یکی از جرایم مالی پیچیده کلاهبرداری است و مجازات آن با توجه به میزان شدت کلاهبرداری متفاوت است. در کلاهبرداری ساده میزان مجازات از یک تا هفت سال حبس و جزای نقدی معادل مقداری که اخذ کرده می‌باشد و برای کلاهبرداری‌های مشدد مجازات حبس از دو تا ده سال، جزای نقدی معادل مقداری که اخذ کرده و همچنین انفصال دائمی از خدمات دولتی می‌باشد.
یکی از شرایط تحقق این جرم، بردن مال دیگران و ضررو زیان رساندن است. بنابراین این جرم بسیار متننوع، گسترده و پیچیده است.
کلاهبرداری
یکی از مهم ترین جرایم مالی، جرم کلاهبرداری می‌باشد. تفاوت کلاهبرداری با سایر جرایم مالی در آن است که افراد معمولا با رضایت و آگاهی مال خود را در اختیار مجرم قرار می‌دهند، بر خلاف سایر جرایم مالی مانند سرقت که در آن‌ها اموال قربانی به زور، بدون رضایت و حتی گاها با خشونت از او گرفته میشود.
کلاهبردار با اقدامات متقلبانه قربانی را فریب می‌دهد و قربانیان معمولا به امید کسب سود و منافع، اموال خود را در اختیار مجرم قرار می‌دهند.
کلاهبرداران معمولا دارای هوش و ذکاوت بیشتری نسبت به سایر مجرمان مالی هستند و اغلب داری منصب و موقعیت اجتماعی و اقتصادی خوبی هستند.
فریب دادن و تقلب انواع و مصادیق بی شماری دارد، به خصوص در دنیای امروزی و با افزایش استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مختلف، راه‌های جدید زیادی جهت انجام جرم کلاهبرداری ایجاد شده است.
حتی فروش و انتقال مال غیر نیز کلاهبرداری محسوب میشود. بنابراین تشخیص جرم کلاهبرداری کار پیچیده ای است و در قانون مجازات اسلامی از آن تعریفی نشده و فقط مصادیقی از این جرم آورده شده است.
انواع کلاهبرداری در قانون
به طور کلی مطابق قانون اساسی سه نوع کلاهبرداری داریم: کلاهبرداری ساده، کلاهبرداری مشدد و کلاهبرداری رایانه‌ای. در ادامه به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.
ضمن آن که شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات تکمیلی با وکیل تلفنی بنیاد وکلا تماس حاصل نمایید.
کلاهبرداری ساده
در این نوع کلاهبرداری مجرم با فریب دادن مردم به امور غیر واقعی مانند تظاهر به وجود شرکتی که وجود خارجی ندارد یا ترساندن مردم از وقایعی که اتفاق نمی‌افتد، اموال یا اسناد افراد را از از آن‌ها بگیرند.
همچنین دروغ گفتن به مردم هم نوعی کلاهبرداری ساده می‌باشد اما باید توجه داشت که دروغ گفتن به تنهایی جرم محسوب نمی‌شود، بلکه باید به قصد فریب دادن دیگری و منفعت و سود بردن از آن باشد.
جعل هویت افراد و استفاده از آن هویت با نیت فریب دادن و سود بردن هم کلاهبرداری ساده قلمداد میشود. مثلا از هویت جعل شده برای به دست آوردن اموال فرد استفاده کنند.
کلاهبرداری مشدد
این نوع از انواع کلاهبرداری زمانی اتفاق می‌افتد که فردی دارای سمت و منصب در ادارات دولتی باشد یا به دروغ خود را مأمور دولتی معرفی کند و از این طریق مرتکب کلاهبرداری شود. برای مثال اختلاس کردن جز کلاهبرداری مشدد است.
همچنین جرمی که با استفاده از تبلیغ گسترده در ابزارهای رسانه عمومی مانند تلویزیون ارتکاب پیدا کند، از جرایم کلاهبرداری مشدد به حساب می‌آید.
کلاهبرداری رایانه‌ای یا اینترنتی
امروزه با گسترش فضای مجازی و افزایش استفاده از اینترنت به خصوص برای خرید و فروش کالا، این نوع از کلاهبرداری رشد زیادی داشته است.
در کلاهبرداری رایانه ای افراد هیچ وقت همدیگر را به صورت حضوری ملاقات نمی‌کنند و ارتباط آن‌ها به صورت غیر مستقیم و از طریق اینترنت و فضای مجازی می‌باشد.
برای مثال زمانی که فردی فروشگاه آنلاین تقلبی درست کرده و با وجود دریافت پول کالایی به خریدار تحویل نمی‌دهد، یا در حالتی که فرد با ایجاد اختلال در امنیت یک سایت باعث صفر شدن مبلغ بدهی خود میشود. برای برقراری ارتباط با بهترین وکیل جرایم رایانه‌ای با بنیاد وکلا همراه باشید.
