بورس تهران و بازار سرمایه ایران در یکسال گذشته و بخصوص پس از رشد شارپی و به قول بعضی حبابی و سپس شروع ریزش از مرداد ۱۳۹۹ در صدر اخبار اقتصادی و گاهی سیاسی ایران بوده است. رانت در بورس، استفاده از اطلاعات نهانی یا افشای آن، سهام رانتی و نظارت بر بازار بورس‌های اوراق بهادار و کالا، از اصلی‌ترین موضوعات مطرح شده بوده و هست. در این مجال درباره اطلاعات نهانی در قانون بازار اوراق بهادار و تخلفات بورسی از این نظر صحبت می‌کنیم.
جرایم مربوط به اطلاعات نهانی در بورس
برای ساماندهی فعالیت بازار اوراق بهادار، قانون این بازار در یکم آذر ۱۳۸۴ در مجلس تصویب شده است. تعریف اطلاعات نهانی و جرایم مربوط به آن را بر اساس این قانون بررسی می‌کنیم.
اطلاعات نهانی بورس چیست؟
تعریف اطلاعات نهانی در بند ۳۲ ماده اول قانون بازار اوراق بهادار آمده است:
«هرگونه اطلاعات افشاء نشده برای عموم که به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم به اوراق بهادار، معاملات یا ناشر آن مربوط میشود و در صورت انتشار، بر قیمت یا تصمیم سرمایه‌گذاران برای معامله اوراق بهادار مربوط تأثیر می‌گذارد».
بر اساس این تعریف چند ویژگی مهم برای اطلاعات نهانی وجود دارد:
- محرمانگی اطلاعات: این اطلاعات هنوز برای عموم منتشر نشده است و در اختیار عده کمی قرار دارد.
- ارزشمندی اطلاعات: آگاهی از این اطلاعات و انتشار عمومی آن، بر قیمت اوراق بهادار و البته در تصمیم سهامداران یا سرمایه‌گذاران برای معامله آن اوراق، چه خرید چه فروش، اهمیت و تأثیر دارد.
- انواع اطلاعات با اهمیت: این اطلاعات محرمانه و ارزشمند می‌تواند به خود سهام یا ناشر آن یا معاملات صورت گرفته مربوط باشد. برای مثال، اطلاعاتی درباره تغییرات ساختاری ناشر یا ادغام با ناشر دیگر جزو اطلاعات نهانی است. نمونه‌های واقعی این اطلاعات و انتشار قانونی و عمومی آن را می‌توانید در سامانه کدال ببینید که انتشار اطلاعات با اهمیت سهام مختلف در سه درجه الف تا ج منتشر میشود. برای انتشار این اطلاعات و نیز انجام معاملات پس از نشر آن، مقررات ویژه و متفاوتی نسبت به درجه اهمیت اطلاعات وجود دارد.
- انواع ارتباط مستقیم و غیرمستقیم: ارتباط اطلاعات با اهمیت و محرمانه با سهام، ناشران و معاملات، لازم نیست مستقیم باشد، بلکه حتی اگر با این سه مورد ارتباط غیر مستقیم هم داشته باشد اما از دو ویژگی محرمانگی و ارزشمندی برخوردار باشد باز هم اطلاعات نهانی شناخته میشود.
دارندگان اطلاعات نهانی شرکت‌های بورسی چه کسانی هستند؟
وقتی صحبت از اطلاعات نهانی میشود پای دارندگان آن هم به وسط ماجرا کشیده میشود. در قانون بازار اوراق بهادار دارندگان اطلاعات نهایی مشخص شده است. طبق تبصره یک ماده ۴۶ این قانون، اشخاص زیر جزء دارندگان اطلاعات نهانی شناخته می‌شوند:
- اعضای هیأت مدیره، هیأت عامل، مدیر عامل و معاونان آنان.
- بازرسان، مشاوران، حسابداران، حسابرسان و وکلای شرکت.
- سهامداران صاحب ۱۰% درصد سهام و بیشتر، چه به تنهایی این درصد از سهام را در اختیار داشته باشند یا به همراه افراد تحت‌تکفل خود. نمایندگان این سهامداران نیز جزو دارندگان اطلاعات نهانی هستند.
- اعضای هیأت مدیره، مدیرعامل و مدیران ذی‌ربط یا نمایندگان شرکت‌های مادر (هلدینگ) که مالک حداقل ۱۰% سهام هستند یا حداقل یک عضو در هیأت مدیره شرکت سرمایه‌پذیر دارند.
