مهریه به عنوان یکی از مفاهیم حقوقی مهم در ازدواج، در قوانین ایرانی به ویژه قانون مدنی، جایگاه ویژه‌ای دارد.
این مبحث به تعیین حقوق و تعهدات طرفین در ازدواج می‌پردازد و اهمیت بالایی در حفظ حقوق زنان دارد. مهریه باید شرایط خاصی را دارا باشد تا معتبر باشد.
از جمله اینکه مهریه باید یک مال باشد که قابلیت تملک داشته باشد، نباید متعلق به دیگری باشد و باید معین و دقیق تعیین شود.
در ادامه از این متن، به بررسی انواع مهریه، شرایط لازم برای آن و اهمیت آن در قانون ایران به طور کامل می‌پردازم.
آشنایی با مهریه
در این بخش به ارائه تعریف قانونی دقیقی از مهریه و انواع و شرایط آن می‌پردازم.
مهریه چیست؟
در پاسخ به پرسش “تعریف مهریه چیست؟”، می‌توان گفت که مهریه یکی از حقوق مالی است که به موجب عقد ازدواج به زن تعلق می‌گیرد.
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران، به محض انعقاد عقد، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر گونه تصرفی که بخواهد در آن داشته باشد. متن این ماده بدین شرح است: “به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.”
از این ماده به وضوح مشخص می‌شود که بلافاصله پس از وقوع عقد نکاح بین زوجین، زن به‌طور قانونی مالک مهریه می‌شود و هیچ عاملی نمی‌تواند جلوی این مالکیت را بگیرد.
اگرچه در عمل بسیاری از زنان مهریه خود را هنگام طلاق مطالبه می‌کنند، اما بر اساس قانون، زن از زمان وقوع عقد در هر زمان که بخواهد می‌تواند پرداخت مهریه خود را از شوهر درخواست کند. همچنین، مواردی نظیر رابطه نامشروع، نشوز زن یا عدم تمکین وی مانع از استحقاق زن به مهریه نمی‌شود.
بدین معنا که حتی در صورت وقوع این مسائل، زن همچنان حق دارد مهریه خود را طلب کند. این نکته بر اساس اصول قانونی و حقوقی نشان‌دهنده حمایت قانون از حقوق مالی زنان در نهاد خانواده است.
انواع مهر
انواع مهر در حقوق ایران بر اساس زمان و نحوه تعیین آن به چند دسته تقسیم می‌شود که هر کدام شرایط و ویژگی‌های خاص خود را دارند. به طور کلی، این انواع مهریه شامل موارد زیر است:
مهر المسمی
مهر المسمی یکی از انواع مهریه است که در حین عقد نکاح دائم با توافق طرفین به عنوان مهریه زوجه تعیین می‌شود. این نوع مهریه در زمان عقد به صورت مشخص و معین تعیین می‌شود و معمولا در سند ازدواج ثبت می‌گردد.
به عبارتی، مهر المسمی مالی است که زوجین در هنگام عقد نکاح بر سر آن توافق کرده و به عنوان مهریه زن در نظر می‌گیرند. این مال می‌تواند نقدی، غیرنقدی، اموال منقول یا غیرمنقول باشد، به شرطی که شرایط قانونی را دارا باشد.
مهر المثل
مهر المثل نیز یکی دیگر از انواع مهریه است که بر اساس شرایط خاصی تعیین می‌شود و یکی از حقوق مالی زن در زندگی مشترک محسوب می‌گردد. مطابق با ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی، مهرالمثل در مواردی تعیین می‌شود که:
- مهرالمسمی مجهول بوده باشد.
- مهرالمسمی مالیت نداشته باشد.
- مهرالمسمی متعلق به دیگری باشد.
همچنین بر اساس ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی، در صورتی که مهریه در حین عقد نکاح دائم ذکر نشده باشد، یا توافق بر عدم تعیین مهریه شده باشد، و زوجین قبل از تعیین مهریه مشخص با یکدیگر نزدیکی داشته باشند، مهر المثل تعلق می‌گیرد.
در این شرایط، دادگاه با استفاده از کارشناسان مربوطه موقعیت خانوادگی، فردی، تحصیلی، شغلی و اجتماعی زن را مورد بررسی قرار می‌دهد تا میزان مهر المثل را تعیین کند.
این انواع مهریه بر اساس قانون مدنی ایران تعیین شده‌اند و هر کدام شرایط خاص خود را دارند. مهر المسمی بر اساس توافق زوجین در زمان عقد نکاح مشخص می‌شود، در حالی که مهرالمثل در شرایطی که مهریه به درستی تعیین نشده یا توافقی در این خصوص نبوده است، به صورت قانونی تعیین می‌گردد.
در هر صورت، مهریه به عنوان یکی از حقوق مالی زن در نظام حقوقی ایران شناخته شده و مورد حمایت قانونی قرار دارد.
مهر المتعه
مطابق با ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی ایران، مهر المتعه در شرایط خاصی به زن تعلق می‌گیرد. بر اساس این ماده: “هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است، و اگر بعد از آن طلاق دهد، مستحق مهرالمثل خواهد بود.”
این بدان معناست که اگر در عقد نکاح، مهریه‌ای تعیین نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و قبل از تعیین مهریه، زن را طلاق دهد، زن حق دریافت مهرالمتعه را دارد.
تفاوت مهرالمتعه با مهرالمثل در شرایط و مبانی تعیین آنها است. مطابق با ماده ۱۰۸۴ قانون مدنی، در تعیین مهرالمتعه وضعیت اقتصادی مرد مورد توجه قرار می‌گیرد، نه وضعیت و شخصیت زن. این بدان معناست که دادگاه برای تعیین میزان مهر المتعه، درآمد و توان مالی شوهر را بررسی می‌کند تا مبلغی متناسب با وضعیت اقتصادی او به عنوان مهریه زن تعیین شود.
این موضوع به دادگاه امکان می‌دهد تا مهریه‌ای متناسب با توان مالی مرد تعیین کند، که نشان‌دهنده توجه قانون به وضعیت اقتصادی مرد در این نوع مهریه است.
مهر السنه
مهر السنه یکی دیگر از انواع مهریه است که در قانون مدنی ایران تعریف دقیقی از آن ارائه نشده است. برای درک مفهوم مهر السنه باید به تعاریف فقهی مراجعه کرد. مهر السنه مهریه‌ای است که به حضرت فاطمه، دختر پیامبر اسلام (ص)، تعلق داشته و مقدار آن ۵۰۰ درهم بوده است.
این مقدار به عنوان یک سنت در بین مسلمانان شناخته شده و برخی از زوج‌ها آن را به عنوان مهریه در نظر می‌گیرند.
در صورتی که نوع مهریه در سند نکاحیه به عنوان مهر السنه درج شود، این مهریه به نرخ روز محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، ارزش ۵۰۰ درهم در زمان کنونی و با توجه به نرخ ارز و شرایط اقتصادی محاسبه و تعیین می‌شود.
این نوع مهریه به دلیل تاریخی و مذهبی بودن آن، در بین برخی از مسلمانان محبوبیت دارد و به عنوان یک یادگار از سنت پیامبر اسلام تلقی می‌شود.
در مجموع، هر یک از این انواع مهریه شرایط و مبانی خاص خود را دارند و در قانون مدنی ایران به نحوه تعیین و تعلق آنها پرداخته شده است. مهرالمتعه بر اساس وضعیت اقتصادی مرد تعیین می‌شود، در حالی که مهر السنه به عنوان یک سنت مذهبی و تاریخی دارای مقدار معین و مشخصی است که به نرخ روز محاسبه می‌گردد.
این تنوع در انواع مهریه نشان‌دهنده توجه قانون و فقه به شرایط مختلف و حقوق مالی زنان در چارچوب خانواده است.
مهریه عندالمطالبه
مهریه عندالمطالبه یکی از انواع مهریه است که در آن مهریه به صورت حال (فوری) تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، زن حق دارد به محض مطالبه، مهریه خود را از شوهر دریافت کند.
طبق این نوع مهریه، زن می‌تواند در هر زمان پس از عقد نکاح، درخواست پرداخت مهریه را مطرح کند و شوهر موظف است فوراً آن را پرداخت نماید.
در صورتی که شوهر نتواند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند، می‌تواند با ارائه مدارک و اثبات عدم توانایی مالی خود (اعسار) به دادگاه، درخواست تقسیط مهریه را مطرح کند. در این صورت، دادگاه با بررسی مدارک ارائه‌شده و وضعیت مالی شوهر، ممکن است حکم به پرداخت مهریه به صورت اقساطی بدهد.
بنابراین، اگرچه مهریه عندالمطالبه باید به محض درخواست زن پرداخت شود، اما در شرایط عدم استطاعت مالی شوهر، امکان پرداخت مهریه به صورت اقساطی نیز وجود دارد.
مهریه عندالاستطاعه
در مقابل، مهریه عندالاستطاعه نوع دیگری از مهریه است که پرداخت آن منوط به توانایی مالی شوهر است. در این نوع مهریه، زن برای دریافت مهریه باید ابتدا استطاعت یا توانایی مالی شوهر را در دادگاه اثبات کند. به عبارت دیگر، زن باید نشان دهد که شوهر توانایی پرداخت مهریه را دارد.
اگر زن بتواند در دادگاه ثابت کند که شوهر دارای توانایی مالی کافی برای پرداخت مهریه است، شوهر ملزم به پرداخت مهریه خواهد بود. اما اگر زن نتواند توانایی مالی شوهر را اثبات کند و یا دادگاه به این نتیجه برسد که شوهر توانایی مالی لازم را ندارد، در این صورت شوهر ملزم به پرداخت مهریه نخواهد بود.
در نهایت، تفاوت اصلی بین مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه در شرایط پرداخت آنهاست. در مهریه عندالمطالبه، زن می‌تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را طلب کند و شوهر موظف به پرداخت فوری آن است، مگر اینکه توانایی مالی نداشته باشد و دادگاه با تقسیط مهریه موافقت کند.
اما در مهریه عندالاستطاعه، پرداخت مهریه تنها در صورتی انجام می‌شود که زن بتواند توانایی مالی شوهر را در دادگاه اثبات کند.
این دو نوع مهریه به منظور انعطاف‌پذیری در شرایط مالی طرفین و ایجاد تعادل در حقوق و وظایف مالی در زندگی مشترک طراحی شده‌اند. با وجود این تفاوت‌ها، هر دو نوع مهریه تضمین‌کننده حقوق مالی زن هستند و از طرف قانون مورد حمایت قرار می‌گیرند.
شرایط پرداخت مهریه
- شرایط پرداخت مهریه عندالمطالبه: مهریه عندالمطالبه یکی از انواع مهریه است که در آن مهریه به صورت حال (فوری) تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، زن حق دارد به محض مطالبه، مهریه خود را از شوهر دریافت کند.