صورت‌های مختلف کلاهبرداری
در این قسمت جرایمی را بررسی می‌کنیم که قانونگذار آن‌ها را در حکم کلاهبرداری قلمداد کرده است و مجازات کلاهبرداری را در پی دارند. البته شما می‌توانید از امکان گفتگو با وکیل آنلاین به شیوه برخط نیز در این موضوع کمک بگیرید.
کلاهبرداری در شرکت‌های تجاری
مطابق قانون تجارت برخی از اعمال و رفتارها در شرکت‌های تجاری به عنوان کلاهبرداری شناخته می‌شوند. درباره کلاهبرداری در شرکت‌های سهامی در ماده ۲۴۹ لایحه قانون اصلاحی قانون تجارت این چنین آمده است:
هرکس با سوء نیت برای تشویق مردم به تعهد خرید اوراق بهادار شرکت سهامی به صدور اعلامیه پذیره نویسی سهام یا اطلاعیه انتشار اوراق قرضه که متضمن اطلاعات نادرست یا ناقص باشد مبادرت نماید و یا از روی سوء نیت جهت تهیه اعلامیه یا اطلاعیه مزبور اطلاعات نادرست یا ناقص داده باشد به مجازات شروع به کلاهبرداری محکوم خواهد شد و هرگاه اثری بر این اقدامات مترتب شده باشد مرتکب در حکم کلاهبردار بوده و به مجازات مقرر محکوم خواهد شد.
بر اساس ماده ۱۱۵ قانون تجارت برای کلاهبرداری در شرکت با مسئولیت محدود اشخاص زیر کلاهبردار محسوب می‌شوند:
- الف) موسسین و مدیرانی که برخلاف واقع پرداخت تمام سهم‌الشرکه نقدی و تقویم و تسلیم سهم‌الشرکه غیرنقدی را در اوراق و اسنادی که باید برای ثبت شرکت بدهند اظهار کرده باشند.
- ب) کسانی که به وسیله متقلبانه سهم‌الشرکه غیرنقدی را بیش از قیمت واقعی آن تقویم کرده باشند.
- ج) مدیرانی که با نبودن صورت دارایی یا با استناد صورت دارایی مزور منافع موهومی را بین شرکاء تقسیم کنند.
کلاهبرداری در مسائل مربوط به ثبت ملک دیگری بر خلاف واقع
به موجب ماده ۱۰۵ قانون ثبت اسناد و املاک جز در مورد مذکور در ماده ۳۳ (راجع به بیع شرط و امثال آن) هر کس تقاضای ثبت ملکی را بنماید که قبلا به دیگری انتقال داده یا با علم به اینکه به نحوی از انحا قانونی سلب مالکیت از او شده است تقاضای ثبت نماید، کلاهبردار محسوب میشود.
همچنین است اگر در موقع تقاضا مالک بوده ولی در موقع ثبت ملک در دفتر ثبت املاک، مالک نبوده و مع هذا سند مالکیت بگیرد یا سند مالکیت نگرفته ولی پس از اخطار اداره ثبت، حاضر برای تصدیق حق طرف نباشد.
کلاهبرداری و تبانی برای بردن و انتقال مال غیر
ماده ۱ قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر بیان می‌دارد کسی که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحاء عینا یا منفعتا بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند کلاهبردار محسوب شده و محکوم میشود و همچنین است انتقال گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال دهنده باشد.
اگر مالک از وقوع معامله مطلع شده و تا یک ماه پس از حصول اطلاع اظهاریه برای ابلاغ به انتقال‌گیرنده و مطلع کردن او از مالکیت خود به اداره ثبت اسناد یا دفتر بدایت یا صلحیه یا یکی از دوایر دیگر دولتی تسلیم ننماید معاون جرم محسوب خواهد شد.
هر یک از دوایر و دفاتر فوق مکلف هستند در مقابل اظهاریه مالک رسید داده آن را بدون فوت وقت به طرف برسانند.
دریافت گواهی انحصار ورثه بر خلاف واقع
بر اساس ماده‌ی ۹ قانون تصدیق انحصار وراثت هرگاه معلوم شود که مستدعی تصدیق با علم به عدم وراثت خود تحصیل تصدیق وراثت نموده و یا با علم به وجود وارثی غیر از خود تحصیل تصدیق بر خلاف حقیقت کرده است کلاهبردار محسوب و علاوه بر ادای خسارت به مجازاتی که به موجب قانون برای این جرم مقرر است محکوم خواهد شد.
