تقسیم ارث
ارث در معنای حقوقی به معنای انتقال قهری اموال و دارایی های فردی است که فوت شده به وراث وی.
البته لازم به ذکر است که ارث صرفا نمود مادی ندارد و جنبه های معنوی نیز دارد که معمولا کمتر به این جنبه معنوی توجه می شود.
جنبه های معنوی مانند حقوق غیر مالی است که می توان به حق انتقال و .. اشاره کرد.
اگرچه در بسیاری از موارد با وجود آنکه افراد در رابطه با تقسیم ارث به نتایجی می رسند، اما با این حال در زمان تقسیم ارث دچار مشکلاتی می شوند که وراث را وادار به کسب کمک از وکیلپایه یک دادگستری ارث می کند.
طبقات ارث
بهره مندی افراد از ارث در طبقات مختلفی صورت می گیرد، به این ترتیب که افراد با توجه به نسبتی که با فرد متوفی دارند از ارث بهره می برند.
- اولین طبقه: والدین، فرزندان و فرزندان فرزندان
- دومین طبقه: اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آنهاسومین طبقه: خواهران، برادران والدین و اولاد آنها
نکته قابل توجه در طبقات ارث این است که در صورت زنده بودن طبقه اول، طبقه دوم از ارث محروم می شود، همچنین در صورت زنده بودن طبقه دوم، افراد طبقه سوم سهمی از ارث نمی برند.
در صورت فقدان تمام افراد مشمول طبقات بالا، امور مربوط به ترکه متوفی به دادگاه ارجاع داده می شود.
در رابطه با آگاهی از نحوه تعلق ارث به طبقات می توانید از مشاوره وکیل ارث بهره ببرید.
موانع ارث
اگر چه نحوه تقسیم ارث با توجه به طبقات متفاوت است اما در مواردی نیز ورثه از ارث محروم می شوند که به این عوامل موانع ارث می گویند که به شرح زیر است:
- قتل: هنگامی که شخصی موروث خود را به قتل برساند از ارث محروم خواهد شد.
- کفر: این مورد در شرایطی اتفاق می افتد که ورثه و موروث مذاهب متفاوتی داشته باشند، به این ترتیب مالی به ورثه تعلق نمی گیرد و اموال به بیت المال متعلق است.
- لعان: لعان زمانی شروع می‌شود که مردی به همسر خود نسبت زنا دهد یا فرزندی را که زن به دنیا آورده از خود نفی کند.
آنگاه شوهر باید در حضور حاکم شرع چهار بار ادعای خود را با ذکر سوگندتکرار کند و بار پنجم اعلام کند: «لعنت خدا بر من اگر دروغگو باشم».
سپس زن چهار بار قسم می‌خورد که مرد دروغ می‌گوید و بار پنجم اعلام می‌کند: «خشم خدا بر من اگر او راست گفته باشد»
لعان به دو شکل صورت می گیرد:
- لعان زن و شوهر: که باعث حرمت ابدی می شود و امکان رجوع به آن وجود ندارد.
- لعان اولاد و ولد: این لعان را نفی ولد نیز می نامند که با رجوع می توان رابطه توارث یک سویه را برقرار کرد.
مفهوم ورثه
ورثه به افرادی گفته می شود که وارث مال و اموال شخصی هستند که به مجموع این افراد وراث گفته می شود، بدین ترتیب وراث نقش قائم مقام فرد فوت شده را دارند و از این رو می توانند در اموال متوفی تصرف کنند.
قابل توجه است که پیش از آنکه در ارث تصرف شود، باید دیون مربوط به متوفی پرداخت شود و سپس می توانند اداره اموال را بر عهده گیرند.
بدین ترتیب وراث تا زمانی که دیون متوفی را پرداخت نکرده باشند و اجازه مالکان را کسب نکرده باشند نمی توانند در اموال وی تصرف کنند.
