نحوه شکایت کیفری از چک برگشتی و مهلت آن

دارنده چک می تواند از تاریخ سر رسید چک، برای دریافت وجه آن به بانک مراجعه کند.

حال در صورتی که وجه چک به دلایل مختلف به دارنده پرداخت نشود، او می تواند با استفاده از شیوه های مختلفی همچون روش کیفری، حقوقی یا ثبتی برای شکایت از صادر کننده چک برگشتی و یا وصول وجه چک اقدام کند.

هر کدام از این روش ها شرایط خاص خود را دارد که باید به آن توجه نمود، اما در این مقاله قصد داریم شکایت کیفری از چک برگشتی را بررسی نموده و  مهلت شکایت کیفری از چک برگشتی، نحوه شکایت کیفری از چک برگشتی و چک هایی که نمی توان از آنها شکایت کیفری کرد را مورد بررسی قرار دهیم.

مهلت شکایت کیفری از چک برگشتی

یکی از روش های مطالبه چک برگشتی، شکایت کیفری علیه صادر کننده آن است.

مسئله مهمی که در خصوص شکایت کیفری از چک برگشتی وجود دارد، مهلت شکایت کیفری است.

در قانون دو محدوده زمانی ۶ ماهه برای شکایت کیفری از چک برگشتی پیش بینی شده است که اولین محدویت زمانی ۶ ماهه مربوط به این است که دارنده چک باید از تاریخ صدور چک به مدت ۶ ماه، چک را برگشت زده و از بانک گواهی عدم پرداخت دریافت کند، در غیر این صورت دیگر امکان شکایت کیفری نخواهد داشت.

حال اگر دارنده چک این گواهی را دریافت کند ، ۶ ماه دیگر فرصت دارد تا به دادسرا مراجعه کند و شکایت کیفری از چک برگشتی را آغاز کند.

برای مثال اگر تاریخ سر رسید چک ۹۸/۳/۱۷ باشد، دارنده چک تنها می تواند تا ۹۸/۹/۱۷ چک را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کند. حال

اگر در تاریخ  98/6/15 چک را برگشت زد، تا تاریخ ۹۸/۱۲/۱۵ برای شروع شکایت کیفری زمان دارد.

 اگر در این مدت گواهی عدم پرداخت دریافت نشود و شکایت کیفری از چک برگشتی آغاز نشود، دیگر هرگز امکان شکایت کیفری از چک وجود ندارد و باید از سایر شیوه های وصول چک یعنی روش حقوقی و روش ثبتی اقدام نماید.

 نحوه شکایت کیفری از چک برگشتی

مطابق قانون، صدور چکی که در حساب آن پول نیست ( چک بلامحل ) جرم است.

نکته قابل ذکر این است که شکایت کیفری از چک برگشتی را باید در دادسرای حوزه ای که بانک صادر کننده گواهی عدم پرداخت در آن قرار دارد ثبت کرد.

وقتی در دادسراها از صادر کننده چک برگشتی شکایت می شود، دادسرا تنها به جرم صدور چک بلامحل رسیدگی می کند ولی رسیدگی به وجهی که پرداخت نشده است، نیاز به ارائه دادخواست جداگانه دارد.

بنابراین برای اینکه بتوان علاوه بر مجازات صادر کننده چک بلامحل، مبلغ و وجه چک را هم دریافت کرد، باید فرم دادخواست مطالبه طلب را دریافت و پر کرد و به دفتر دادگاه حقوقی تحویل داد تا دادگاه در مهلت مشخص شده به آن رسیدگی کند و در صورت احراز طلب، حکم به پرداخت آن صادر نماید.

بر اساس قانون، چک هایی وجود دارند که نمی توان از آنها شکایت کیفری کرد:

• چکی که ثابت شود سفید امضا بوده است؛ یعنی اگر کسی ادعا کند چکی را بدون نام دارنده و مبلغ و تاریخ صادر کرده است و این ادعا ثابت شود، چک حقوقی است و نمی توان از آن شکایت کیفری کرد.
• هرگاه دریافت وجه چک از بانک به انجام یک شرط که در متن چک آمده است، منوط شده باشد.

مثلا بین خریدار و فروشنده یک خانه شرط شود که در صورتی فروشنده می تواند چکِ خرید خانه را برای وصول به بانک ببرد، که ابتدا فروشنده سند خانه را به خریدار منتقل کند، در صورتی که شرط در متن چک نیامده باشد اما بتوان از روش دیگری مثل شهادت شاهد شرط را ثابت کرد، چک حقوقی است و قابل پیگیری کیفری نیست.

• چک هایی که در متن آن قید می شود که چک برای تضمین انجام کار و یا معامله صادر شده است که به آن چک تضمین شده می گویند.

در صورتی که در متن چک نیامده باشد که چک برای تضمین صادر شده است، اما ضمانت قابل اثبات باشد، نمی توان چک را به شیوه کیفری پیگیری کرد.

• چک های بدون تاریخ قابل پیگیری کیفری نیستند.

در صورتی که صادر کننده، چک بدون تاریخ صادر کرده باشد و دارنده برای اینکه بتواند از صادرکننده، شکایت کیفری کند، خودش روی چک تاریخ زده باشد، در این حالت اگر ثابت شود خود دارنده این تاریخ را روی چک درج نموده است، باز هم نمی توان از آن شکایت کیفری کرد.

• چک های مدت دار قابل پیگیری کیفری نیستند؛ یعنی اگر ثابت شود که تاریخ سررسید چک با تاریخ صدور آن متفاوت است، تنها می توان وجه چک را به شیوه حقوقی مطالبه نمود.
• چک هایی که بابت معاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده باشد، نیز قابل شکایت کیفری نیستند.
• چک هایی که در مهلت شش ماه از تاریخ سررسید، برای آنها گواهی عدم پرداخت دریافت نشود و یا در صورتی که گواهی عدم پرداخت دریافت شده باشد، تا مدت ۶ ماه اقدام به شکایت کیفری آغاز نشود.
• چک هایی که از طرف موسسات مالی و اعتباری یا صندوق های قرض الحسنه صادر می شوند قابل تعقیب کیفری نیستند.
• چک هایی که بعد از صدور گواهی عدم پرداخت  با پشت نویسی به دیگری منتقل شود را هم نمی توان از روش کیفری پیگیری کرد؛ بنابراین، در شرایط مذکور صرفا می توان چک را به شیوه حقوقی یا ثبتی پیگیری کرد.