قسم و شهادت دروغ از جرائمی هستند که قانونگذار در قانون تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده (کتاب پنجم) به آن اشاره کرده و برای آن‌ها مجازات تعیین کرده است.
شهادت کذب به چه معناست؟
در تعریف شهادت باید گفت: شخصی به نفع یکی از اصحاب دعوا و به ضرر طرف دیگر خبر از وقوع امری می‌دهد. شهادت کذب نیز عبارت است از: ادای گواهی دروغ نزد مقامات رسمی در دادگاه توسط شاهد یا گواه.
به همین علت قانونگذار شهادت دروغ را جرم انگاری کرده و برای آن مجازات تعیین نموده است.
با گرفتن مشورت از وکیل کیفری می‌توانید در خصوص شهادت کذب و آثار حقوقی وارد بر آن اطلاعات بیشتری کسب نمایید.
ارکان تشکیل دهنده جرم شهادت دروغ
برای تشکیل هر جرمی، سه رکن باید وجود داشته باشد:
رکن قانونی
برای آن که رفتاری جرم محسوب باشد، در قانون باید برای آن مجازات تعیین شده باشد. ماده قانونی که یک رفتار را جرم انگاری کرده و مجازات آن را تعیین کرده است، رکن قانونی نامیده می‌شود.
رکن قانونی جرم شهادت دروغ نیز ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی است:
هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
تبصره– مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است.
رکن مادی
در رکن مادی، مهم ترین چیزی که مورد بررسی قرار می‌گیرد، رفتار جرم است. جرم مورد نظر ما، با ادای شهادت دروغ در دادگاه نزد مقامات رسمی محقق می‌شود.
شهادت دروغ حتما باید در دادگاه اعم از عمومی و اختصاصی انجام شده باشد؛ بنابراین شهادت خارج از دادگاه و در مراجعه که به آن‌ها دادگاه گفته نمی‌شود، این جرم را محقق نمی‌کند. مانند شهادت دروغ در کلانتری.
همچنین شهادت باید نزد مقام رسمی انجام شده باشد تا بتوان آن را مجرمانه تلقی کرد.
منظور از مقام رسمی فردی است که صلاحیت استماع شهادت را داشته باشد. بنابراین اگر شهادت دروغ در دادگاه نزد کارمند بایگانی انجام شود، نمی‌توان آن را مجرمانه تلقی کرد.
البته اداره حقوقی قوه قضائیه طی یک نظریه مشورتی اعلام نمود که واژه مقامات رسمی اختصاص به مقامات قضایی ندارد. بنابراین به طور مثال شهادت نزد مامورین اداره ثبت احوال هم می‌تواند جرم باشد.
البته این نظریه قابل انتقاد است؛ چرا که ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی به صراحت لفظ دادگاه را به کار برده است.
رکن روانی
جرم شهادت دروغ از جمله جرائم عمدی است. یعنی کسی که به دروغ شهادت می‌دهد، باید در این عمل خود عمد داشته باشد و این جرم به صورت غیر عمدی محقق نمی‌شود.
شاهد باید دارای چه شرایطی باشد؟
طبق ماده ۱۷۷ قانون مجازات اسلامی، شاهد باید دارای اوصاف ذیل باشد:
- بالغ
- عاقل
- عدالت
- طهارت مولد
- ذی نفع نبودن در موضوع دعوی
- نداشتن خصومت با یکی از طرفین دعوی
- عدم اشتغال به تکدی گری وولگرد نبودن
تشخیص صحت موارد با قاضی دادگاه میباشد، و در صورت عدم وجود هر یک از موارد فوق شهادت شاهد فوق در حد اماره قضایی و بسته به نظر قاضی خواهد بود.
شروط تحقق جرم شهادت دروغ چیست؟
برای تحقق این جرم باید مرتکب آن قصد انجام چنین فعلی را داشته باشد، چرا که این جرم از جمله جرائم عمدی محسوب می‌گردد و شاهد در ابتدای ادای شهادت، سوگند یاد می‌کند و به شهادتی که ارائه می‌دهد و عواقب آن اشراف کامل دارد.
به همین دلیل اگر در شهادت ذکر شده دروغ بگوید، مرتکب جرم شهادت کذب شده است.
برای تحقق جرم شهادت کذب طبق ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی شرایط زیر باید محقق گردد:
- شهادت دروغ باید در دادگاه و نزد مقام قضایی صورت گرفته باشد: اگر شهادت دروغ در خارج از مراجع قضایی صورت گرفته باشد(مثلا در کلانتری) جرم شهادت کذب محقق نشده و مرتکب قابل مجازات نمی‌باشد.