طبق این نوع مهریه، زن می‌تواند در هر زمان پس از عقد نکاح، درخواست پرداخت مهریه را مطرح کند و شوهر موظف است فوراً آن را پرداخت نماید.
در صورتی که شوهر نتواند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند، می‌تواند با ارائه مدارک و اثبات عدم توانایی مالی خود (اعسار) به دادگاه، درخواست تقسیط مهریه را مطرح کند.
در این صورت، دادگاه با بررسی مدارک ارائه‌شده و وضعیت مالی شوهر، ممکن است حکم به پرداخت مهریه به صورت اقساطی بدهد. بنابراین، اگرچه مهریه عندالمطالبه باید به محض درخواست زن پرداخت شود، اما در شرایط عدم استطاعت مالی شوهر، امکان پرداخت مهریه به صورت اقساطی نیز وجود دارد.
- شرایط پرداخت مهریه عندالاستطاعه: در مقابل، مهریه عندالاستطاعه نوع دیگری از مهریه است که پرداخت آن منوط به توانایی مالی شوهر است. در این نوع مهریه، زن برای دریافت مهریه باید ابتدا استطاعت یا توانایی مالی شوهر را در دادگاه اثبات کند. به عبارت دیگر، زن باید نشان دهد که شوهر توانایی پرداخت مهریه را دارد.
اگر زن بتواند در دادگاه ثابت کند که شوهر دارای توانایی مالی کافی برای پرداخت مهریه است، شوهر ملزم به پرداخت مهریه خواهد بود. اما اگر زن نتواند توانایی مالی شوهر را اثبات کند و یا دادگاه به این نتیجه برسد که شوهر توانایی مالی لازم را ندارد، در این صورت شوهر ملزم به پرداخت مهریه نخواهد بود.
در نهایت، تفاوت اصلی بین مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه در شرایط پرداخت آنهاست. در مهریه عندالمطالبه، زن می‌تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را طلب کند و شوهر موظف به پرداخت فوری آن است، مگر اینکه توانایی مالی نداشته باشد و دادگاه با تقسیط مهریه موافقت کند. اما در مهریه عندالاستطاعه، پرداخت مهریه تنها در صورتی انجام می‌شود که زن بتواند توانایی مالی شوهر را در دادگاه اثبات کند.
این دو نوع مهریه به منظور انعطاف‌پذیری در شرایط مالی طرفین و ایجاد تعادل در حقوق و وظایف مالی در زندگی مشترک طراحی شده‌اند. با وجود این تفاوت‌ها، هر دو نوع مهریه تضمین‌کننده حقوق مالی زن هستند و از طرف قانون مورد حمایت قرار می‌گیرند.
به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند آن را مطالبه نموده یا در آن تصرف نماید. این حق قانونی زن است که از زمان عقد، مالکیت مهریه را به دست آورد و بتواند هر زمان که بخواهد، آن را از شوهر خود طلب کند یا در صورت تمایل، تصرفات مالی دلخواه خود را در آن انجام دهد. به علاوه، زن می‌تواند با رعایت شرایط قانونی، اقدام به بخشیدن مهریه خود به شوهر کند و او را از پرداخت مهریه معاف نماید.
این فرآیند بخشش مهریه که به آن اصطلاحاً “بذل مهریه” گفته می‌شود، باید تحت شرایط خاصی انجام شود که یکی از مهم‌ترین این شرایط، رضایت و قصد قطعی زن برای بخشش مهریه است. معمولاً این بخشش به صورت کتبی و با امضای هر دو طرف (زن و شوهر) و در حضور شهود انجام می‌شود تا از نظر قانونی معتبر باشد.
مطابق با ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، چنانچه شخصی به پرداخت مالی به دیگری محکوم شود، چه این پرداخت به صورت استرداد عین، قیمت، مثل آن، یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه باشد و آن را پرداخت نکند، دادگاه او را الزام به پرداخت می‌نماید. متن این ماده به شرح زیر است:
“هر کس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود، چه به صورت استرداد عین یا قیمت یا مثل آن، و یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه، و آن را تأدیه ننماید، دادگاه او را الزام به تأدیه نموده، و چنانچه مالی از او در دسترس باشد، آن را ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط شده، استیفا می‌نماید، و در غیر این صورت، بنا به تقاضای محکوم‌له، ممتنع را در صورتی که معسر نباشد، تا زمان تأدیه حبس خواهد کرد.”
بر اساس این ماده، اگر شخص محکوم‌له (زنی که مهریه به او تعلق گرفته) تقاضای اجرای حکم را داشته باشد و شوهر محکوم‌علیه (مردی که باید مهریه را بپردازد) از پرداخت مهریه امتناع کند و مالی در دسترس برای ضبط و استیفا وجود نداشته باشد، دادگاه می‌تواند با درخواست زن، مرد را تا زمان پرداخت مهریه حبس کند، البته به شرطی که مرد معسر (یعنی ناتوان از پرداخت به دلیل نداشتن مال) نباشد.
این مقررات نشان‌دهنده حمایت قانونی از حقوق مالی زنان در خصوص مهریه است و تاکید بر الزام قانونی شوهر به پرداخت مهریه دارد، مگر اینکه شرایط معسر بودن او ثابت شود. به این ترتیب، زنان می‌توانند با اطمینان از حمایت قانونی، حقوق مالی خود را در چارچوب خانواده مطالبه نمایند و از ابزارهای قانونی برای احقاق حق خود استفاده کنند.
ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده مقرر می‌دارد: “هرگاه مهریه، در زمان وقوع عقد، تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن، مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت‌های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج، ملاک پرداخت است.”
بر اساس این ماده قانونی، چنانچه میزان مهریه تعیین‌شده در زمان عقد تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، زن می‌تواند در صورت عدم پرداخت مهریه توسط شوهر، بر اساس مقررات ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، اقدام به وصول مهریه خود نماید.
ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی تصریح می‌کند که در صورت عدم پرداخت بدهی، دادگاه می‌تواند بدهکار را مجبور به پرداخت نماید و در صورتی که مالی از او در دسترس باشد، آن را ضبط و به میزان بدهی استیفا کند. در غیر این صورت، بدهکار (در اینجا شوهر) در صورتی که معسر نباشد، تا زمان پرداخت بدهی حبس خواهد شد.
به این ترتیب، برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه، ضمانت اجرای قانونی قوی وجود دارد و شوهر موظف به پرداخت فوری آن است. این میزان مهریه به عنوان عندالمطالبه محسوب می‌شود، یعنی زن می‌تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند و شوهر موظف به پرداخت آن است.
در صورتی که شوهر نتواند این مقدار مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند، می‌تواند با اثبات اعسار خود به دادگاه، تقاضای قسطبندی مهریه را مطرح کند. دادگاه با بررسی وضعیت مالی شوهر، ممکن است حکم به پرداخت مهریه به صورت اقساطی بدهد.
اما در خصوص مهریه‌ای که بیشتر از ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، تنها در صورتی شوهر ملزم به پرداخت مازاد بر این میزان است که زن بتواند ملائت (توانایی مالی) شوهر را در دادگاه اثبات کند.
به عبارت دیگر، اثبات توانایی مالی شوهر برای پرداخت مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه بر عهده زن است. در صورتی که زن نتواند توانایی مالی شوهر را ثابت کند، شوهر ملزم به پرداخت این مازاد نخواهد بود.
این مقررات نشان‌دهنده تلاش قانونگذار برای ایجاد تعادل میان حقوق و وظایف مالی طرفین در ازدواج است. از یک سو، حقوق مالی زن با تضمین پرداخت مهریه تا ۱۱۰ سکه مورد حمایت قرار می‌گیرد و از سوی دیگر، برای مهریه‌های بالاتر از این میزان، توانایی مالی شوهر به عنوان معیاری برای پرداخت در نظر گرفته می‌شود.
این تعادل قانونی، هم از حقوق زن در دریافت مهریه حمایت می‌کند و هم شوهر را از فشار مالی ناشی از مهریه‌های بسیار سنگین محافظت می‌نماید.
در صورتی که اقساط تعیین‌شده توسط دادگاه برای پرداخت مهریه سنگین باشد، مردان می‌توانند با درخواست تعدیل اقساط مهریه از دادگاه، اقدام به متعادل کردن اقساط تعیین‌شده کنند.
این فرآیند قانونی به مردان این امکان را می‌دهد که در صورت عدم توانایی پرداخت اقساط سنگین مهریه، با ارائه مدارک و مستندات مالی خود، درخواست بازنگری و تعدیل در اقساط را مطرح کنند. دادگاه با بررسی این مدارک و شرایط مالی مرد، می‌تواند اقساط مهریه را به گونه‌ای تعدیل کند که با توانایی مالی وی متناسب باشد.
بر اساس اعلام معاون قضایی قوه قضاییه، سیاست جدید قوه قضاییه در رسیدگی به دعاوی مهریه بر مبنای واقع‌بینی و توجه به شرایط طرفین تنظیم شده است.
طبق این سیاست، قضات مکلف هستند که به صورت واقع‌بینانه به شرایط طرفین و وضعیت مالی زوج رسیدگی کنند. در این راستا، چنانچه قاضی احراز نماید که زوج توانایی پرداخت یک‌جای مهریه را ندارد، باید با دیدگاهی واقع‌بینانه حکم به تقسیط مهریه دهد.
این رویکرد جدید نشان‌دهنده توجه قوه قضاییه به واقعیت‌های مالی و اقتصادی افراد و تلاش برای ایجاد تعادل و عدالت در صدور احکام مهریه است.
این سیاست قضایی جدید، از یک سو، حقوق مالی زن را با تضمین پرداخت مهریه حتی به صورت اقساطی حفظ می‌کند و از سوی دیگر، فشار مالی ناشی از پرداخت یک‌جای مهریه را از دوش مرد برمی‌دارد.
به این ترتیب، امکان بازنگری و تعدیل اقساط مهریه بر اساس توانایی مالی واقعی مرد، انعطاف‌پذیری بیشتری در اجرای احکام مهریه ایجاد می‌کند و از وقوع مشکلات مالی شدید برای زوج جلوگیری می‌نماید.
در کل، تعدیل اقساط مهریه به معنای بازنگری در میزان و نحوه پرداخت اقساط است تا با شرایط مالی واقعی مرد همخوانی داشته باشد. این تعدیل می‌تواند با درخواست مرد و ارائه مدارک مالی به دادگاه صورت گیرد و دادگاه با بررسی این مستندات، تصمیم‌گیری می‌کند.
این روند قانونی، علاوه بر حمایت از حقوق مالی زن، به حفظ تعادل و پایداری مالی خانواده نیز کمک می‌کند.