ترکه پس از فوت فرد متوفی به صورت قهری به وراث تعلق می یابد اما پیش از آن باید بدهی ها و دیون متوفی پرداخت شود.
در این مورد بهتر است از حضور یک وکیل ارث بهره ببرید تا مراحل انجام کار به خوبی صورت گیرد.
انحصار وراثت
همانطور که می دانید هر یک از وراث سهم الارث مشخصی دارند که برای تصرف در آن نیاز است تا انحصار وراثت صورت گیرد. انحصار وراثت از طریق شورای حل اختلاف صورت می گیرد که معمولا شعبه محل سکونت فرد متوفی است. شورای حل اختلاف با صدور گواهی انحصار وراثت این موضوع را اثبات می کند.
لازم است که برای رسیدگی به مسئله انحصار وراثت با انتشار آگهی حصر وراثت از افراد می خواهند تا اگر وصیت نامه را از وی در اختیار دارند به مراجع ذی صلاح رسیدگی کنند.
همچنین در صورتی که افرادی از متوفی طلب یا بدهی دارند باید به مراجع قضایی مراجعه کرده و اطلاعات را ارائه دهند.
نحوه دریافت گواهی انحصار وراثت
در ابتدا برای دریافت گواهی انحصار وراثت به اداره ثبت احوال باید مراجعه کرد تا موضوع فوت ثبت کامپیوتری شود که در ادامه با باطل شدن شناسنامه فرد فوت شده گواهی فوت برای وی صادر می شود.
پس از صدور گواهی تمامی اموال به صورت قهری به ورثه منتقل می شود که ورثه به منظور تعیین سهم خود به شورای حل اختلاف محل مراجعه کرده و گواهی انحصار وراثت را دریافت می کنند.
برخی از دعاوی منجر به اعتراض یکی از ورثه نسبت به سهم الارث باشد،این مورد ممکن است به دلیل ثبت نشدن شخصی در گواهی انحصار وراثت اتفاق افتد که در این صورت فرد می تواند با کمک یک وکیل ارث اقدام به شکایت کند.
وکیل ارث
برای آنکه ارث توسط ورثه دریافت شود، در ابتدا باید وارثیت آنان تایید و در ادامه سهم الارث آنان نیز معین گردد.
با انجام مراحل فوق مسئله انحصار وراثت به دادگاه ارجاع داده می شود و دادگاه با صدور گواهی انحصار وراثت سهم الارث هر فرد را مشخص می کند.
در صورت بروز هرگونه مشکل در بین وراث در رابطه با مسئله انحصار وراثت می توان با دخالت وکیل ارث نسبت به حل این موضوع اقدام کرد.
ارث زن از شوهر
در صورتی که مردی فوت کند و زن از همسرش فرزند و نوه ای نداشته باشد، یک چهارم ارث به وی تعلق می یابد.
در صورتی که زن دارای فرزند باشد یک هشتم از اموال منقول و غیر منقول را به ارث می برد.
اگر شوهر در زمان فوت هیچ فرزند یا نوه‌ای از همسرش نداشته باشد، زن از اموال مرد یک چهارم ارث بری می‌کند.
این که چه مالی را می‌تواند به ارث ببرد اهمیت دارد؛ چون در مقدار سهم زن تاثیر دارد.
ارث فرزند فوت شده
در صورتی که فرزندی پیش از پدر خود فوت کند، از ارث هیچ سهمی نمی برد و این بدان معناست که فرزندان شخص فوت شده نیز حق هیچگونه مال بری از پدر بزرگ خود را ندارند.
تنها امکان آنکه نوه ها از پدر بزرگ خود ارث برند آن است که هیچ فردی از طبقات تعریف شده برای بهره گیری از ارث وجود نداشته باشد و در آن صورت است می توانند از ارثیه سهمی داشته باشند.