- شهادت دروغ باید نزد یک مقام رسمی ادا گردد، پس اگر نزد یک مقام غیر رسمی واقع گردد، جرم شهادت دروغ رخ نداده است.
البته باید گفت مقامات رسمی اختصاص به مقامات قضایی ندارد؛ یعنی اگر شهادت دروغ نزد سایر مقامات غیر قضایی اما رسمی عنوان شود، باز هم جرم شهادت کذب محقق شده و قابل مجازات میباشد.
ماده ۴۹ قانون ثبت احوال در این باره عنوان میدارد:
“اگر کسی در اداره ثبت احوال به دروغ شهادت دهد که فلان شخص صاحب فرزندی شده است و این شهادت موثر در صدور شناسنامه مورد شهادت گردد مشمول مجازات شهادت دروغ است”.
در ماده ۲ قانون تخلفات، جرائم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه، و همچنین ماده ۱۵ قانون راجع به ورود و اقامات اتباع خارجه در ایران و ماده ۱۰ قانون تصدیق انحصار وراثت نیز مقاماتی پیش بینی شده که شهادت دروغ نزد آنان نیز، جرم محسوب می‌شود.
مجازات شهادت دروغ چیست؟
مجازات شهادت دروغ دارای دو دسته از جمله: ضمانت اجرای حقوقی و ضمانت اجرایی کیفری میباشد. ضمانت اجرایی کیفری این جرم در ماده ۶۵۰ قانون تعزیرات این گونه عنوان شده است:
“هرکس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد، به سه ماه ویک روز حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌گردد”.
همچنین اگر شهادت کذب باعث اجرای مجازاتی نظیر:
دیه یا حدود (شلاق برای شرب خمر) یا قصاص عضو یا اعدام گردد، همان مجازات بر کسی که ادای شهادت دروغ نموده نیز اعمال خواهد شد.
به عنوان مثال: اگر در جرمی ،شاهد به دروغ شهادت دهد و این امر باعث اعدام فرد بی گناه گردد و سپس مشخص شود شهادت دروغ بوده، قاضی و مامور اجرای مجازات مسولیتی نداشته و فردی که شهادت دروغ داده است به مجازات اعدام محکوم خواهد شد.
ضمانت اجرای حقوقی شهادت کذب، به جبران خسارات مادی و معنوی مرتبط می‌گردد.
مستندات قانونی شهادت کذب چه میباشد؟
- بخشنامه رییس قوه قضاییه در مورد شهود ساختگی و شهادت کذب
- ماده ۶۵۰ قانون تعزیرات مجازات اسلامی: در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد، به سه ماه و یک روز حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌گردد.
- ماده ۱۰ قانون انحصار وراثت: هر شاهدی که در موضوع تحصیل تصدیق وراثت بر خلاف حقیقت شهادت دهد، برای شهادت دروغ تعقیب و به مجازاتی که برای این‌جرم مقرر است، محکوم خواهد شد.
- سایر قوانین خاص
پیامدهای شهادت کذب چیست؟
چنانچه شهادت دروغ مبنای رای دادگاه اعم از دادگاه حقوقی یا کیفری قرار گیرد، می‌توان با اثبات کذب بودن شهادت شهود، به رای صادره اعتراض نمود تا آنجا که حتی چنانچه رایی قطعی گردد، نیز می‌توان از طریق ساز و کار «اعاده دادرسی» مجددا درخواست رسیدگی مجدد از مراجع قضایی نمود.
همچنین در صورتی که شاهد رایی از دادگاه بدوی گردیده اید که بر مبنای شهادت کذب رای صادره گردیده است، از رای صادره اعتراض و تجدیدنظرخواهی بعمل آورید و بخش مهمی از اعتراض خویش را به شهود کذب و دلایل کذب بودن آن اختصاص دهید.
از دیگر آثار چنین شهادت هایی، به موضوع تحمل کیفر نسبت به اینگونه اشخاص باز می‌گردد.
اعتراض به شهادت دروغ
چنانچه طرف مقابل شما افرادی را به عنوان شاهد به دادگاه معرفی نماید، شما می‌توانید شاهد را جرح و تعدیل نمایید. جرح شاهد عبارت است از شهادت به عدم وجود یکی از شرایطی که قانون برای شاهد شرعی مقرر کرده است.