بر اساس اعلام کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، موادی از قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی در رابطه با مهریه به شرح زیر اصلاح و در کمیسیون مزبور تصویب گردید:
- اعسار زوج و امکان حبس: بر اساس اصلاحات جدید، در صورت ارائه دادخواست اعسار از جانب زوج، مادامی که توانایی مالی وی ثابت نشده، امکان حبس او وجود نخواهد داشت. این اصلاحیه به منظور حمایت از حقوق مردانی است که به دلیل عدم توانایی مالی واقعی نمی‌توانند مهریه را پرداخت کنند. بنابراین، تا زمانی که دادگاه وضعیت مالی و توانایی پرداخت زوج را به دقت بررسی و احراز نکرده باشد، حبس به عنوان یک ضمانت اجرا اعمال نخواهد شد.
- اجرای مهریه از طریق ادارات ثبت: با توجه به اصلاحات صورت‌گرفته، زوجه می‌تواند با ارائه سند مهریه به عنوان یک سند اجرایی، به ادارات ثبت مراجعه کرده و از قسمت اجرائیات ثبت، مهریه خود را به اجرا بگذارد. این بدان معناست که نیازی به ارائه دادخواست و پیگیری اجرای مهریه از طریق دادگاه وجود ندارد. این اصلاحیه فرآیند اجرایی مهریه را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند و به زنان اجازه می‌دهد تا از طریق ادارات ثبت، بدون نیاز به طی مراحل پیچیده قضایی، مهریه خود را مطالبه و دریافت کنند.
- حق الثبت مهریه: در رابطه با حق الثبت مهریه، حداقل مهریه، مهرالسنه و حداکثر آن صد سکه تعیین شده است. در این صورت، حق‌التحریر این میزان مهریه معادل ۰.۲ درصد خواهد بود. اما چنانچه در هنگام عقد نکاح، مهریه بالاتری مورد توافق قرار گیرد، مبلغ حق الثبت به تناسب افزایش خواهد یافت. این مقررات جدید به منظور تنظیم و تعیین هزینه‌های ثبت مهریه و ایجاد شفافیت در این زمینه به تصویب رسیده است.
این اصلاحات قانونی که توسط کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس تصویب شده است، به منظور ایجاد تعادل بیشتر در حقوق و وظایف مالی طرفین در ازدواج و همچنین تسهیل فرآیندهای اجرایی و قانونی مرتبط با مهریه تدوین شده‌اند.
با این تغییرات، مردان از حبس ناشی از ناتوانی مالی واقعی مصون می‌مانند و زنان نیز می‌توانند به‌طور مستقیم و سریع‌تر مهریه خود را از طریق ادارات ثبت اجرایی کنند.
این اصلاحات نشان‌دهنده توجه قانونگذار به واقعیات اقتصادی و اجتماعی و تلاش برای بهبود و تسهیل اجرای حقوق مالی زنان در چارچوب قانونی است.
مشخصات مهریه
- مالیت داشته باشد: یکی از ویژگی‌های اساسی مهریه این است که باید دارای ارزش مالی و منفعت اقتصادی باشد. این به معنای آن است که مهریه باید چیزی باشد که قابلیت تبدیل به پول یا منافع اقتصادی را داشته باشد. مثال‌هایی از مهریه‌های دارای مالیت شامل سکه، زمین، پول، سهام و یا حتی آموزش حرفه، زبان و غیره می‌باشد. بنابراین، هر چیزی که ارزش مالی نداشته باشد، نمی‌تواند به عنوان مهریه تعیین شود. اهمیت این ویژگی در این است که مهریه باید بتواند نیازهای اقتصادی زن را در صورت مطالبه برآورده سازد.
- قابل تملک باشد: مهریه باید چیزی باشد که مرد بتواند مالک آن باشد و بتواند آن را به زن انتقال دهد. این بدین معناست که مهریه باید قابل تملک و انتقال باشد. برای مثال، اموال عمومی یا اموال موقوفه نمی‌توانند به عنوان مهریه تعیین شوند، زیرا مرد نمی‌تواند مالک آنها باشد و در نتیجه نمی‌تواند آنها را به زن تملیک کند. بنابراین، مهریه باید از اموالی انتخاب شود که مرد بر آنها مالکیت دارد و این مالکیت قابل انتقال به زن باشد.
- معلوم و معین باشد: مهریه باید به گونه‌ای تعیین شود که برای هر دو طرف مشخص و معین باشد، به طوری که هیچ گونه ابهامی در مورد مقدار، جنس و وصف آن وجود نداشته باشد. معلوم بودن مهریه به این معناست که مقدار، جنس و وصف مهریه به طور دقیق مشخص شود. برای مثال، صد سکه بهار آزادی مهریه‌ای است که هم مقدار (صد عدد)، هم جنس (طلا) و هم وصف (تمام بهار آزادی) آن به وضوح مشخص است.
در مواردی که مهریه با مشاهده قابل تعیین نیست، مانند گندم، آهن یا زمین، باید مقدار آن با استفاده از وزن، عدد یا مساحت تعیین شود. این ویژگی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا تعیین دقیق مهریه از بروز اختلافات آینده جلوگیری می‌کند و حقوق طرفین را به وضوح مشخص می‌سازد.
در موارد ذیل هیچ مهریه‌ای به زوجه تعلق نمی‌گیرد
ماده ۱۰۸۸ قانون مدنی: اگر در عقد نکاح، مهریه‌ای معین نشده باشد یا شرط نداشتن مهریه درج شده باشد و قبل از برقراری رابطه جنسی بین زوجین یکی از آنها فوت کند، مهریه به زوجه تعلق نمی‌گیرد. این اصل به منظور حفظ حقوق زنان و جلوگیری از سوء استفاده از شرایط بحث مهریه و قبل از اجرای عمل جنسی تعیین شده است.
ماده ۱۰۹۸ قانون مدنی: در صورتی که عقد نکاح به هر دلیلی (اعم از دائم یا موقت) باطل شده باشد و رابطه جنسی واقع نشده باشد، زن حق مهریه نخواهد داشت. اگر زن مهریه را گرفته باشد، شوهر می‌تواند آن را استرداد کند. این بند به منظور جلوگیری از سوءاستفاده از مهریه در صورتی که عقد نکاح به طور موجه انجام نشده باشد، تدابیری اتخاذ می‌کند.
ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی: در صورتی که عقد نکاح باطل شده و رابطه جنسی بین زوجین واقع شده باشد و زن آگاه به بطلان عقد باشد، حقی نسبت به مهریه نخواهد داشت و در این صورت رابطه او مشمول زناست.
این قانون برای جلوگیری از استفاده نادرست از مفاد عقد نکاح و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی برای زنان به ویژه در شرایطی که عقد نکاح از پیش نامعتبر است، تصویب شده است.
این مواد به منظور تأمین حقوق و حفظ حیثیت افراد در قانون مدنی ایران جای دارند و برای جلوگیری از سوءاستفاده‌ها و مشکلاتی که ممکن است در روابط خانوادگی بوجود آیند، تعیین شده‌اند.
ماهیت مهریه
مهریه یا “صداق”، به عنوان یک نوع مالی، در زمان ازدواج به زن تعلق می‌گیرد و مرد ملزم است آن را به زن پرداخت کند.
این مفهوم به طور متداول در کشورهای مسلمان و حتی در برخی ادیان دیگر، از جمله یهودیت، وجود دارد. از زمان‌های قدیم، مهریه به عنوان یک نشانه از احترام و تعهد شوهر به زن مورد استفاده قرار گرفته است.
در قانون ایران، مهریه به شکلی مشخص و معین در هنگام عقد نکاح برای زنان در نظر گرفته می‌شود. این مهریه بر اساس مواردی مانند شرایط اقتصادی و اجتماعی طرفین، توافقی بین طرفین قرار می‌گیرد.
هر چند که تعیین مهریه‌های سنگین اخیرا مورد انتقاد قرار گرفته و به عنوان یک موانع برای تشکیل خانواده در نظر گرفته شده است.
تعیین مقدار مهریه
در حقوق مدنی ایران، مهریه به عنوان یک نوع تعهد مالی از جانب شوهر به زن در زمان عقد نکاح تعریف می‌شود. این مبلغ می‌تواند به صورت نقدی، اشیای ارزشمند، مالکیت در اموال یا خدماتی که به زن ارائه می‌شود، تعیین شود.
در ایران، قانون مدنی مشخص می‌کند که تعیین مقدار مهریه به توافق طرفین بستگی دارد و مقادیر حداقل و حداکثری مشخص نشده است.
مهریه علاوه بر نشانه‌گری از تعهد شوهر به زن، نمایانگر ارزش و احترامی است که به زن اعطا می‌شود. این مبلغ به عنوان جزءی از مراسم عقد نکاح، نه تنها به زن اقتصادی کمک می‌کند بلکه نمادی از تعهد و مسئولیت شوهر نسبت به خانواده است.
ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی ایران تعیین مقدار مهریه را به تراضی طرفین واگذار می‌کند. این بدان معناست که زوجین می‌توانند مقدار مهریه را به توافق خود تعیین کنند، بدون اینکه قوانین دقیقی برای حداقل یا حداکثر آن وجود داشته باشد.
یکی از چالش‌های اصلی مرتبط با مهریه در ایران، گرانی روزافزون آن است که ممکن است باعث سختی در تشکیل خانواده شود. این مسئله به خصوص در شرایط اقتصادی دشوار، می‌تواند برای زنان و خانواده‌ها مشکل‌ساز باشد.
قوانین محدودیت مهریه
بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، مهریه در زمان وقوع عقد نکاح تا حداکثر ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن محدود شده است. هرگونه مهریه بیشتر از این مقدار، بر اساس توانایی مالی زوج می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد.
برای جلوگیری از تخلف در پرداخت مهریه، ضمانت اجرای مهریه لازم است که به زن اجازه دهد در صورت نقض تعهدات، مبلغ مهریه را از شوهر دریافت کند.
در صورتی که ازدواج انحلال یابد، حق زوجه به دریافت مهریه از شوهر حفظ می‌شود و می‌تواند از او اجرا کند.
با وجود تنوع در تعیین مهریه و اینکه قوانین برای حداقل یا حداکثر آن مشخص نیست، مهریه به عنوان یکی از ارکان ازدواج با اهمیت بالایی محسوب می‌شود. برای جلوگیری از مشکلات و اختلافات در آینده، توصیه می‌شود که زوجین در زمان عقد نکاح با دقت و با رعایت مقررات حقوقی و شرعی، مقدار مهریه را تعیین کنند.
بهره‌گیری از خدمات و مشاوره حقوقی وکلای حقوقی متخصص در این زمینه، می‌تواند به زوجین کمک کند تا به بهترین شکل ممکن، مسائل مرتبط با مهریه را حل و فصل کنند و از پیچیدگی‌های حقوقی در آینده جلوگیری کنند.
قانون جدید حمایت خانواده که در سال ۱۳۹۱ به تصویب رسیده است، در رابطه با مهریه تغییراتی ایجاد کرده است که تاثیر قابل توجهی بر روی اجرای این تعهد مالی در زمان عقد نکاح دارد. این قانون به منظور کاهش احتمالات تخلفات و تضمین حقوق زنان در خصوص مهریه به وجود آمده است.
