همه ما می دانیم که در بسیاری از مواقع برای ثابت شدن یک جرم و مجرم شناخته شدن یک فرد، نیاز به وجود شاهد می باشد تا وی در رابطه با آن جرم شهادت داده و از این طریق وقوع آن اثبات شود. در این مطلب سعی داریم تا مجازات شهادت دروغ و مسائل مربوط به آن را بررسی نماییم.
شاهد یا گواه چه کسی است؟
شاهد که در لغت به معنای شهادت دهنده می باشد، با گواه از لحاظ معنوی و کاربرد متفاوت می باشد و مطلع نیز که در ادبیات قضایی به کار برده می شود به معنای آگاه یا خبر دار بیان شده است.
در حالت کلی شاهد کسی است که در دادگاه دلایل اثبات دعوا را ارائه می دهد و شهادت وی حسب مورد، مورد استفاده محکمه قرار می گیرد.
شایان توجه است که شهادت همواره بر اساس اطلاعات مشهود صورت نمی گیرد و در بیشتر مواقع شهادت برای اطلاعات غیر مشهود و ثبت نشده است.
شهود باید چه شرایطی داشته باشد؟
با توجه به ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی که در آن مقرر شده است: در شاهد بلوغ، عقل، ایمان و طهارت مولد شرط است، در می یابیم که در قانون، شرایطی برای فرد شهادت دهنده در نظر گرفته شده است که در ادامه بیان خواهیم نمود:
- بلوغ: اولین شرط بلوغ شاهد می باشد و منظور از بلوغ ۱۵ سال قمری تمام در پسران و نه سال تمام قمری در دختران می باشد و شخصی که این شرایط را داشته باشد، بالغ محسوب می شود.
- عادل بودن: دومین مورد قابل بررسی عدالت می باشد و بیان شده است که شاهد باید عادل باشد و به این معناست که مرتکب گناه کبیره نشده باشد و بر گناهان صغیره نیز اصرار نورزد و در حالت کلی مرتکب اموری که از لحاظ عرفی ناپسند هستند نشود.
- عاقل بودن: سومین شرط، عاقل بودن است و به این معناست که شهادت مجنون دائمی هیچ اعتباری ندارد و همچنین بیان شده است که شهادت دیوانه در حالت دیوانگی پذیرفته نمی شود و بی اثر تلقی می شود. علاوه بر آن، با توجه به قانون مدنی شهادت مجنون ادواری نیز فقط در زمان افاقه اعتبار دارد و در حالت کلی اصل بر حالت افاقه است و کسی که مدعی جنون می باشد باید اقدام به اثبات آن نماید.
- طهارت مولد: مورد بعدی شایان ذکر، طهارت مولد است. به این معنا که مولد از رابطه نامشروع به وجود نیامده باشد و از نظر قانون گذار شخصی که از طریق زنا و خارج از نظام خانواده متولد شده باشد در معرض اتهام قرار دارد. البته لازم است بدانیم که در قانون جمهوری اسلامی ایران، اصل بر طهارت است و نیازی به اثبات نیست و کسی که بر خلاف این ادعا دارد باید ادعای خود را ثابت نماید.
- ایمان: همچنین بیان شده است که شاهد باید ایمان داشته باشد و به خداوند و به مذهب رسمی اعتقاد داشته باشد. البته در رابطه با این موضوع در قرآن نیز صحبت شده است و بیان شده است که وقتی به شاهد مسلمان دسترسی نداشتید می توانید شاهد غیر مسلمان بگیرید و در حالت کلی عدالت، مهمتر از دین و مذهب شناخته شده است.
- عدم تکدی: در ادامه موارد فوق لازم به ذکر است که با توجه به ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی، عدم تکدی از دیگر شرایط مربوط به شاهد می باشد و به این معناست که شخص شاهد نباید تکدی را شغل خود قرار داده باشد و در این صورت نمی تواند شهادت دهد. چرا که افراد متکدی به دلیل امکان تطمیع در مظان اتهام قرار دارند و اگر شهادتی را بدهند پذیرفته نخواهد بود.
- آخرین مورد قابل بررسی با توجه به ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی، ذینفع نبودن شاهد می باشد. یعنی شاهد نباید در دعوا نفع شخصی داشته باشد و شهادت کسی که نفع شخصی به صورت عین یا منفعت یا هر در دعوا داشته باشد مورد قبول واقع نمی شود. پس افرادی از قبیل متهمان و غیره نمی توانند به عنوان شاهد در نظر گرفته شوند.
عدالت و بی طرفی شاهد چگونه برای دادگاه احراز می گردد؟
همانطور که بیان شد، عدالت از مهم ترین شرایط شاهد می باشد و به این معناست که حالت های درونی شاهد باعث خودداری او از ارتکاب گناهان کبیره و عدم اصرار وی بر گناهان صغیره شوند.
عدالت شاهد باید توسط دادگاه احراز شود و علم قاضی آن را محرز می کند. البته در صورتی که عدالت شاهد از این طریق اثبات نشود از طریق استفاضه یا شیاع می تواند مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت قاضی با بررسی این موارد، رای قطعی را صادر می کند.
قسم و شهادت دروغ با توجه به قانون مجازات اسلامی چه مجازاتی را دارا می باشد؟
همانطور که پیشتر بیان کردیم با توجه به ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی، شهادت شهود یکی از راه های اثبات جرم در دادگاه می باشد.
اما همیشه به این صورت نیست که بدون دردسر و مشکل اثبات جرم از طریق شهادت شاهدان اتفاق بیفتد و بسیاری از افراد سودجو از طریق شهادت دروغ سعی در اثبات یا عدم اثبات جرم خاصی را دارند.
به همین دلیل قانونگذار برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقی مجازاتی را برای افرادی که شهادت دروغ را ارائه می دهند در نظر گرفته است.
با استناد به ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی: هرکس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ اقامه نماید، به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یابی ۱۵۰۰۰۰۰ یک میلیون و ۵۰۰۰۰۰ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
علاوه بر آن، با در نظر گرفتن ماده ۲۰۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری، کسی که به اقامه شهادت دروغ مبادرت ورزد علاوه بر حبس و جزای نقدی اگر در اثر شهادت او ضرری متوجه شخص یا اشخاص دیگری گردد، مکلف به پرداخت آن ضرر نیز می باشد.
همچنین اگر شخصی شهادت دروغی را علیه دیگری بدهد و رای دادگاه بر اساس آن شهادت دروغ صادر شود، محکوم علیه می تواند مدعی دروغ بودن شهادت شود و برای اثبات که بودن آن اقدام کند و اگر شهادت دروغ احراز شود، با توجه به ماده ۲۷۲ قانون آیین دادرسی کیفری، می تواند درخواست اعاده دادرسی را داشته باشد .
مجازات قسم دروغ با توجه به قانون مجازات اسلامی
با در نظر گرفتن ماده ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی: هر شخصی در دعوای حقوقی یا جزایی که قسم متوجه او شده باشد سوگند دروغ یاد کند، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد.
البته جرم محسوب شدن قسم دروغ با توجه به این ماده، محصور به زمانی است که در دادگاه و توسط شخصی که قسم وی در حکم دادگاه تعیین کننده باشد انجام گرفته باشد و در غیر اینصورت جرم محسوب نمی شود.