تعدیل شاهد عبارت است از شهادت بر وجود شرایط مذکور برای شاهد شرعی. جرح شاهد باید تا پیش از ادای شهادت توسط او صورت گیرد؛ چنانچه قاضی جرح را بپذیرد شاهد رد می‌شود.
همچنین اگر رای به استناد شهادت شهود صادر شود و بعدا مشخص گردد که شهادت شهود کذب بوده است، رای صادره در امور کیفری قابل تجدیدنظرخواهی است.
همچنین با توجه به بند ث ماده ی ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری چنین حکمی قابلیت اعاده دادرسی دارد. در امور حقوقی نیز یکی از جهات تجدیدنظرخواهی، ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود است
جبران خسارت ناشی از شهادت دروغ چگونه است؟
طبق قانون مدنی اگر کسی به دیگری خسارتی وارد نماید، ملزم به جبران آن میباشد. پس در شهادت دروغ نیز اگر شاهد موجب ورود خسارت به کسی گردد، باید در صدد جبران آن برآید.
در قانون نیز مواردی برای جبران خسارت ناشی از شهادت دروغ پیش بینی شده که به بررسی آن می‌پردازیم:
تصور کنید اگر دادگاه از شهود درخواست ادای شهادت کند و بعدا مشخص گردد که شهود شهادت بر خلاف واقع را اظهار نموده اند، علی رغم اینکه این شهادت به نفع یا به ضرر یکی از طرفین باشد، اگر سبب ورود خسارت به کسی گردد، علاوه بر مجازات شهادت دروغ ،ملزم به جبران خسارت زیان دیده نیز می‌شوند.
انصراف و عدول از شهادت کذب چگونه است؟
ممکن است شخصیکه بعنوان شاهد نزد مقام قضایی شهادت داده است، پیشمان گشته و مایل به رجوع از شهادت خویش باشد. رجوع از شهادت مستلزم اثبات خلاف واقع بودن شهادت نیست، بلکه همینکه شاهد مدعی شود، به جهاتی مانند:
تطمیع، تهدید یا اشتباه شهادت غلط داده است، دادگاه به شهادت او ترتیب اثر نمی‌دهد و اگر براساس شهادت نادرست حکمی صادر شده باشد، در مرحله تجدید نظر حکم مزبور نقض می‌گردد.
شاهد در این صورت می‌تواند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و یا محکمه مبادرت به انصراف و عدول از شهادت اقدام نماید.
راه حل جلوگیری از شهادت دروغ چیست؟
بهترین راه برای جلوگیری و دفع شهادت دروغ ، پرسیدن سوالات متعدد و جزیی از شهود است؛ به نحوی که شاهد دروغ از پس پاسخ گویی از سوالات بر نیاید.
همچنین شنیدن شهادت شهود و مقایسه صحبت های آن ها و در آوردن تناقضات صحبت ۲ شاهد می‌تواند کمک کند که شهادت دروغ را ثابت کنید.
نحوه دفاع از شهادت کذب چگونه است؟
از مهمترین راههای دفاع در اثبات کذب بودن شهادت شهود توسل به دو راهکار جرح شهود و همچنین طرح سوالاتی هوشمندانه و دقیق از شهود در محضر دادگاه در دعاوی حقوقی، کیفری و خانواده و غیره میباشد.
- اول: جرح شهود
بدین معناست که مدعی شهادت کذب، ادعا نماید شاهد طرف مقابل، فاقد یکی از شرایطی است که قانون برای شهود (بالغ، عاقل، عدالت، طهارت مولد، ذی نفع نبودن در موضوع دعوی، نداشتن خصومت با یکی از طرفین دعوی، عدم اشتغال به تکدی گری و ولگردی) تعیین کرده است.
در این صورت دادگاه به بررسی موارد جرح می‌پردازد.
- دوم: طرح سوالاتی زیرکانه از شهود و ارایه تعارض در اظهارات
در این خصوص پیشنهاد می‌گردد از قاضی پرونده تقاضای ادای شهادت منفردانه شهود گردید؛ چراکه در صورت اثبات کذب بودن شهود، شاهد تعارض گویی های فراروان شهود با شخصی می‌گردید که به شهود کذب متوسل گردیده است و این امر نیازمند طراحی سوالات و سناریوی از پیش ساخته ای میباشد که بتوانید از طریق آن تعارض در صحبت های شهود را برملا سازید.