قانون حمایت خانواده در ماده ۲۲ خود تعیین کرده است که حداکثر مقدار مهریه در زمان عقد نکاح باید تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد. این محدودیت به زوجین توصیه می‌شود تا در تعیین مهریه، این مقدار را رعایت کنند.
این اقدام به منظور جلوگیری از تعیین مهریه‌های بسیار بالا و کاهش اختلافات مالی در زمان انحلال ازدواج اتخاذ شده است.
ضمانت اجرای مهریه تا مقدار ۱۱۰ سکه
بر اساس قانون محکومیت‌های مالی، زن حق دارد در صورتی که شوهر از پرداخت مهریه امتناع کند و دادخواست اعسار هم ندهد یا ادعای اعسار او رد شود، مطابق با ماده ۲ این قانون تا زمان تادیه مهریه حبس شود. این ضمانت اجرای کیفری، از زن حق حفظ و تأمین مبلغ مهریه تا مقدار ۱۱۰ سکه را فراهم می‌آورد.
با این وجود، قانون نهادی برای ضمانت اجرای کیفری مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه تعریف نکرده است. در نتیجه، زوجه که موظف به پرداخت مهریه مازاد بر این مقدار است، باید از طریق دعوای مدنی و با اثبات توانایی زوج، حق خود را از شوهر خود دریافت کند. این فرایند نیازمند رفتار به موقع و متوسط به ادعاهای حقوقی و مالی است.
قانون جدید حمایت خانواده به منظور تنظیم و کنترل مهریه‌ها به صورت موثر تری اقدام نموده است، اما مسئله مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه باز هم به یکی از چالش‌های حقوقی در زمینه خانواده تبدیل شده است که نیازمند توجه و دقت وکلا و دادگستری در رفع آن است.
تعدیل مهریه‌های ریالی
با توجه به نوسانات شدید ارزش پول و تورم زیاد در سال‌های اخیر، مفهوم مهریه در عقد نکاح به مشکلاتی برخورد کرده که نیازمند تنظیم و تعدیل آن بوده است.
قانونگذار ایران به منظور رفع این نوع مشکلات، تبصره‌ای به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی اضافه کرده است که در زیر به تفصیل بررسی خواهم کرد.
تعدیل مهریه در قانون مدنی ایران
قانون مدنی ایران در ماده ۱۰۸۲ به تعیین مهریه می‌پردازد و بر اساس آن، زوجین می‌توانند به توافق خود، مهریه را مشخص کنند. اما با توجه به تغییرات شدید
در ارزش پول و تورم، ارزش مهریه‌هایی که به پول رایج (ریال) تعیین شده بودند، به شدت کاهش یافته و نمی‌توانست اهداف عدالت و انصاف را دنبال کند.
در پاسخ به این چالش‌ها، قانونگذار در سال ۱۳۷۶ تبصره‌ای به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران افزود. طبق این تبصره، اگر مهریه به صورت وجه رایج (ریال) تعیین شده باشد، زوجین می‌توانند بر اساس تغییرات شاخص قیمت‌ها و تورم، مقدار مهریه را تعدیل کنند. این اقدام به زنان این امکان را می‌دهد که از ارزش اصلی مهریه حفظ شده و به نحو منصفانه‌تری از آن بهره‌مند شوند.
البته، اگر زوجین در حین اجرای عقد نکاح به نحو دیگری توافق کرده باشند، این تعدیل براساس تغییر شاخص قیمت‌ها اعمال نمی‌شود و مهریه بر اساس توافق اولیه ثابت می‌ماند.
تعدیل مهریه‌های ریالی بر اساس تغییر شاخص قیمت‌ها، یک اقدام قانونی است که به منظور ارزیابی عادلانه ارزش مهریه در زمان انحلال ازدواج انجام می‌شود.
این اقدام در جهت حفظ حقوق زنان و مردان در پرداخت و دریافت مهریه، اهمیت زیادی دارد و با رعایت اصول قانونی، می‌تواند به حل بخشی مسائل مربوط به مهریه کمک کند.
شرایط صحت مهریه
مهریه یکی از اصطلاحات حقوقی مرتبط با عقد نکاح است که به معنای مال یا اموالی است که شوهر به زن در زمان عقد نکاح وعده می‌دهد.
در قانون مدنی ایران، مهریه از جزئیات مهمی برخوردار است که باید شرایط خاصی را رعایت کند تا به صحت قانونی برخوردار باشد. در ادامه همه این شرایط را به طور کامل بررسی می‌کنم.
- مهریه معین و مشخص بوده باشد: مهریه باید به طور واضح و مشخص معین شده باشد. اگر مهریه به صورت مجهول یا نامعین اعلام شود، عقد صحیح است اما مهریه باطل محسوب می‌شود. به عنوان مثال، اگر مهریه به عنوان مال نامعین یا غیر موجود تعیین شود، در این صورت مهریه باطل خواهد بود.
- وجود مالکیت شوهر بر مهریه: بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران، زن پس از عقد نکاح، مالک مهریه می‌شود. این به این معنی است که زن حق انتفاع و تصرف مالکانه در مهریه را دارد و می‌تواند اقداماتی نظیر فروش، بخشش یا اجاره آن را انجام دهد.
- تعدیل و تأمین مهریه: طبق ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی، مهریه می‌تواند به صورت عین معین یا کلی تعیین شود. در صورتی که مهریه عین معین باشد، با تحقق عقد نکاح به مالکیت زن می‌آید و او حق دریافت آن را دارد. اما اگر مهریه عین کلی باشد، مانند مقداری پول یا طلا، شوهر باید آن را به زن پرداخت کند و زن می‌تواند از او طلب کند. مهریه می‌تواند به شکل تادیه تمام یا بخشی و به صورت اقساط تعیین شود، که در این صورت مدت زمان و شرایط پرداخت باید از پیش تعیین شود.
بطلان مهریه، علیرغم اینکه مهریه یکی از موارد مهم در عقد نکاح است، بر صحت عقد نکاح تأثیری ندارد. به عبارت دیگر، عدم اعتبار یا بطلان مهریه، عقد نکاح را باطل نمی‌کند و عقد نکاح به صورت صحیح باقی می‌ماند.
شرایط صحت مهریه در قانون مدنی ایران، به منظور حفظ حقوق زوجین در زمان عقد نکاح و پس از آن تعیین شده است.
این شرایط از اهمیت بالایی برخوردارند زیرا مهریه نه تنها نمادی از تعهد شوهر نسبت به زن است بلکه به عنوان یکی از عوامل مالی و اقتصادی نیز می‌تواند نقش مهمی در ایجاد امنیت و استحکام خانواده ایفا کند.
ضمانت اجرای مهریه
در حقوق ایران، مفهوم مهریه یکی از موارد حیاتی در قرارداد عقد نکاح است که حقوق و وظایفی برای زن و شوهر تعیین می‌کند. این مفهوم، به طور کلی به مال یا اموالی اشاره دارد که شوهر به زن در زمان عقد نکاح وعده داده است.
این حقوق و وظایف، شامل حقوق مالکیت بر مهریه، حقوق بهره‌مندی و تصرف در مالکیت این مهریه توسط زن و همچنین حقوق وظیفه شوهر نسبت به پرداخت مهریه است.
در ادامه به مفاهیمی همچون حق حبس و نکات مربوط به آن می‌پردازم.
حق حبس در مفهوم قانونی
حق حبس به معنای امتناع زن از ایفای وظایف خود نسبت به شوهر، تا زمان دریافت مهریه است. این حق تحت ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی ایران تعریف شده است که زن می‌تواند تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده باشد، از انجام وظایفی نظیر تهیه غذا، نگهداری خانه و سایر وظایف خانوادگی امتناع کند.
اما این امتناع نمی‌تواند باعث مسقط حق نفقه شود، به شرطی که مهر زن حال باشد، یعنی بدون تعیین مدت خاص و قابل وصول به واسطه عقد نکاح باشد.
شرایط حق حبس
- مهر زن حال باشد: برای اعمال حق حبس، مهریه باید در دسترس زن باشد و او باید به آن دسترسی داشته باشد. این به این معنی است که زن می‌تواند به راحتی مهریه را دریافت کند و به عنوان مالک آن شناخته شود.
- مسقط نکردن حق نفقه: امتناع زن از انجام وظایف خود تا زمان دریافت مهریه، نباید باعث مسقط حق نفقه شود. این بدان معناست که شوهر نمی‌تواند به دلیل عدم انجام زن وظایف خود، از پرداخت نفقه معذور شود.
- مهریه حال باشد و بدون مدت معین: اگر مهریه به زمان معین مرتبط نباشد و به عنوان حقوق مالک زن به طور فوری در دسترس باشد، حق حبس برقرار است. اما اگر مهریه به شکل اقساط و یا به طور معوق پرداخت شود، حق حبس بر اساس ماده ۱۸۵ قانون مدنی ایران نخواهد بود.
اعمال حق حبس توسط زن تا زمان دریافت مهریه، می‌تواند به عنوان یک وسیله قانونی برای احقاق حقوق او در قرارداد نکاح مورد استفاده قرار گیرد.
این اقدام، به زن امکان می‌دهد که حقوق مالی و مالکیت خود را حفظ کند و از وظایف خود نسبت به خانواده امتناع نماید تا زمانی که حق مالی خود را دریافت کند.
مفهوم و اهمیت حق حبس در قانون مدنی ایران
حق حبس به عنوان یک حق قانونی برای زن در قانون مدنی ایران تعریف شده است که به او این امکان را می‌دهد که تا زمان دریافت مهریه، از انجام وظایف خود امتناع کند.
این حق به زن اجازه می‌دهد تا از ایفای وظایفی نظیر تهیه غذا، نگهداری خانه و سایر وظایف خانوادگی منصرف شود، تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده باشد.
ماده ۱۸۶ قانون مدنی ایران محدودیتی را برای حق حبس زن در نظر گرفته است. به طبق این ماده، اگر زن قبل از دریافت مهریه از شوهر تمکین کند، به عبارت دیگر به ایفای وظایف خود نسبت به شوهر پرداخته و آنها را انجام دهد، حق حبس او ساقط می‌شود.
این بدان معناست که از این لحظه به بعد، زن نمی‌تواند از عدم انجام وظایف زناشویی خود به عنوان ابزاری برای احقاق حقوقش استفاده کند.
قانونگذار با استفاده از اصطلاح “ایفای وظایف زناشویی” منظور از نزدیکی و ارتباط نزدیک و فراگیر زن با شوهر است. این شامل وظایفی مانند تماس روحی و جسمی با شوهر، توجه و مراقبت از او و همکاری در مسائل خانوادگی می‌شود.