- همه اشخاصی که با توجه به وظایف، اختیارات یا موقعیت خود به اطلاعات نهانی دسترسی دارند.
برخی از حقوقدانان دارندگان اطلاعات را به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم کرده‌اند. دارندگان اولیه کسانی هستند که اطلاعات را مستقیماً و از منبع اصلی دریافت کرده‌اند و دارندگان ثانویه افرادی اند که غیر مستقیم و با واسطه به این اطلاعات دسترسی پیدا کرده‌اند و گاهی می‌تواند اتفاقی باشد. برای مثال، شخصی که گفتگوی محرمانه‌ای را اتفاقی شنیده یا اسناد محرمانه ای را که از بین نرفته به دستش رسیده است. به نظر این حقوقدانان مجازات دارندگان ثانویه سبک‌تر از دارندگان اولیه است.
نکته دیگر اینکه طبق تبصره دو همین ماده، این اشخاص موظفند ظرف پانزده روز پس از دسترسی به اطلاعات نهانی و انجام معاملات بورسی خود، آن بخش از معاملات سهامی خود را که مبتنی بر اطلاعات نهانی نبوده است به سازمان و بورس مربوط گزارش کنند و در صورت گزارش خلاف یا ارائه اسناد جعلی و… مشمول مجازات کیفری قانون مجازات اسلامی خواهند بود.
اگر سهام‌دار ممتاز یا عضو مدیران رده‌بالای شرکت‌های سهامی هستید، پیش از تصمیم‌ها یا پیشنهادات مهم و پیچیده، ابهام‌ها و سؤالات خود را با وکیل متخصص شرکت‌های بنیاد وکلا از طریق مشاوره حقوقی تلفنی یا مشاوره حقوقی آنلاین در میان بگذارید.
مجازات استفاده از اطلاعات نهانی
تعریف جرایم استفاده از اطلاعات نهانی و مجازات آن در ماده ۴۶ قانون بازار اوراق بهادار آمده است. در ابتدا مجازات آن و سپس انواع استفاده غیرقانونی بیان شده است. مجازات استفاده غیر قانونی از اطلاعات نهانی از این قرار است:
- حبس تعزیری از سه ماه تا یکسال.
- جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر سود به دست آورده یا زیان متحمل نشده یا هر دو؛ یعنی دو تا پنج برابر جمع سود محقق‌شده و زیان محقق‌نشده.
جرایم استفاده از اطلاعات نهانی
در ماده ۴۶ قانون بازار اوراق بهادار، جرایم مرتبط با اشخاص دارنده اطلاعات ذکر شده است. استفاده مجرمانه از اطلاعات نهانی شامل هر نوع استفاده قبل از انتشار عمومی، افشای آن به صورت غیرقانونی و غیرمجاز یا فراهم کردن امکان و فرصت افشای اطلاعات است. همچنین این استفاده شامل کسب سود برای خود یا دیگران یا باعث ضرر و زیان زدن به دیگران میشود. بنابراین موارد زیر جزو جرایم استفاده از اطلاعات نهانی است:
- ایجاد منفعت برای خود یا اشخاصی که نماینده آنهاست، قبل از انتشار عمومی یا با افشای غیرقانونی.
- باعث ضرر دیگران شدن با استفاده پیش از انتشار عمومی یا افشای غیرقانونی.
- انجام معاملات سهامی قبل از انتشار عمومی اطلاعات، خرید یا فروش سهام.
نکته پایانی آنکه اشخاص دارنده اطلاعات نهانی شامل اشخاص حقیقی و حقوقی میشود. همچنین دو سال پس از تصویب قانون بازار اوراق بهادار «دستورالعمل اجرايي نحوه گزارش‌دهي دارندگان اطلاعات نهانی» توسط هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در دی ۱۳۸۶ به تصویب رسیده که جزو منابع قانونی جرایم انتشار اطلاعات نهانی شرکت‌های بورسی است.
یکی از راه‌های حفاظت از اطلاعات با اهمیت شرکت‌های سهامی، بستن قراردادهای دقیق و حقوقی برای انواع همکاری و نیز رازداری و عدم افشای اطلاعات است که از عهده وکیل متخصص شرکت و قراردادها در بنیاد وکلا برمی‌آید و تضمین‌شده است.
مشکلات حقوقی خود را درباره سهامداری شرکت‌های بورسی و غیربورسی از طریق مشاوره تضمینی با وکیل متخصص بنیاد وکلا حل و فصل کنید.