پیشنهاد می‌گردد در این خصوص از وکلای متبحر و مجرب که در این عرصه از سابقه مناسبی در خصوص رد اظهارات شهود در دعاوی خویش، دارای تجربه هستند بهره‌مند گردید؛ چراکه این امر حتی نیازمند بهره گیری از داشتن هوش نسبی نیز میباشد.
در این رابطه ماده ۲۳۴ قانون آیین دادرسی مدنی بیان میدارد:
هریک از اصحاب دعوی می‌توانند گواهان طرف خود را با ذکر علت ،جرح کنند. چنانچه پس از صدور رای برای دادگاه معلوم شود که قبل از ادای گواهی، جهت جرح وجود داشته اما بر دادگاه مخفی مانده و رای صادره هم مستند به آن گواهی بوده، مورد از موارد نقض است و چنانچه جهات جرح بعد از صدور رای حادث شده باشد، موثر در اعتبار رای دادگاه نخواهد بود.
شهادت کذب از دیدگاه اسلام
یکی از گناهان بزرگی که در اسلام از آن بشدت نهی شده است، شهادت دروغ یا شهادت به ناحق است و برای آن مجازات های سنگینی تعیین شده است.
بطور کلی می‌توان مجازات شهادت به دروغ را به دو قسم تقسیم نمود:
- مجازات های عمومی که اگر ثابت شود شخصی به دروغ شهادت داده است، به دستور حاکم شرع او را در شهر و محله اش می‌گردانند و اعلام می‌کنند که این فرد به دروغ شهادت داده و شهادت او دیگر قبول نمی‌شود و به حاکم شرع اجازه داده تا به مقداری که لازم می‌بینید، او را تعزیر نماید.
- مجازات اختصاصی که بستگی به مورد شهادت دارد و اگر شهادت کذب او معتمدا باعث خسارت شده است، باید خسارت جبران گردد یعنی اگر خسارت مالی باشد؛ باید ارزش خسارت وارده را بپردازد.
و اگر خسارت جانی و بدنی باشد؛ باید قصاص شود یا دیه بپردازد؛ مثلا اگر در اثر شهادت او کسی را اعدام کرده اند؛ بازماندگان می‌توانند درخواست قصاص یا دیه نمایند.
چگونه از وکیل دادگستری متخصص در اثبات امر شهادت کذب یا دفاع در قبال آن بهره گیریم؟
در صورتی که درگیر دعوای حقوقی، کیفری، خانواده و غیره در مراجع قضایی هستید و طرف مقابل با استناد به شهادت کذب اقدام به اثبات ادعا یا دفاع واهی علیه شما نموده است، می‌تواند از خدمات وکیل آنلاین یا مشاوره حقوقی تلفنی بهره‌مند گردید.
خدمات مشاوره حقوقی کیفری عموما کم هزینه‌تر و سریع‌تر میباشد به همین جهت پیشنهاد می‌شود قبل از اعطای وکالت به وکیل دادگستری حتما یک جلسه مشاوره با وی داشته باشید.
سلام
خواهش میکنم راهنماییم کنین
از بنده یه خانمی به جرم توهین و افترا شکایت من رو برای اظهاراتم به کلانتری میخوان البته چون اون خانم کاملا شر هستن وکل شهرستان هم اونو می‌شناسه فعلا رای نیومده ولی صدرصد مطمعنم شکایتش رد میشه بعد اینکه رفتم اون کلانتری واون خانمم اومده بود پیش افسر نگهبان اظهاراتمونو گفتیم و رفتیم ولی این خانم تو کلانتری با چندتا از مامورا خوش وبش میکرد الان بعد از گذشت دو هفته از اون روز ایشون دوباره شکایت کردن که من در کلانتری هم بهشون توهین و افترا گفتم احتمال داره از مامورا شاهد بیاره ممنون میشم کمکم کنین اینم بگم که کلانتری کلا دوربین مدار بسته داره اگه از مامورا شهادت کذب بدن چجور ثابت کنم که شهادتشون کذبه خواهش میکنم راهنماییم کنین
اینجانب نورالدین رضایی ساکن هرسین کرمانشاه در دعوای ملکی طبق شهادت کذب که در دادگاه هم با توجه به رسوایی بزرگ قضات فاسد کرمانشاه مجبور به محکومیت شاهد کذب دادند اما پس از قطعیت حکم که اموال بنده از دست دادم لعنت به دادگستری فاسد کرمانشاه وقضات بی پدر ومادرش