به عبارت دیگر، زن با تمکین از این وظایف نمی‌تواند حق حبس خود را اعمال کند و از انجام وظایف دیگری مانند تحصیل و کسب درآمد معاف باشد.
موقعیت حقوقی زن پس از تمکین
با تمکین زن از ایفای وظایف زناشویی، حقوق زن به تصرف مهریه و سایر حقوق مالکیتی و وظیفه‌اش اعمال می‌شود. این به این معنی است که از آن لحظه، زن به عنوان مالک مهریه محسوب می‌شود و می‌تواند از حقوق و وظایف خود به طور کامل استفاده کند، به ویژه در اموری که مرتبط با تصرف و انتفاع این مهریه است.
در نهایت، حق حبس به عنوان یک وسیله قانونی برای حفظ حقوق زن در قرارداد نکاح تعریف شده است، اما با محدودیت‌هایی که به منظور حفظ تعادل و عدالت در روابط خانوادگی وارد شده است.
تمکین زن از ایفای وظایف زناشویی، به عنوان یک اقدام اختیاری از سوی زن، به او این امکان را می‌دهد که حقوق و مالکیت خود را به دست آورده و از حقوق معاونتی خود به طور کامل بهره‌برداری کند.
وصول مهریه
مهریه به عنوان یکی از موارد مهم در قرارداد نکاح، حقوقی معرفی می‌شود که توسط شوهر به همسر خود تعهد می‌شود.
در صورتی که مهریه به زن تسلیم نشده باشد، او دارای حق اقامه دعوی برای وصول آن است، که به دو طریق قانونی می‌تواند آن را انجام دهد.
رجوع به مراجع قضایی
یکی از روش‌های اصلی برای وصول مهریه، مراجعه به دادگاه است. در قباله نکاح که توسط سردفتر ازدواج تنظیم می‌شود، مشخصات مهریه به همراه موارد دیگر از جمله اسناد رسمی است که تأیید می‌کند که مهریه به عهده شوهر است و باید تسلیم شود.
اگر موعدی برای تادیه مهریه مشخص نشده باشد، زن می‌تواند بعد از تحقق نکاح، اقدام به تقاضای وصول مهریه از طریق دادگاه نماید.
رجوع به دایره اجرای ثبت
همچنین، زن می‌تواند برای وصول مهریه به دایره اجرای ثبت مراجعه کند. این دایره مسئول اجرای اسناد رسمی و قابل اجرایی نظیر قباله نکاح است.
با در دست داشتن اسناد لازم الاجرا، زن می‌تواند درخواست خود را جهت صدور اجرایی ثبت کرده و از این طریق به وصول مهریه بپردازد.
حقوق و تضمینات حقوقی زن
قانون مدنی ایران به زن حقوق و تضمیناتی را ارائه می‌دهد که او را در ادعای حقوقش نزد دادگاه حمایت می‌کند. بنابراین، دادگاه نمی‌تواند به بهانه لازم الاجرا بودن قباله نکاح از رسیدگی به دعوای زن در خصوص وصول مهریه امتناع کند.
پس از قطعیت دادگاه، زن می‌تواند بر اساس قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال ۱۳۶۵، تقاضای صدور اجرایی برای وصول مهریه خود را داشته باشد.
در نهایت، وصول مهریه یکی از حقوق اساسی زن در ایران است که به او امکان می‌دهد حقوق مالی و خود را پس از ازدواج ادعا کند و در صورت عدم تسلیم مهریه، با استفاده از اسناد رسمی و از طریق دادگاه یا دایره اجرای ثبت، به وصول آن بپردازد.
این حق، به زن اعتماد و امنیت لازم را در روابط خانوادگی و ازدواجی می‌دهد.
اثر انحلال ازدواج در مهریه
مهریه یکی از ارکان اصلی قرارداد نکاح است که به عنوان تامین مالی برای زن تعیین می‌شود.
اثرات انحلال نکاح بر مهریه بسته به شرایط زمانی و علت انحلال می‌تواند متفاوت باشد، به ویژه در مورد مهرالمسمی که به طور عمومی به زن اختصاص داده می‌شود و او حق مالکیت و تصرف در آن را دارد.
انحلال نکاح پس از تعیین مهریه
اگر زوجین پس از تعیین مهریه ازدواج خود را منحل کنند، حکم مهریه به شکل زیر است:
- انحلال پس از نزدیکی: اگر انحلال نکاح بعد از برقراری نزدیکی جنسی رخ دهد، زن مستحق مهرالمثل می‌شود. این به این معنی است که او به میزانی مهریه مشابه مهریه اصلی که برای زن تعیین شده بود، حق دارد.
- انحلال پیش از نزدیکی: اگر انحلال نکاح قبل از برقراری نزدیکی جنسی رخ دهد، و این انحلال به علت فسخ یا فوت باشد، زن حق هیچگونه مهریه‌ای را ندارد. این مقرره در قانون مدنی ایران وارد شده است تا در مواردی که ازدواج به دلیل مشکلات فوری یا مرگ یکی از زوجین منحل شود، زن به مهریه‌ای مستحق نباشد.
ازدواج و انحلال آن تأثیر فراگیری بر مهریه دارد که بسته به زمان و شرایط انحلال می‌تواند متفاوت باشد. این موارد باعث می‌شود که قوانین مربوط به مهریه در قانون مدنی ایران دقیقاً مشخص شده و در مواقعی که زن حق مهرالمثل دارد یا ندارد، تعیین شود.
در نتیجه، اثرات انحلال نکاح بر مهریه در ایران به شدت وابسته به زمان و شرایط انحلال، نوع مهریه و نحوه تعیین آن است که با رعایت قوانین مربوطه و حفظ حقوق زن و شوهر، تعیین می‌شود.
نکات مهم اجرا گذاشتن مهریه
مهریه به عنوان یکی از حقوق وظیفه‌ای زن، می‌تواند شامل انواع مختلفی از اموال باشد که بر اساس قوانین و مقررات قابلیت اجرا دارد.
برای اجرای مهریه، زن باید از مراجع قانونی استفاده کرده و مطابق با مقررات مربوطه، اقدام به مطالبه وصول مهریه نماید. در ادامه توضیحاتی درباره نحوه اجرا گذاشتن مهریه و شرایط آن می‌دهم.
نحوه اجرا گذاشتن مهریه چگونه است؟
در قانون ایران، مهریه به عنوان یکی از ارکان اصلی قرارداد ازدواج، حقوقی است که به زن تعلق می‌گیرد و می‌تواند شامل وجه نقدی، طلا، یا مالی دیگر باشد که از طرف شوهر به زن داده می‌شود.
این مهریه باید به زمان واقعی ازدواج تسلیم شود، ولی در مواردی ممکن است به دلیل مسائل مختلف، این اجرا تاخیر پیدا کند و نیاز به مراحل قانونی داشته باشد.
- درخواست صدور اجراییه: زوجه باید به دفتر ثبت ازدواجی که عقد ازدواج در آن ثبت شده است، مراجعه کند و درخواست صدور اجراییه برای مهریه را ارائه دهد. این اجراییه شامل مهریه کلیه یا بخشی از آن می‌باشد و با هر شکل حقوقی قابل تعقیب است که زن در موقعیت قانونی برای آن اقدام کند.
- تسلیم درخواست به اداره ثبت: بعد از دریافت اجراییه از دفتر ثبت، زن باید به اداره ثبت اسناد و املاک یا همان اداره اجرای مهریه مراجعه کند. در اینجا، علاوه بر ممنوع‌الخروج شدن شوهر، درخواست توقیف اموال شوهر نیز تسلیم خواهد شد. این امر با هدف اطمینان از اجرای صحیح و قانونی مهریه است.
- استعلامات قانونی: در صورت عدم دسترسی به مالی که برای پرداخت مهریه مورد نظر است، اداره اجرای مهریه ممکن است از مراجع ذیصلاح مانند بانک‌ها یا راهور ناجا، استعلامات قانونی اخذ کند. این استعلامات به منظور کشف منابع مالی شوهر و تضمین اجرای مهریه است که از طریق این مراحل قانونی قابل پیگیری است.
بخشنامه ریاست قوه قضاییه
بر اساس بخشنامه‌ای که توسط ریاست محترم قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران صادر شده است، تمام دادگاه‌های کشور تنظیم دادخواست مهریه را پیش از مراجعه به اداره ثبت نمی‌پذیرند. این اقدام به منظور جلوگیری از دوباره کاری‌های غیر قانونی و اطمینان از رعایت مراحل قانونی برای اجرای مهریه است.
با توجه به مراحل ذکر شده، اجرا گذاشتن مهریه در ایران یک روند قانونی و مراحل دارد که به عنوان حق زن در قرارداد ازدواج قابل پیگیری است. این روند با رعایت بخشنامه‌ها و قوانین مربوطه، می‌تواند به صورت موثر و قانونی اجرا شود تا حقوق زن تأمین گردد و مهریه به زمان واقعی به زن تسلیم شود.
اجرای مهریه و مزایده اموال در قانون ایران
در قانون ایران، اجرای مهریه از جمله مسائل حیاتی است که برای اطمینان از حقوق زن در قرارداد ازدواج تاکید شده است. در صورتی که شوهر نتواند مهریه را به زن پرداخت کند، می‌تواند مبنی بر توقیف و ارزیابی اموال و در صورت عدم دسترسی به مالی مناسب، اقدام به مزایده عمومی کند.
- توقیف اموال: زن پس از دریافت اجراییه از دفتر ثبت ازدواج، مراجعه به اداره اجرای مهریه و درخواست توقیف اموال شوهر را ارائه می‌دهد. این اقدام به منظور جلوگیری از ممنوع‌الخروجی شوهر و تضمین اجرای صحیح مهریه است.
- ارزیابی اموال: اداره اجرای مهریه پس از توقیف اموال، اقدام به ارزیابی این اموال می‌کند. این ارزیابی به منظور تخمین ارزش اموال و آماده‌سازی برای مزایده عمومی انجام می‌شود.
- مزایده عمومی: در صورت شناسایی و توقیف اموال مناسب، اداره اجرای مهریه به مزایده عمومی اموال می‌پردازد. این مزایده با هدف فروش اموال و پرداخت مهریه به زن برگزار می‌شود.
مستثنیات دینی و حق اعتراض
- مستثنیات دینی: برخی از اموال به عنوان مستثنیات دینی در نظام حقوقی ایران تعریف شده‌اند که از توقیف و مزایده مستثنی هستند. در صورتی که اموال شوهر در این دسته قرار داشته باشند، زوج حق اعتراض دارد و می‌تواند از حقوق قانونی خود در دادگاه استفاده کند.
- مهلت بررسی و تصمیم‌گیری: اگر ظرف ۶۰ روز پس از توقیف اموال، مالی مناسب پیدا نشده باشد، یا اگر ظرف ۶ ماه از زمان درخواست زوج به نتیجه نرسیده باشد، می‌توان از سوی خود یا وکیل زن درخواست صدور گواهی مبنی بر مراجعه به دادگاه را ارائه داد. این اقدام با هدف ادامه روند قانونی و حفظ حقوق زن در اجرای مهریه انجام می‌شود.
