خلع ید، یک دعوای حقوقی است که از طرف مالک اصل یا منافع مال غیر منقول و یا ذینفعان قانونی آن در مراجع قضایی مطرح میشود.
چنانچه مال غیرمنقول یا منافع آن در تصرف غیرمجاز شخصی قرار داشته باشد، مالکین طی ثبت شکایت خلع ید، از دادگاه می خواهند تا به این تصرف غیرمجاز بر ملک پایان دهد.
در این مقاله به شرایط دعوای خلع ید، مراحل رسیدگی دادگاه در این مورد، هزینه دادرسی دعوای خلع ید و همچنین اجرای حکم خلع ید میپردازیم.
دعوای خلع ید چیست؟
تعریف خلع ید در مفهوم حقوقی، رفع استیلای دیگری بر حق شخص بر یک مال غیرمنقول است؛ این استیلاء بر مال غیر ممکن است به عمد، غیر عمد، سوءنیت و یا حسن نیت باشد.
مالک با طرح دعوای خلع ید، از دادگاه تقاضای رفع تصرف غیرمجاز از مال غیرمنقول خویش را مینماید.
در دعوای خلع ید، شخص متصرف به عنوان غاصب شناخته میشود.
شرایط رسیدگی به شکایت خلع ید
دعوای خلع ید زمانی توسط دادگاه مورد رسیدگی قرار میگیرد که شرایط استماع دعوا را داشته باشد، در غیر اینصورت، قاضی قرار رد دعوا یا قرار عدم استماع دعوا را صادر مینماید.
شرایط دعوای خلع ید عبارتند از:
- غیر منقول بودن موضوع دعوا؛ طرح شکایت در مورد اموال منقول باید تحت عنوان استرداد مال، صورت گیرد.
- غیر قانونی بودن تصرف؛ شاکی باید غاصب بودن شخصی که ملک را تصرف کرده، ثابت نماید.
- خواهان (شاکی) بتواند مالکیت خود را بر ملک مورد دعوا ثابت نماید؛ اثبات این موضوع نیز تنها با ارائه سند رسمی امکان پذیر میباشد.
چنانچه خواهان، مالک منافع است (مثل اینکه مستاجر یک ملک باشد) باید با قولنامۀ رسمی، حق خود را بر منافع ملک اثبات کند.
تصرف غیرقانونی شخصی که ملک را در تصرف خود قرار داده است، با مدرک ثابت شود.
واضح است که شاکی علاوه بر اثبات مالکیت ملک یا نمایندگی خود بر ملک مورد دعوا، باید دلیلی بر بیحقی متصرف نیز ارائه نماید.
طرح دعوای خلع ید در مرجع صالح؛ چنانچه دعوا در مرجعی که صالح به رسیدگی دعوای خلع ید نیست، ثبت شود، مرجع موردنظر به شکایت رسیدگی نخواهد کرد.
پرداخت هزینه دادرسی دعوای خلع ید
اگر شاکی دعوای خلع ید، دارای سند رسمی مالکیت نباشد
اصلی ترین شرط در پرونده خلع ید این است که شاکی، مالکیت خود را اثبات کند.
اثبات مالکیت بواسطۀ سند مالکیت که به صورت رسمی تنظیم گردیده، امکانپذیر است. با این حال چنانچه مالک، سند مالکیت نداشته باشد، باید در ابتدا دعوای اثبات مالکیت را در دادگاه مطرح نماید.
چنانچه مالکیت وی اثبات شد، دادگاه مبادرت به صدور حکم قطعی اثبات مالکیت خواهد کرد.
در این مرحله است که مالک میتواند با ارائه حکم قطعی اثبات مالکیت، دعوای خلع ید را مطرح کند.
آیا میتوان دعوای خلع ید از ملک مشاع را مطرح کرد؟
طبق ماده ۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی، میتوان برای ملک مشاع نیز شکایت خلع ید را مطرح کرد.
مطابق این ماده: «در مواردی که حکم خلع ید علیه متصرف ملک مشاع به نفع مالک قسمتی از آن صادر شده باشد، از تمام ملک خلع ید میشود؛ ولی تصرف محکوم له (خواهان) در ملک خلع ید شده، مشمول مقررات املاک مشاعی است».
در واقع شکایت خلع ید از ملک مشاع، توسط هریک از شرکا می تواند مطرح شود، اما برای آنکه یکی از شرکاء بتواند در بخشهای دیگر ملک، تصرفی داشته باشد باید اجازۀ رسمی تمامی شرکای خود را کسب کند.
شکایت خلع ید توسط ورثه
خلع ید از ملکی که دارای چند ورثه میباشد، همانند ملک مشاع است. یکی از ورثه به نمایندگی باقی وراث میتواند اقدام کند.
نکته قابل ذکر این است که در این مورد، ارائۀ سند عادی کفایت میکند.
ارائه دادخواست انحصار وراثت و دادخواست خلع ید به صورت همزمان، بلااشکال است.
مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای خلع ید
کلیۀ شکایاتی که در مورد اموال غیرمنقول مطرح میشود، در صلاحیت دادگاهی است که مال غیرمنقول در حوزۀ آن قرار دارد.
مراحل طرح شکایت خلع ید
- تنظیم دادخواست خلع ید
- مراجعه به دفاتر الکترونیک خدمات قضایی و ثبت دادخواست به همراه سند اثبات مالکیت یا حق خود بر منافع ملک
- ارسال پرونده به دادگاه صالح و تعیین شعبۀ رسیدگی کننده
- بررسی پرونده و تعیین تاریخ برای حضور طرفین دعوا
- صدور حکم
در صورتی که حکم به نفع شاکی صادر شده باشد، ابلاغیۀ اجرای حکم برای محکوم ارسال میشود. فرد متصرف باید ظرف ۲۰ روز اقدام به خلع ید نموده و ملک را تخلیه نماید.
در صورت عدم خلع ید در موعد مقرر، مالک باید درخواست اجرای حکم را از بخش اجرای احکام مدنی مطرح نماید؛ اجرای احکام مبادرت به صدور اجراییه کرده و مامور اجرا یا دادورز، حکم را اجرا خواهند کرد.
نکته: رسیدگی به دعوای خلع ید فوری بوده و دادگاه بدون انجام تشریفات دادرسی که در قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است، خارج از نوبت به بررسی و رسیدگی آن می پردازد.
هزینه دادرسی دعوای خلع ید
دعوای خلع ید از اموال غیرمنقول، به عنوان یک دعوای مالی محسوب می شود؛ بنابراین هزینه دادرسی آن باید مطابق قانون پرداخته شود.
مبلغ دعوای خلع ید بر اساس ارزش منطقه ای ملاک تعیین می گردد و معادل ۳.۵% ارزش ملک میباشد.
قیمت ملک توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می گردد و قیمت درج شده در دادخواست خواهان و یا مبلغ مندرج در سند ملک، معیار تصمیم گیری دادگاه نیست.
انجام دعوای خلع ید توسط وکیل
بطور کلی دعاوی ملکی دارای پیچیدگیهای حقوقی و فنی زیادی است.
چه بسا که مالکان و اشخاص ذینفع، بدون اطلاع درست و کافی از قوانین مربوط به خلع ید، نتیجه دلخواه را به دست نیاورده و حقوق آنها پایمال میشود.
مشاوره با وکیل ملکی مجرب، علاوه بر کاهش مدت زمان رسیدگی به دعوای خلع ید، از خسارات مادی فراوانی که ممکن است بوجود آید، جلوگیری خواهد کرد.
