پیش از ورود به بحث الزام به تمکین شوهر باید گفت زمانی که زن و مردی به عقد نکاح هم در می آیند و با یکدیگر عروسی می کنند، باید وظایفی را به صورت متقابل به عهده گرفته و به خوبی آن را انجام بدهند که یکی از این وظایف متقابل ، تمکین می باشد.
تمکین در اصطلاح حقوقی به معنای اطاعت کردن و ملزم شدن است و یک لغت عام به حساب می آید که در خصوص هر کسی کاربرد دارد؛ اما بر اساس قوانین و مقررات جاری در کشور اصولا زمانی که از تمکین صحبت می شود، منظور آن است که زن باید از شوهر خود حرف شنوی داشته باشد و در امور کلی مربوط به زندگی زناشویی با وی هماهنگ باشد.
با این حال، الزام به تمکین را نمی توان تنها به عنوان تکلیف زن تلقی کرد؛ لذا حسن معاشرت مرد در طول زندگی با همسر و بر طرف کردن نیازهای وی نیز به نوعی تمکین از طرف مرد تلقی می شود که خوشبختانه در قانون راهکارهایی برای تمکین از طرف مرد نیز پیش بینی شده است.
به همین مناسبت در ادامه این مقال از مشاوره حقوقی بنیاد وکلا ابتدا به توضیح مختصری پیرامون تمکین از طرف مرد پرداخته و سپس دعوای الزام به تمکین شوهر را مورد بررسی قرار دهیم.
تمکین شوهر یا از طرف مرد
همانگونه که در مقدمه اشاره گردید، در قوانین جاری کشور ما از جمله قانون مدنی، واژه تمکین اصولا تعبیر به تمکین زن از شوهر می شود و بر این اساس، در عقد دائم زن مکلف شده است تا از همسر خود تمکین کند.
اما در خصوص اینکه معنای تمکین چیست، مشاوره حقوقی آنلاین در نظر دارد که می توان آن را به دو نوع تمکین عام و تمکین خاص تقسیم بندی و به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داد که تمکین عام ناظر بر اطاعت از شوهر و پذیرش وی در امور کلی زندگی مشترک خانوادگی بوده و تمکین خاص به معنای روابط زناشویی است که میان زوجین برقرار خواهد شد.
به همین مناسبت، دریافت می شود که تکلیف تمکین از شوهر بر اساس قانون مختص زنان است و مردان تکلیفی بابت تمکین ندارند. اما این نظریه خالی از ایراد نیست؛ چرا که عقد نکاح هر دوی زن و مرد را مکلف به اموری می سازد که تخطی از آن‌ها امکان‌پذیر نمی باشد.
البته لازم به ذکر است که در برخی از مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است، نمی توان وی را الزام به تمکین کرد. با این حال بر اساس قانون مدنی شوهر نیز مکلف است که با همسر خود حسن معاشرت داشته باشد و علاوه بر آن، در تشیید و تقویت مبانی زندگی خانوادگی با همسر خود مشارکت و تعامل داشته باشد.
لذا در صورتی که مرد از انجام وظایف کلی زندگی مشترک خود سر باز زند، دلیلی ندارد که نتوان از تمکین مرد سخن گفت؛ چرا که در این شرایط نیز زندگی خانوادگی و مشترک زوجین با خلل مواجه شده که جبران آن غیر ممکن است.
با این حال، همانگونه که اشاره شد، در آراء بسیاری از دادگاه ها تمکین مختص زن است و تمکین مرد یا تمکین از طرف شوهر معنایی ندارد، بلکه مرد صرفا مکلف شده در قبال تمکین از طرف زن، به او نفقه بپردازد.
دعوای الزام به تمکین شوهر
در قسمت قبل به بررسی مفهوم و جایگاه الزام به تمکین مرد در قانون پرداخته شد و در مقاله ای جداگانه به بررسی دادگاه صالح در دعوای الزام به تمکین اشاره گردید.
اما در این قسمت قصد داریم با توجه به توضیحات مذکور به بررسی موضوع الزام به تمکین شوهر در قانون مدنی و امکان طرح دعوای الزام به تمکین زوج در دادگاه پرداخته و آن را با توصیه های وکیل تلفنی مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
با توجه به تعبیر و برداشتی که از واژه تمکین در قانون می شود، اصولا تمکین مرد نسبت به زن معنایی ندارد و اگر زن در دادگاه دعوایی به خواسته الزام به تمکین مرد اقامه کند، محکوم به رد است.
با این حال، اگر چه الزام به تمکین شوهر تحت این عنوان غیر ممکن است، زوجه راهکارهایی در این خصوص خواهد داشت که تا حد زیادی در رابطه با الزام به تمکین مرد مثمر ثمر می باشند؛ به عنوان مثال، در عقد دائم مرد مکلف شده است که به همسر خود نفقه دهد.
حال اگر مرد از پرداخت نفقه به زن امتناع کرد، زن می تواند به دادگاه مراجعه کند و دادخواست مطالبه نفقه دهد.
همچنین در صورتی که مرد، زن را از منزل مشترک بیرون کرده باشد و از زندگی مشترک با زن امتناع کرده باشد، زن این امکان را خواهد داشت که به جرم ترک انفاق از شوهر شکایت کند.
در صورتی هم که خود مرد زندگی مشترک خانوادگی خود را ترک کرده باشد، زن می تواند ادعای عسر و حرج نماید که در این صورت قاضی با ملاحظه شرایط تمکین مرد، ممکن است حکم طلاق زن را صادر نماید.
بنابراین، با توجه به راهکارهای ارائه شده در این قسمت توسط وکیل در می یابیم که الزام مرد به تمکین به لحاظ رویه قضایی دادگاه ها امکان‌پذیر خواهد بود؛ هر چند که عملا وادار کردن و مجبور کردن هیچ کدام از زوجین به تمکین در قبال دیگری امکان‌پذیر نیست.
با این حال زن می تواند با تدارک راهکار مناسب جایگزین دعوای الزام به تمکین شوهر، از مزایای آن همچون پرداخت نفقه و یا به دست آوردن حق طلاق استفاده کند.