در مجموع، اجرای مهریه در قانون ایران یک فرآیند دقیق و مراحل دار است که به منظور حفظ حقوق قانونی زن در قرارداد ازدواج طراحی شده است.
این فرآیند با رعایت مقررات و قوانین مربوطه، اطمینان از اجرای صحیح و موثر مهریه را برای زن فراهم می‌آورد و در صورت لزوم، امکان مراجعه به دادگاه را برای حل اختلافات فراهم می‌سازد.
منظور از مستثنیات دین در اجرا گذاشتن مهریه چیست؟
مفهوم مستثنیات دین در اجرای مهریه به معنای اموالی است که بر اساس قوانین و مقررات مربوط به حقوق دینی، از توقیف و مزایده در اجرای مهریه مستثنی می‌باشند.
این اموال از طرف اداره اجرای مهریه توقیف نمی‌شوند و به زن پرداخت مهریه از این اموال مجاز نمی‌باشد. در ادامه به توضیح بیشتر درباره مستثنیات دین و نقش آنها در حقوق ایران می‌پردازم.
تعریف مستثنیات دین
مستثنیات دین از آن جهت به وجود آمده است که در برخی موارد، افراد به دلیل دینی یا نیازهای ضروری خود نباید از برخی اموال خود محروم شوند.
این اموال به عنوان مستثنیات دین تعریف می‌شوند و تحت حفاظت قوانین مربوط به اجرای احکام قرار دارند. از این اموال نمی‌توان به عنوان مهریه استفاده کرد و اداره اجرای مهریه نمی‌تواند برای توقیف و مزایده آنها اقدام کند.
نمونه‌هایی از مستثنیات دین
بر اساس قانون جدید محکومیت‌های مالی در ایران، برخی از مستثنیات دین عبارتند از:
- منزل مسکونی: منزلی که به عنوان محل زندگی محکوم به علیه (شوهر) است، از توقیف مستثنی است. این اقدام از سوی اداره اجرای مهریه ممنوع است و زن مستثنیات از آن اموال را درخواست مهریه نمی‌تواند.
- اثاثیه مورد نیاز زوج و تحت تکفل او: اموالی مانند اثاثیه خانه که برای زن و افراد تحت تکفل او ضروری است، از مستثنیات دین به شمار می‌آیند. این اموال از توقیف برای پرداخت مهریه مستثنی هستند.
- آذوقه و وسایل شخصی: آذوقه و وسایل شخصی مورد نیاز محکوم علیه و افراد تحت تکفل او، نیز از مستثنیات دین محسوب می‌شوند. این اموال برای زن از دسترس برای پرداخت مهریه خارج هستند.
- ابزار کار و کتب علمی: ابزارهای مورد نیاز برای امرار معاش محکوم علیه و تحقیقات علمی و تلفن، نیز از مستثنیات دین می‌باشند. این اموال برای زن از توقیف برای پرداخت مهریه مستثنی هستند.
- مبلغ پیش‌قسط اجاره: اگر شوهر بابت پیش‌قسط اجاره مسکن خود پرداخت کرده و بدون آن نتواند به سهولت اجاره‌نشینی ادامه دهد، این مبلغ نیز از مستثنیات دین محسوب می‌شود و برای پرداخت مهریه توقیف نمی‌شود.
بنابراین، مستثنیات دین در اجرای مهریه در قانون ایران به منظور حفظ حقوق دینی و ضروریات افراد تعریف شده‌اند. این اموال از توقیف و مزایده مستثنی هستند و زن می‌تواند برای پرداخت مهریه از دیگر اموال موجود استفاده کند که مستثنیات از دین نباشند.
شرایط مهریه قابل اجرا
مهریه به عنوان یکی از حقوق وظیفه‌ای زن در ایران، به او اجازه می‌دهد که به عنوان مالک مهریه، از شوهر خود مطالبه کند.
این حق به زن این امکان را می‌دهد که در صورت عدم پرداخت مهریه، از طریق مراجع قانونی اقدامات لازم را برای اجرای آن آغاز کند. برای اجرای مهریه، باید شرایط خاصی رعایت شود که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
مهریه باید دارای ویژگی‌های زیر باشد تا بتواند قابلیت اجرا گذاشتن داشته باشد:
- ارزش مالی: مهریه باید به شکلی باشد که ارزش مالی قابل محاسبه داشته باشد، مانند سکه، زمین، طلا، سهام و … .
- مشخص بودن: مهریه باید به صورت مشخص در قرارداد ازدواج ذکر شده باشد یا به توافق شوهر و زن در زمان عقد مشخص گردد.
- معین بودن: مبلغ مهریه باید به صورت مشخص تعیین شده باشد و نباید در زمان عقد نامعین باشد.
- تعداد مشخص: مهریه باید شامل تعداد مشخصی از واحدهای مالی یا اجناس باشد که در قرارداد ازدواج یا توافقی بین زوجین مشخص شده باشد.
- مکان مشخص: مکان تسلیم مهریه باید در قرارداد ازدواج یا به توافق زوجین مشخص شده باشد.
- قابل تملک: مهریه باید از نظر حقوقی قابلیت تملک و انتقال را داشته باشد.
- مشروع بودن: مهریه باید بر اساس قوانین و مقررات مربوطه مشروع و مجاز باشد.
اگر مهریه ویژگی‌های فوق‌الذکر را نداشته باشد، قابلیت اجرای آن در قوانین ایران وجود نخواهد داشت و تأثیری در عقد نکاح نخواهد داشت.
هزینه و مدت زمان اجرا گذاشتن مهریه
برای اجرای مهریه، هزینه‌هایی نیز وجود دارد که باید مدنظر قرار گیرد: هزینه دادرسی: طبق قوانین ایران، هزینه دادرسی بر عهده زوجه است و مبلغ آن ۳.۵ درصد از کل مبلغ مهریه است. در صورتی که زن توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می‌تواند درخواست اعسار نماید.
اجرای مهریه ممکن است روند طولانی‌ای داشته باشد و بسته به حجم کاری دادگاه و مشکلات مختلفی که ممکن است در طول رسیدگی به پرونده پیش بیاید، ممکن است سال‌ها به طول بیانجامد.
در صورتی که زوج توان پرداخت داشته باشند، بهتر است که به طور توافقی این مسئله را حل نمایند.
اعسار چیست؟
اعسار به عنوان یک مفهوم حقوقی، به افرادی اطلاق می‌شود که به دلیل عدم توانایی مالی، نمی‌توانند تعهدات مالی خود را به صورت کامل یا به موقع انجام دهند.
این وضعیت برای حقوق طرفین (مدعی و مدعی علیه) اهمیت دارد و در اجرای مهریه نیز به عنوان یکی از موارد ممکن برای عدم انجام اجرا، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه به مفهوم اعسار و دیگر موارد مربوط به آن می پردازم.
مفهوم اعسار
اعسار به معنای عدم توانایی یک فرد در پرداخت بدهی‌های خود به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی یا اموال کافی است. این مفهوم از واژه عربی “عسر” گرفته شده است که به معنای سختی و مشکل اقتصادی است.
در حقوق، اعسار به افرادی اطلاق می‌شود که به دلیل عدم توانایی مالی، نمی‌توانند بدهی‌ها و دیون خود را پرداخت کنند.
اعسار به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- اعسار خواهان (مدعی): این دسته از افراد شامل افراد حقیقی است که به دلیل عدم توانایی مالی، قادر به پرداخت هزینه‌های مرتبط با دادرسی نیستند، اما برای دریافت حقوق و ادعاهای خود به دادگاه مراجعه می‌کنند. این افراد به دلیل اعسار مالی، نمی‌توانند هزینه‌های دادرسی را تسویه کنند که این می‌تواند شامل هزینه‌های وکالت، هزینه‌های اسنادی و سایر هزینه‌های مربوط به دادرسی باشد.
- اعسار بدهکار (مدعی علیه): این دسته از افراد شامل افراد حقیقی است که بدهی‌هایی نسبت به طرف مقابل خود دارند و از جانب او شکایت شده‌اند. به دلیل عدم توانایی در پرداخت بدهی‌های خود، این افراد اعساری بدهکار هستند. در این حالت، اگر حکم به نفع طلبکار (مثلاً برای پرداخت مهریه) صادر شده باشد و بدهکار توانایی پرداخت دین را نداشته باشد، به عنوان اعسار بدهکار شناخته می‌شود.
اعسار در مواردی که مربوط به اجرای مهریه است نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. زمانی که زن، درخواست خود را به دادگاه ارائه می‌دهد، دادگاه پس از بررسی پرونده، تصمیم به اجرای مهریه می‌گیرد.
در صورتی که شوهر، به توافق مهریه عمل نکند و عدم پرداخت مهریه را نادیده بگیرد، می‌تواند برای تهیه حکم جلب زوج اقدام کند.
در این مواقع، اگر زوج توانایی مالی لازم را نداشته باشد، اعسار مالی به عنوان دلیلی موجه برای عدم اجرای حکم مهریه در نظر گرفته می‌شود.
اثبات اعسار چگونه است؟
اثبات اعسار یکی از مسائل حیاتی در حقوق مدنی است که برای تعیین توانایی یا عدم توانایی فرد در پرداخت تعهدات مالی، به ویژه در مواردی مانند پرداخت مهریه، لازم است.
این مفهوم به عنوان یک دفاع مالی در قانون مدنی ایران مطرح می‌شود که بسته به شرایط و مدارک ارائه شده توسط طرفین، تصمیم‌گیری می‌شود.
اعسار به عنوان یک دفاع در مواردی مانند اجرای مهریه مطرح می‌شود. اگر زن ادعا داشته باشد که شوهر نمی‌تواند به دلیل عدم توانایی مالی مهریه را پرداخت کند، زوج می‌تواند با اثبات اعسار خود، از پرداخت مهریه معاف شود یا حتی اقساط بندی شود.
- ثبت درخواست و تسلیم مدارک: زوج باید درخواست خود را به دادگاه مربوطه ارائه دهد و در ظرف معین (معمولا ۳۰ روز)، مدارکی که اعسار خود را توضیح می‌دهد، به دادگاه تسلیم کند. این مدارک می‌تواند شامل مواردی مانند گزارش‌های مالی، مدارک بانکی، شواهد مالکیت اموال و سایر مدارک مرتبط با وضعیت مالی زوج باشد.
