در این خصوص مدیون را ملزم به پرداخت آن در حق طلبکار می کند.
یا اینکه دادگاه حکم به رفع تصرف عدوانی حقوقی می دهد که در واقع در این خصوص هم تصرفی که از قبل وجود داشته است، به موجب حکم دادگاه اعلام می شود.
حکم تأسیسی
بر خلاف حکم اعلامی که بر اساس آن دادگاه وضعیتی که در گذشته وجود داشته است را اعلام می کند، در برخی موارد دادگاه به موجب حکمی که صادر می کند وضعیت جدیدی را بوجود می آورد.
به حکمی که اینگونه صادر شده است، حکم تأسیسی گفته می شود؛ چرا که دادگاه وضعیت جدیدی را بوجود آورده است.
به عنوان مثال، حکم ورشکستگی که برای تاجر ورشکسته صادر می شود یکی از احکام تأسیسی است.
یعنی از تاریخ صدور این حکم است که شخص ورشکسته محسوب می شود و لذا از این تاریخ آثار ورشکستگی نسبت به او اعمال می شود.