فریب دادن در معاملات دولتی
در ماده ۵۹۹ قانون مجازات اسلامی آمده که هر شخصی عهده دار انجام معامله یا ساختن چیزی یا نظارت در ساختن یا امر به ساختن آن برای هر یک از ادارات و سازمان‌ها و موسسات مذکور در ماده (۵۹۸) بوده است به واسطه تدلیس یا فریب دادن در معامله از جهت تعیین مقدار یا صفت یا قیمت بیش از حد متعارف مورد معامله یا تقلب در ساختن آن چیز نفعی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از شش ماه تا پنج سال محکوم خواهد شد.
معامله معارض
بر اساس ماده ۱۱۷ قانون ثبت اسناد و املاک هر کس به موجب سند رسمی یا عادی نسبت به عین یا منفعت مالی (اعم از منقول یا غیرمنقول) حقی به شخص یا اشخاص داده و بعد نسبت به همان عین یا منفعت به موجب سند رسمی معامله یا تعهدی معارض با حق مزبور بنماید به حبس با اعمال شاقه از سه تا ده سال محکوم خواهد شد.
سوءاستفاده از ضعف نفس
به موجب ماده ۵۹۶ قانون مجازات اسلامی هر کس با استفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی و هوس او یا حوائج شخصی افراد غیر رشید به ضرر او نوشته یا سندی اعم از تجاری یا غیر تجاری از قبیل برات، سفته، چک، حواله، قبض و مفاصاحساب و یا هر گونه نوشته‌ای که موجب التزام وی یا برائت ذمه گیرنده سند یا هر شخص دیگر میشود به هر نحو تحصیل نماید علاوه بر جبران خسارت مالی به حبس از شش ماه تا دو سال و از یک میلیون تا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم میشود.
اگر مرتکب ولایت یا وصایت یا قیمومیت بر آن شخص داشته باشد، مجازات وی علاوه بر جبران خسارات مالی از سه تا هفت سال حبس خواهد بود.
دریافت وجهی مازاد بر حق الوکاله به نام دیگران
طبق ماده ۳۴ قانون وکالت دريافت هر وجه يا مالی از موكل يا گرفتن سند رسمی يا غير رسمی از او علاوه بر ميزان مقرره به عنوان حق‌الوكاله و علاوه بر مخارج لازمه به هر اسم و هر عنوان كه باشد ولو به عنوان وجه التزام و نذر ممنوع است و مرتكب به مجازات انتظامی از درجه پنج به بالا محكوم میشود و چنين سند و التزام در محاكم و ادارات ثبت منشأ ترتيب اثر نخواهد بود ـ در صورتی كه وكيل اين عمل را به طور حيله انجام دهد مثل اينكه پول يا مال يا سندی در ظاهر به عنوان ديگر و در باطن راجع به عمل وكالت باشد و يا در ظاهر به اسم شخص ديگر و در باطن برای خود بگيرد كلاهبردار محسوب و مورد تعقيب جزایی واقع خواهد شد.
برای اطلاع از جزییات بیشتر درباره انواع کلاهبرداری و مجازات‌های آن با وکلای حرفه ای در بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
مجازات کلاهبرداری
به موجب ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری در کلاهبرداری‌های ساده مجرم علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، به حبس از یک تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم میشود و در کلاهبرداری‌های مشدد نیز علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از ۲ تا ده سال و انفصال ابد از خدمت دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم میشود.
تبصره- مجازات شروع به کلاهبرداری حسب مورد حداقل مجازات مقرر در همان مورد خواهد بود و در صورتی که نفس عمل انجام شده نیز جرم باشد، شروع کننده به مجازات آن جرم نیز محکوم میشود.
مستخدمان دولتی علاوه بر مجازات مذکور چنانچه در مرتبه مدیرکل یا بالاتر یا هم طراز آن‌ها باشند به انفصال دائم از خدمات دولتی و در صورتی که در مراتب پایین‌تر باشند به شش ماه تا سه سال انفصال موقت از خدمات دولتی محکوم می شوند.
مجازات حکم حبس در کلاهبرداری‌های ساده
در صورتی مبلغ کلاهبرداری بیشتر از صد میلیون تومان باشد مجرم به یک تا هفت سال حبس و برای مبالغ کمتر از صد میلیون تومان به شش ماه تا سه سال و نیم حبس محکوم میشود.
مجازات رد مال به متضرر از جرم و جزای نقدی معادل مال اخذ شده در کلاهبرداری‌های ساده: کسی که مرتکب کلاهبرداری ساده شده، باید مال اخذ شده در جریان کلاهبرداری را به صاحب آن، رد کند. در صورتی که عین مال موجود نباشد و مثل آن وجود نداشته باشد قیمت آن تعیین و مرتکب جرم محکوم به پرداخت ارزش ریالی آن میشود. همچنین باید معادل مالی که در جریان کلاهبرداری به دست آورده، به صندوق دولت، واریز کند.