- بررسی و تصمیم دادگاه: قاضی پس از دریافت مدارک، موظف است به بررسی آنها بپردازد. قاضی می‌تواند توسط اخذ اسناد از طریق نمایندگی های اجرایی مثل بانک یا نیروی انتظامی اقدام به بررسی مدارک و اسناد رسمی کند تا عدم توانایی زوج در پرداخت مهریه تایید یا رد شود. اگر مدارک ارائه شده توسط زوج مورد تایید قرار گرفت، دادگاه ممکن است تصمیم بگیرد که زوج به دلیل اعسار مالی، قادر به پرداخت مهریه به صورت یکجا نیست و اجازه دهد که مهریه به صورت اقساط پرداخت شود.
- رد مدارک اعسار: اگر دادگاه تشخیص دهد که مدارک ارائه شده توسط زوج دروغین است یا به نحوی عدم صحت دارد، می‌تواند از زوج خواسته به پرداخت مهریه به شکل معمولی (یک جا) بپردازد و حتی ممکن است ترتیبات قانونی در خصوص تخلفات او انجام شود.
با توجه به مقررات قانونی و شرایط مالی زوج، اثبات اعسار در پرداخت مهریه یک روند حیاتی است که نیازمند تسلیم مدارک و شواهد مالی مستند و قابل ارزیابی است.
دادگاه پس از بررسی مدارک، تصمیم به اقدامات لازم برای اجرای مهریه می‌گیرد که ممکن است شامل تعیین اقساط مهریه یا حتی رد درخواست اعسار باشد، به تشخیص معقول دادگاه و بر اساس شواهد و مدارک ارائه شده توسط زوج و همسر وی.
قسطبندی مهریه
قسطبندی مهریه یکی از مفاهیم مهم در حقوق مدنی ایران است که به طریقی به زوج امکان می‌دهد که به دلیل عدم توانایی مالی، مهریه را به صورت اقساط ماهیانه یا چند ماهه پرداخت کند.
این رویه قانونی به منظور فراهم کردن شرایطی است که زوج قادر به پرداخت مهریه به صورت یکجا نباشد و نیاز به تسهیلات مالی برای انجام تعهدات مهریه دارد.
- تصمیم دادگاه بر اساس اعسار: قسط بندی مهریه به شرطی قابل تأیید است که دادگاه تشخیص دهد که زوج به دلیل عدم توانایی مالی، قادر به پرداخت مهریه به صورت یک جا نیست. برای اثبات اعسار، زوج باید مدارک و شواهدی را که وضعیت مالی و امکان دسترسی به اموال را نشان دهند، به دادگاه ارائه دهد.
- تعیین مبلغ پیش قسط و اقساط: پس از قبول اعسار، دادگاه تصمیم می‌گیرد که چه مبلغی به عنوان پیش قسط مهریه و چه مبلغی به عنوان اقساط ماهیانه یا چند ماهه باید پرداخت شود. این تصمیم به طور کامل بر اساس شرایط مالی زوج و دفاعیات همسر وی اتخاذ می‌شود.
- وظایف طرفین: طبق قوانین ایران، زوج موظف است که پیش قسط مهریه و اقساط آن را به صورت منظم و در زمان مقرر به حساب همسر خود واریز کند. اگر زوج به هر دلیلی نتواند این وظیفه را انجام دهد، ممکن است دادگاه اقدام به جریمه و جلب از زوج نماید.
تبعات عدم پرداخت: عدم پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی، یا معادل آن، جزو - جرایم مالی بوده و می‌تواند منجر به حکم جلب زوج شود. اما برای عدم پرداخت مازاد بر این مقدار، حکم جلب صادر نمی‌شود. این نکته باید در زمان تعیین مهریه به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
برای جلوگیری از مشکلات در آینده، توصیه می‌شود که طرفین به طور دقیق به شرایط قسط بندی مهریه توجه کنند و از اطلاعات دقیق در مورد وظایف مالی و زمانبندی پرداخت مهریه آگاه باشند.
همچنین، در صورت داشتن هرگونه اعتراض یا شکایت، بهتر است به صورت به موقع و با مدارک مستند، به دادگاه مراجعه و اقدام کنند تا از حقوق خود بهترین استفاده را بردارند.
با رعایت این مسائل، می‌توان به اجرای عادلانه و منطقی قسط بندی مهریه و حفظ حقوق طرفین در روند طلاق و اجرای حکم‌های دادگاه کمک کرد.
قانون جدید اجرا گذاشتن مهریه وجه نقد و سکه
قانون جدید حاکم بر اجرا گذاشتن مهریه در ایران، تعیین کرده که مهریه می‌تواند به صورت وجه نقد باشد و زوج ملزم به پرداخت این مهریه به نرخ روز محاسبه شده است.
این قانون تغییراتی در روند پرداخت مهریه به وجود آورده است که در ادامه به آن می پردازم.
قانون جدید مهریه چیست؟
- مبانی قانونی و اجرایی: طبق این قانون، مهریه می‌تواند به عنوان وجه نقد تعیین شود و زوج موظف است که این مبلغ را به نرخ روز محاسبه شده پرداخت کند. این تعیین بر اساس زمان انعقاد عقد نکاح صورت می‌گیرد و مهریه تا تاریخ فوت زوج به این نرخ محاسبه می‌شود.
- تفاوت با تاریخ انحصار وراثت یا درخواست زن: مهریه به تاریخ فوت زوج محاسبه می‌شود و نه تاریخ انحصار وراثت یا تاریخ ارائه دادخواست زن. این امر به منظور دقت در اجرای حقوقی و منطقی‌تر بودن فرایند محاسبه مهریه است.
مهریه و مبالغ مختلف
- مبالغ پایین: در صورتی که مبلغ مهریه نسبتا کمی باشد، زن می‌تواند به شورای حل اختلاف مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت کند. این رویه به زن این امکان را می‌دهد که به صورت سریع‌تر به پرداخت مهریه برسد.
- مبالغ بالا: در صورتی که مهریه مبالغ بالایی داشته باشد، زن می‌تواند به دو روش مهریه را مطالبه کند:
- از طریق دادگاه: با توجه به تصمیم دادگاه، مهریه را به صورت قانونی و با رعایت حقوق مالی مطالبه کند.
- از طریق اداره اجرای ثبت: با درخواست توقیف اموال زوج، زن می‌تواند اموال زوج را به عنوان تضمین پرداخت مهریه مسدود کند.
مهریه بر اساس قانون جدید به نرخ روز محاسبه شده و توسط شوهر پرداخت می‌شود، نه بر اساس تاریخ اقامه دعوی یا تاریخ ارائه دادخواست زن. این موضوع نشان دهنده تاکید قانون بر انصاف و عدالت در پرداخت مهریه است.
قانون جدید اجرا گذاشتن مهریه به زوج این امکان را می‌دهد که بسته به شرایط مالی و شخصی، به صورت وجه نقد و با رعایت نرخ روز محاسبه شده، مهریه را پرداخت کند.
این رویه به زن نیز امکان مطالبه مهریه به صورت قانونی و با رعایت حقوق او را می‌دهد. با رعایت قوانین مربوطه و ارائه مدارک معتبر، اجرای مناسبی از این حقوق می‌تواند به حفظ حقوق زن و مرد در طول فرایند ازدواج و طلاق کمک کند.
قانون اجرا گذاشتن مهریه در عقد موقت
عقد ازدواج موقت در حقوق ایران، به عنوان یکی از اشکال ازدواج به حساب می‌آید که در آن زمان محدودی ازدواج بین زن و مرد تعیین می‌شود.
مهریه نیز در این نوع ازدواج، مانند ازدواج دائم، یکی از ضروریات حقوقی است که باید مطابق با قوانین و مقررات مربوطه، پرداخت گردد.
صیغه نامه ازدواج موقت
- ثبت صیغه نامه: صیغه نامه‌های ازدواج موقت به تنهایی، حتی اگر در دفتر ازدواج ثبت شوند، تنها به عنوان سند عادی محسوب می‌شوند. اما در صورت ثبت رسمی، به صورت رسمی شناخته می‌شوند و قابلیت اجرای حقوقی دارند.
- حق مطالبه مهریه: زوجه در هر زمان و تحت هر شرایطی، حق مطالبه مهریه از شوهر خود را دارد. این حق شامل مهریه‌ای است که در صیغه نامه ازدواج موقت تعیین شده و توافق بر آن صورت گرفته است.
- اجرا گذاشتن مهریه: برای اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره ثبت، نیاز به داشتن سند رسمی صیغه نامه ازدواج موقت است. این امر به منظور اطمینان از اعتبار حقوقی مطالبه مهریه توسط زوجه و رعایت قوانین است.
قانون جدید مهریه ۱۱۰ سکه بهار آزادی
- محدودیت‌های مهریه: بر اساس قانون جدید، مهریه تا مبلغ ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن به ریال، قابل جلب و اجرا گذاشته می‌شود. این مبلغ بر اساس نرخ روز محاسبه می‌شود و حداکثر مبلغی است که می‌توان از طریق دادگاه یا اداره ثبت مطالبه نمود.
- حکم جلب مهریه: در صورت عدم پرداخت مهریه تا مبلغ ۱۱۰ سکه بهار آزادی، زن می‌تواند اقدام به جلب مهریه از شوهر کند. برای باقیمانده و مبالغ مازاد، حکم جلب صادر نمی‌شود و زن باید اموالی از شوهر را به دادگاه معرفی کند تا توقیف شوند.
- عواقب عدم پرداخت مهریه: عدم پرداخت مهریه تا مبلغ مشخص شده، می‌تواند عواقبی چون تحریم زندانی برای شوهر داشته باشد. این امر به منظور تأمین حقوق زن در جامعه و ایجاد تعادل در روابط ازدواجی است.
هیچ چیز نمی‌تواند حق گرفتن مهریه را از زن سلب کند. این حق حتی با بیکاری یا نداشتن اموال، قابل تقدیر و حفظ می‌باشد.
در صورتی که مدارک کافی برای مهریه موجود نباشد یا اموال شوهر جزو مستثنیات دین نباشد، اجرای حقوقی برای مطالبه مهریه قابل تأمین نیست.
قانون اجرا گذاشتن مهریه در عقد موقت به زن این امکان را می‌دهد که با رعایت قوانین و مقررات مربوطه، از شوهر خود مهریه خود را مطالبه کند.
با توجه به محدودیت‌های مبلغی تعیین شده، این قانون به حفظ حقوق و منافع زنان و معادله در روابط ازدواجی کمک می‌کند.
حال یا مدت دار بودن مهریه چیست؟
مهریه به عنوان یکی از موارد حقوقی مرتبط با ازدواج، می‌تواند به دو صورت حال و مدت دار باشد. در حالت حالی، مهریه باید به صورت بلافاصله و پس از عقد ازدواج پرداخت شود، به طوری که زن بدون نیاز به تمکین مهریه را دریافت می‌کند. این نوع مهریه معمولا در ازدواج‌های موقت مشاهده می‌شود.
