در طول فرایند دادرسی همواره ممکن است که اشتباهی سبب شود تا فرایند دادرسی و در نهایت صدور حکم با مشکل مواجه بشود؛ به همین دلیل در قانون آیین دادرسی مدنی روش های شکایت از احکام صادره از دادگاه ها پیش بینی شده است.
یکی از این روش ها، اعاده دادرسی است.
اعاده دادرسی بعنوان یکی از طرق فوق العاده شکایت از احکام صادره از دادگاه ها شناخته می شود؛ به این معنا که تنها در شرایط استثنایی مجاز است.
به همین دلیل در قانون مواردی پیش بینی شده است که به موجب آنها می توان تقاضای اعاده دادرسی نمود.
این موارد در قانون تحت عنوان جهات اعاده دادرسی شناخته شده اند؛ لذا در این مقاله در خصوص اینکه در چه مواردی می توان تقاضای اعاده دادرسی نمود، جهات اعاده دادرسی را مطرح می نماییم.
جهات تقاضای اعاده دادرسی حقوقی
از آن رو که اعاده دادرسی حقوقی تنها در موارد مقرر در قانون امکانپذیر است، در قانون آیین دادرسی مدنی مواردی تحت عنوان جهات تقاضای اعاده دادرسی حقوقی شناخته شده است.
لذا در صورت وجود شرایط تقاضای اعاده دادرسی حقوقی، فرد می تواند به موجب آنها رسیدگی مجدد ماهیتی نزد همان مرجع صادر کننده رأی را تقاضا نماید.
شرایط تقاضای اعاده دادرسی مطابق قوانین و مقررات مربوط شامل موارد زیر است:
- موضوع حکم مورد ادعای خواهان نبوده است:
در صورتی که دادگاه حکمی صادر کند که مورد ادعا و تقاضای خواهان نبوده باشد، چنین حکمی در صورت قطعی شدن، قابل اعاده دادرسی است؛ به همین دلیل ، خواسته دعوی باید با مفاد حکم صادر شده یکسان باشد.
- صدور حکم بیشتر از خواسته:
بنابراین در صورتی که حکم به میزانی بیشتر از خواسته صادر شده باشد، می توان تقاضای اعاده دادرسی نمود؛ مثلا در موردی که خواسته خواهان ده میلیون بوده و دادگاه حکمی دوازده میلیون صادر کرده است.
- تضاد در مفاد حکم:
وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد؛ مثلا در حالیکه در متن حکم صادره رابطه اجاره بین طرفین را احراز کرده، اما رأی بر بی حقی خواهان بدلیل عدم احراز عقد اجاره کرده است.
- صدور احکام متضاد:
اگر حکم صادره از دادگاه با حکم دیگری که در مورد همان دعوی در آن دادگاه صادر شده است متضاد باشد، بدون اینکه یک علت قانونی سبب ایجاد چنین تضادی شده باشد، می توان از آن اعاده دادرسی نمود.
- حیله و تقلب:
چنانچه حیله و تقلب طرف دعوی در حکم دادگاه اثر گذاشته باشد، می توان اعاده دادرسی نمود؛ مثلا در موردی که یکی از طرفین با وکیل طرف دیگر دعوی تبانی نموده باشد.
- اثبات جعلیت مستند حکم:
در صورتی که حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم جعلی بودن آنها ثابت شده باشد، مثل اینکه یکی از طرفین برای اثبات دعوای مالکیت خود به سندی استناد کرده باشد و به وسیله آن در دعوی پیروز شده باشد؛ اما آن سند جعلی بوده که در این صورت نیز می توان تقاضای اعاده دادرسی نمود.
- اثبات اصالت سند:
اگر طرف مقابل دعوی نسبت به سندی که برای اثبات ادعا به آن استناد شده است، ادعای جعل کرده باشد اما بعدا اصالت سند اثبات شود، می توان اعاده دادرسی را تقاضا نمود.
- کشف اسناد و مدارک جدید:
اگر پس از صدور حکم اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل بر حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود که این اسناد در جریان دادرسی اصلی وجود نداشتند یا در اختیار متقاضی نبوده اند، می توان اعاده دادرسی نمود.
- خلاف شرع بودن:
هرگاه حکم قطعی صادره از دادگاه ها به تشخیص ریاست قوه قضاییه خلاف بیّن شرع باشد، می تواند بعنوان یکی از جهات اعاده دادرسی محسوب می شود.