در باب تصفیه ترکه
یکی از مهمترین مراحل گرفتن ارث، تصفیه ترکه است به این معنی که در ابتدا بایستی دیون متوفی پرداخت شود و باقیمانده ترکه میان ورثه تقسیم شود.
حتما می دانید که مهریه زوجه در صورت مطالبه او مقدم بر تقسیم ارث است.
بر طبق رای وحدت رویه ۷۱۹ مورخ ۲۰/۲/۱۳۹۰ هیات عمومی دیوان عالی کشور اگر ترکه متوفی مال غیر منقول هم باشد و حتی فقط مال غیر منقول (مثل زمین، خانه، مغازه) باشد.
دادگاه عمومی از طریق دادخواست تقسیم ترکه صالح به رسیدگی است.
متن رای مذکور چنین است:
“مستفاد از مقررات قانون امور حسبی راجع به تقسیم، تقسیم ترکه در صورت عدم تراضی ورثه امری است که محتاج رسیدگی قضایی است و باید در دادگاه به عمل آید.
همین حکم در موردی هم که ترکه منحصر به یک یا چند مال غیرمنقول باشد جاری است، بنابراین آراء شعب پنجم و بیست و یکم دیوان عالی کشور که تقسیم ترکه غیرمنقول را از صلاحیت واحد ثبتی محل وقوع مال خارج و در صلاحیت دادگاه دانسته به اکثریت آراء صحیح و منطبق با موازین قانونی است.
این رای طبق ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاههای سراسر کشور لازم‌الاتباع است.”
تقسیم ارث و مراحل گرفتن ارثالبته صلاحیت دادگاه عمومی در خصوص تقسیم مال غیر منقول به منزله عدم صلاحیت اداره ثبت اسناد محل استقرار ملک برای درخواست افراز(تقسیم) نیست.
به عبارت دیگر هر یک از ورثه در خصوص مال غیر منقول از دو مرجع (دادگاه و اداره ثبت) می توانند تقسیم مال غیر منقول را تقاضا کنند.
شایان ذکر است که اگر در نهایت اداره ثبت رای عدم افراز صادر کند مرحله بعد مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست دستور فروش ملک مشاع غیر قابل افراز است.
این دادخواست از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت می شود و چون در قالب دستوراست و نه حکم اولا قابل اعتراض نیست، ثانیا نیازی به صدور اجرائیه ندارد و بعد از صدور دستور موقت مذکور ملک کارشناسی می شود و بر طبق قانون به مزایده گذاشته می شود.
مرحله اجرای تقسیم ارث
پس از صدور رای دادگاه اگر مال یا اموال ارث رسیده قابلیت تقسیم داشته باشد پس از تصفیه بدهی ها بین ورثه، تقسیم ارث می شود، در غیر این صورت اول توسط دادگاه و از طریق کارشناس رسمی دادگستری کارشناسی قیمت گذاری می شود و در ادامه به مزایده گذاشته می شود.
نکته بسیار مهم آن که در اکثر اوقات کسی خارج از خود ورثه در مزایده دادگاه شرکت نمی کند و اگر خریداری به قیمت پایه کارشناسی پیدا نشود، مال به مزایده رفته فروش نمی رود.
آنچه مهم است اینکه در نهایت باید یکی از وراث سهم الارث دیگران را خریداری کند تا مال موروثی مثل ارثیه خانه پدری یا مال منقول موروثی به او انتقال یابد.
اگر کسی از ورثه یا شخص ثالث اقدام به خریداری نکند پرونده اجرایی بلاتکلیف باقی می ماند.
توجه داشته باشید که رویه دادگاه ها چنین است که حتی در مرحله دوم مزایده هم اموال را به کمتر از قیمت کارشناسی نمی فروشند.
و مطلب پایانی آنکه اگر هرکدام از وراث به قیمت ارزیابی شده کارشناس معترض باشند می توانند در فرجه قانونی به آن اعتراض کنند تا دوباره توسط هیات کارشناسان ارزیابی قیمت شود.