اما در حالت مدت دار، زن می‌بایست ابتدا مهریه را تمکین کند تا بتواند از آن استفاده کند. در این حالت، مهریه به صورت اقساط و یا در زمان‌های مشخصی پرداخت می‌شود و زن می‌تواند همزمان با دریافت مهریه، نفقه نیز از شوهر خود درخواست کند. این نوع مهریه در ازدواج‌های دائمی معمولا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در عقد ازدواج موقت، تعیین مهریه بین زوج و زوجه اجباری است و حتما باید مهریه معین شود. اما در ازدواج دائمی، قانون ایران این امکان را می‌دهد که مهریه معین نشود و زوجه می‌تواند بدون تعیین مهریه ازدواج کند.
طبق قوانین مطالبه مهریه، مرد چقدر زمان برای پرداخت مهریه دارد؟
طبق قانون جدید، زمانی که زوجه می‌خواهد مهریه خود را از طریق دادگاه به اجرا بگذارد، به او یک اجرائیه از سوی دادگاه ارسال می‌شود. مرد دارای یک ماه فرصت است تا مبلغ مهریه را به مقدار ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن به ریال پرداخت کند.
قانون جدید مدت زمان زندان برای مهریه چقدر است؟
در صورتی که مرد قادر به پرداخت مهریه به صورت یکجا نباشد، باید در مدت یک ماه از تاریخ اجراییه، یک دادخواست اعسار به دادگاه ارائه دهد. اگر دادگاه اعسار را پذیرفته و اقساط مهریه را تعیین کرد، مرد موظف است اقساط مهریه را به موقع پرداخت کند.
در صورتی که مرد سه قسط از مهریه را به تأخیر بیندازد، زن می‌تواند حکم جلب مرد را از دادگاه درخواست کند تا مرد موظف به پرداخت اقساط عقب افتاده شود.
قوانین مهریه و زمان پرداخت آن در ایران، به منظور حفظ حقوق زنان و ایجاد تعادل در روابط ازدواجی تعیین شده است. این قوانین به زنان امکان می‌دهند که در صورتی که شوهر قادر به پرداخت مهریه نباشد، از طریق دادگاه حقوق خود را مطالبه کنند و اجراییه‌های دادگاه به آنها ارسال شود تا حقوقشان را پس از زمان مشخص شده دریافت کنند.
قانون جدید مربوط به مدت زمان زندان برای عدم پرداخت مهریه در ایران، به منظور تنظیم وضعیت ازدواجی و حفظ حقوق زنان تدوین شده است. این قانون تعیین می‌کند که در صورت عدم پرداخت مهریه به موقع توسط شوهر، زن می‌تواند از طریق دادگاه اقدام به مطالبه حق خود نماید و در نهایت حتی مرد ممکن است به دلیل عدم پرداخت مهریه، به زندان محکوم شود.
الزام به پرداخت اقساط عقب افتاده مهریه
طبق این قانون، اگر شوهر نتواند اقساط مهریه را به موقع پرداخت کند، زن می‌تواند از دادگاه درخواست اجرائیه‌ای برای او داشته باشد.
در این صورت، محکمه به شوهر مهلتی می‌دهد تا اقساط عقب افتاده مهریه را پرداخت کند. اگر او در مدت مقرر اقساط را پرداخت نکند، ممکن است به دلیل نقض تعهدات قانونی به زندان ارجاع داده شود.
تعیین اقساط مهریه بر اساس توانایی شوهر
دادگاه در هنگام تعیین مهریه و اقساط آن، به توانایی مالی شوهر توجه ویژه‌ای دارد. با توجه به افزایش قیمت‌ها و تغییرات اقتصادی، دادگاه سعی می‌کند که اقساط مهریه را به گونه‌ای تعیین کند که شوهر بتواند آنها را به راحتی پرداخت کند، به طوری که حفظ حقوق زنان همراه با تامین حقوق مالی شوهر انجام شود.
قانون جدید جلب کردن زوج بابت مطالبه مهریه
در صورتی که زوجه مهریه خود را از شوهر مطالبه کند، مرد موظف است این مبلغ را به صورت قانونی پرداخت کند. اگر از پرداخت مهریه خودداری کند، دادگاه می‌تواند حکم جلب او را صادر کند.
همچنین، اگر دادگاه تعیین کند که شوهر مکلف به پرداخت اقساط مهریه است و از پرداخت این اقساط خودداری کند، نیز ممکن است برای او حکم جلب صادر شود.
به طور کلی، قانون جدید مدت زمان زندان برای عدم پرداخت مهریه را به صورت دقیق تعیین نمی‌کند، اما با توجه به قوانین مطرح شده، مرد می‌بایست اقساط مهریه را به موقع پرداخت کند تا از عواقب قانونی جلوگیری کند. این تدابیر به منظور حفظ حقوق زنان و انصاف در روابط ازدواجی تصمیم گرفته شده است.
اصلاح قانون مهریه در مجلس به کجا رسید؟
در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی روز دوشنبه ۲۱ اسفند ماه، مسئله اصلاح قانون مهریه به طرح مطرح شد. این طرح که تاثیر زیادی بر جوامع ایرانی، به خصوص زنان دارد، مورد توجه نمایندگان مجلس و عموم مردم قرار گرفته است. در ادامه از این متن، به بررسی وضعیت فعلی و پیشرفت اصلاحات قانون مهریه در مجلس می پردازم.
تذکر حجت الاسلام حسن نوروزی به رئیس مجلس: در جلسه مذکور، حجت الاسلام حسن نوروزی، نماینده مردم رباط کریم، از رئیس مجلس شورای اسلامی خواست تا طرح اصلاح قانون مهریه را به سرعت در مجلس مطرح و به تصویب برساند. وی بیان کرد که این طرح می‌تواند برای بیش از ۳۵ هزار زندانی که به خاطر عدم پرداخت مهریه در ایران به زندان محکوم شده‌اند، نجات بخش باشد.
پاسخ رئیس مجلس، محمدباقر قالیباف: رئیس مجلس شورای اسلامی، محمدباقر قالیباف، در پاسخ به این تذکر، تأکید کرد که طرح‌ها در مجلس بر اساس روال‌های تعیین شده توسط آیین‌نامه داخلی مجلس پیگیری می‌شوند. وی به نماینده‌ها تأکید کرد که مسئله اصلاح قانون مهریه نیز از جمله مواردی است که در دستور روز مجلس قرار دارد و به تصویب رسیدن این طرح تلاش می‌شود.
پیشرفت وضعیت طرح در مجلس: اصلاح قانون مهریه در مجلس شورای اسلامی، به عنوان یک مسئله حیاتی اجتماعی، توسط کمیسیون‌های مختلف مجلس مورد بررسی قرار گرفته است.
این کمیسیون‌ها با بررسی جنبه‌های حقوقی، اجتماعی و اقتصادی این طرح، به منظور ارائه پیشنهادهای لازم برای بهبود وضعیت مهریه در کشور، فعالیت می‌کنند.
انتظارات از آینده: با توجه به اظهارات نمایندگان و پاسخ‌های رسمی مقامات مجلس، امیدواریم که طرح اصلاح قانون مهریه به زودی در صحن مجلس مورد بحث و تصویب قرار گیرد. این اقدام می‌تواند به تسریع در رفع مشکلات اقتصادی و حقوقی زنان و مردان ایرانی کمک شایانی نماید و باعث بهبود شرایط اجتماعی و خانوادگی در کشور شود.
در نهایت، اصلاح قانون مهریه در مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از اولویت‌های مجلس، به منظور تقویت عدالت اجتماعی و بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌های ایرانی، در حال پیگیری است.
بر این اساس، امیدواریم که با تلاش مشترک نمایندگان و تصمیمات درست مجلس، این طرح به زودی به نتیجه مطلوب خود برسد و از مشکلات مرتبط با مهریه در جامعه به طور کامل پاکسازی شود.
نتیجه‌گیری
مشخصات مهریه در راستای تضمین حقوق مالی زن و جلوگیری از بروز اختلافات ناشی از عدم شفافیت تعیین شده‌اند. این ویژگی‌ها شامل مالیت داشتن، قابل تملک بودن و معلوم و معین بودن مهریه است.
مالیت داشتن مهریه تضمین می‌کند که مهریه دارای ارزش اقتصادی و قابل تبدیل به پول یا منافع دیگر باشد. قابل تملک بودن مهریه بدین معناست که مرد باید مالک مهریه باشد و بتواند آن را به زن انتقال دهد.
معلوم و معین بودن مهریه نیز به معنای تعیین دقیق مقدار، جنس و وصف مهریه است تا هیچ گونه ابهامی در مورد آن وجود نداشته باشد. رعایت این ویژگی‌ها در تعیین مهریه از اهمیت بالایی برخوردار است و به حفظ حقوق مالی زن و ایجاد شفافیت در روابط مالی زوجین کمک می‌کند.
با توجه به شرایط ذکر شده، مشخص است که برای قابلیت اجرای مهریه، لازم است که مهریه دارای ویژگی‌های خاصی باشد که به طور مشخص در قوانین و مقررات قابل اجرا باشند.
در صورت عدم رعایت این شرایط، ممکن است اقدامات قانونی برای اجرای مهریه موفقیت آمیز نباشد و در نتیجه، تاثیری در عقد نکاح نخواهد داشت.
طرح دعوای مهریه با بنیاد وکلا
شما می‌توانید از خبره‌ترین وکلا و کارشناسان برای دریافت مهریه کمک بگیرید. برای این کار فقط کافی است که ویژگی‌های یک وکیل مهریه خبره برای دریافت مهریه یا گرفتن طلاق را بدانید.
- یک وکیل خبره دارای تسلط بر تمامی قوانین تخصصی اعم از قانون مدنی و غیره و همچنین اصلاحات آنها می‌باشد.
- وی در پیگیری امور پرونده مشتاقانه عمل می‌کند و سعی می‌کند با ریزبینی، کوچک‌ترین حقوق موکل خود را نیز در نظر بگیرد و محقق کند.
او در جمع کردن مدارکی که برای پیگیری امور پرونده مفید واقع می‌شوند و باعث می‌شوند که رای دادگاه به نفع موکل‌اش باشد تلاش می‌کند. - یک وکیل خوب قابل اعتماد است و شما می‌توانید با خیال راحت مدارک و اطلاعات خود را در اختیار وی قرار دهید.
- وکیل خبره بیش از اینکه به دنبال حق‌الوکاله بالا باشد به پرونده و نفع شما توجه می‌کند و فقط منفعت شخصی را در نظر نمی‌گیرد.
این‌ها برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک وکیل خبره می‌باشند. شما می‌توانید وکیل خبره مورد نظر خود را از بنیاد وکلا بیابید و با خیال راحت از مشاوره‌های وی و پیگیری پرونده استفاده نمایید تا در کمترین زمان ممکن حقوق از دست رفته خود را بازیابید.
در بنیاد وکلا همچنین این امکان وجود دارد که وکیل خود را از شهر محل اقامت و در حوزه تخصصی مورد نظر خود انتخاب کنید و مشاوره حقوقی مهریه دریافت نمایید.
