اتفاقی که در مرحله تحقیقات مقدماتی، برای متهم ممکن است بیفتد، صدور قرار بازداشت موقت است که منتهی به زندانی شدن وی خواهد شد، این قرار در صورتی صادر می شود که شواهد و دلایلی احتمال مجرم بودن متهم را زیاد کند یا بیم فرار یا تبانی او وجود داشته باشد، در این شرایط قرار بازداشت موقت در مرحله تحقیقات مقدماتی و در دادسرا صادر می شود.
بازداشت موقت، مهمترین و شدیدترین قرار تامین کیفری است که به موجب آن به منظور تضمین دسترسی به متهم در مواقع لزوم، آزادی رفت و آمد او به طور موقت سلب می شود این قرار که به آن (توقیف احتیاطی) هم می گویند، موثرترین وسیله برای دستیابی به متهم و تضمین قضایی محسوب می شود.
با صدور این قرار، متهم در بازداشتگاه نگهداری می وشد و هر زمان به حضور او نیاز باشد با اعلام روز و ساعت حضور اوبه مقامات بازداشتگاه تحت الحفظ نزد مراجع قضایی حاضر می شود.
در تحقیقات مقدماتی قرار بازداشت موقت توسط قضات دادسرا صادر میشود، اما در مرجله رسیدگی به پرونده در دادگاه، قضات دادگاه آن را صادر می کند.
در این نوشتار قرار بازداشت موقت در مرحله تحقیقات مقدماتی مورد بررسی قرار می گیرد.
مقام صادر کننده قرار بازداشت موقت
قرار بازداشت موقت ممکن است توسط بازپرس یا دادیار صادر شود، در هر صورت پرونده باید ظرف ۲۴ ساعت برای اظهار نظر دادستان نسبت به این قرار برای وی ارسال می شود.
در صورت مخالفت دادستان با قرار بازداشت موقت باید از نظر دادستان پیروی کرد و متهم آزاد می شود و مقام صادر کننده باید قرار دیگری برای متهم در نظر بگیرد.
دادستان هم می تواند از باز پرس تقاضا کند که قرار بازداشت متهم را صادر کند، در مقابل باز پرس می تواند با این درخواست دادستان مخالفت کند.
در صورت حل اختلاف بین دادستان و بازپرس با دادگاه عمومی و انقلاب محل خواهد بود، اما اگر بین دادیار و دادستان اختلاف نظر نباشد، این قرار به متهم ابلاغ می شود و متهم ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ حق اعتراض به قرار را دارد.
اعتراض به صدور قرار باز داشت موقت
احترام به آزادی افراد، مهمترین موضوعی است که باید در مرحله تحقیقات مقدماتی مورد توجه قرار گیرد.
قرار بازداشت موقت حق آزادی را سلب می کند، آن هم زمانی که هنوز ثابت نشده است که متهم واقعا محرم است یا خیر، بنابراین برای جلوگیری از سوء استفاده از این قرار وامکان بازبینی تصمیم مرجع قضایی در سلب آزادی از متهم امکان اعتراض متهم به این قرار پیش بینی شده است.
مرجع اعتراض به قرار باز داشت موقتی که در دادسرا صادر شده است دادگاه است و متهم ده روز از زمان ابلاغ این قرار، حق دارد که در دادگاه عمومی و انقلاب محل اعتراض خود را مطرح کند.
اعتراض به ادامه بازداشت موقت
پیش از این گفتیم که متهم چگونه می تواند به صدور قرار بازداشت موقت اعتراض کند اما اگر اعتراض متهم پذیرفته نشد و بازداشت می شود.
در طول دوران بازداشت نیز این حق برای متهم و جود دارد که به ادامه بازداشت خود اعتراض کند.
اگر متهم معتقد باشد که دلایلی که صدور قرار بازداشت او را توجیه کرده دیگر وجود ندارد، می تواند از مرجع صادر کننده قراربخواهدکه بازداشت او خاتمه دهد.
در این صورت مرجع مذکور باید ظرف ده روز از تاریخ تسلیم در خواست متهم تقاضای او را بررسی و نسبت به آن اظهار نظر کرده و نتیجه را به دادستان اعلام کند.
متهم در هر ماه یک بار می تواند مسبت به ادامه بازداشت موقت خود اعتراض کند (ماده ۳ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب) متهم یک ماه بعد از صدور قرار بازداشت موقت خود می تواند اولین درخواست رفع بازداشت خود را مطرح کند.
رفع بازداشت از متهم و آزاد کردن او به تصمیم دادستان بستگی دارد و بازپرس در این زمینه فقط نظر خود را اعلام می کند.
تکلیف بازبینی در قرار صادر شده
بازداشت متهم به این معنا است که کسی که هنوز جرم او ثابت نشده، به زندان بیفتد، این موضوع با عدالت و انصاف مخالفت است، برای همین قانون گذار تمام سعی خود را کرده است که از بروز اشتباه در این خصوص جلوگیری کند.
پیش از این دیدیم که متهم حق دارد به صدور و ادامه قرار بازداشت موقت اعتراض کند علاوه بر حق متهم، مرجع صادر کننده قرار هم تکلیف دارد قراری که صادر کرده است را در فواصل زمانی معین مورد باز بینی قرار دهد.
هرگاه در جرایمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه کیفری استان است تا چهارماه و در دیگر جرایم تا دو ماه، متهم در بازداشت به سر برد و پرونده اتهامی او منتهی به تصمیم نهایی در دادسرا نشده باشد، مرجع صادرکننده قرار مکلف به فک یا تخفیف قرار ابقا می شود و متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی از طرف باز پرس با موافقت دادستان به عمل می آید و در صورتی که بین دادستان و بازپرس در این خصوص اختلافی به وجود آید، حل اختلاف با دادگاه عمومی و انقلاب محل است.
اما نکته مهم این است که به هر حال بازداشت موقت متهم نباید از حداقل مجازات حبس مقرر در قانون برای آن جرم تجاوز کند.