مجازات حکم حبس در کلاهبرداری‌های مشدد
در صورتی مبلغ کلاهبرداری بیشتر از صد میلیون تومان باشد مجرم به دو تا ده سال حبس و برای مبالغ کمتر از صد میلیون تومان به یک تا پنج سال حبس محکوم میشود.
مجازات رد مال به متضرر از جرم و جزای نقدی معادل مال اخذ شده در کلاهبرداری‌های مشدد: کسی که مرتکب کلاهبرداری ساده شده، باید مال اخذ شده در جریان کلاهبرداری را به صاحب آن، رد کند. همچنین باید معادل مالی که در جریان کلاهبرداری به دست آورده، به صندوق دولت، واریز کند.
مجازات انفصال ابد از خدمات دولتی
اگر کلاهبردار، جز مامورین دولت باشد، از خدمات دولتی انفصال دائم خواهد یافت.
مجازات کلاهبرداری اینترنتی
حسب ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای هر شخصی به طور غیر مجاز از شبکه‌ها و سامانه‌های اینترنتی یا مخابراتی با ارتکاب عمل‌هایی مانند وارد کردن، تغییر، محو کردن، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه وجه مشخص یا مال یا امتیازی را برای خود یا شخص دیگری تحصیل کند مرتکب جرم شده که علاوه بر رد مال به صاحبش به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی بیست میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می‌گردد.
البته در صورتی که مبلغ کلاهبرداری کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، با رضایت شاکی پرونده بسته خواهد شد و جنبه عمومی ندارد.
مجازات شروع به جرم کلاهبرداری
در صورتی که فردی اقدام به عمل کلاهبرداری کند و اقدامش به هر دلیل خارج از اراده و قصدش معلق بماند مرتکب شروع به جرم کلاهبرداری شده است. نقش برده شدن مال در تشکیل جرم کلاهبرداری بسیار مهم است و وجه تمایز این جرم با جرم شروع به کلاهبرداری در این مورد شناخته میشود.
مطابق آن چه در تبصره ۲ ماده ۱ قانون تشدید مجازات آمده است، مرتکبین مجازات شروع به کلاهبرداری حسب مورد حداقل مجازات مقرر در همان مورد خواهد بود.
بنابراین اگر فرد اقدام به انجام کلاهبرداری ساده کرده باشد مجازات آن یک سال حبس و درصورتی که اقدام به انجام کلاهبرداری مشدد کرده باشد مجازاتش دو سال حبس می‌باشد.
همچنین اگر مجرم از کارمندان دولتی در رتبه‌های بالا مثل مدیر کل باشد مجازاتش انفصال دائم از خدمات دولتی و اگر در رتبه‌های پایین تر باشد مجازاتش شش ماه تا سه سال انفصال موقت از خدمات دولتی خواهد بود.
مراحل رسیدگی به شکایت کلاهبرداری
ابتدا باید فرد شاکی و مال باخته یا وکیلش در دادسرا شکایت را مطرح کند، سپس در دادسرا پرونده ای با عنوان کلاهبرداری تشکیل خواهد شد.
این پرونده برای تحقیقات و بررسی‌های اولیه به اداره آگاهی ارجاع داده میشود و بعد از اتمام این مرحله مجددا پرونده به دادسرا فرستاده میشود تا تحقیقات تکمیلی روی آن انجام شود.
در صورت ثابت شدن ارکان جرم در دادسرا، قرار جلب دادرسی و کیفرخواست صادر شده و پرونده به دادگاه کیفری دو فرستاده میشود. دادگاه نیز با بررسی پرونده حکم را صادر کرده و مجازات را تعیین می‌کند.
اثبات جرم کلاهبرداری شامل اقرار، شهادت شهود و علم قاضی می‌باشد. در صورتی که متهم در پرونده‌های کیفری به وقوع جرم اقرار نماید نیازی به ارائه سایر دلایل نیست.
در مورد تمامی مراحل و مستندات شکایت از جرم کلاهبرداری، حتما یک جلسه مشاوره حقوقی کلاهبرداری دریافت کنید.
وکیل کلاهبرداری
پرونده‌های کلاهبرداری جز پرونده‌هایی هستند که دارای پیچیده‌های بسیاری هستند و اثبات کردن آن‌ها بدون اطلاعات کافی بسیار سخت است. از این رو نیاز به تجربه و تخصص دارند.
بنابراین بهتر است پیش از مطرح کردن شکایت در این نوع پرونده‌ها ابتدا با وکیل با سابقه و ماهر مشورت نمایید زیرا این کار در روند پرونده شما بسیار تاثیرگذار است. بنیاد وکلا با داشتن وکیل کلاهبرداری با سابقه و حرف‌های می‌تواند در این نوع پرونده‌ها به شما کمک کند.
